Hoofdstuk 2 | 1974-1976 De piraat komt aan land

Veronica is dood, lang leve Veronica. 

Na de laatste klanken vanaf de boot blijft de Norderney nog een jaar op zee dobberen. Maar zonder de zendkristallen aan boord, dus niet meer in staat om programma’s te versturen. Het verslagen Veronica-personeel vaart die 31e augustus 1974 met het bevoorradingsschip terug naar de haven van Scheveningen. Ze worden toegejuicht door een enorme menigte Veronica fans die hen staat op te wachten. Daar hadden ze stiekem wel op gehoopt maar toch niet op gerekend.

De ontlading volgt voor velen als ze de grote schare fans aan wal zien zwaaien. Zelfs Rob Out moet dan toch de tranen laten gaan. Foto’s daarvan worden nooit gepubliceerd. Noordzee-dj Leo van der Goot: ‘Daar zag je het verschil tussen Veronica en Noordzee. Toen die mannen terugkwamen in Scheveningen, stonden er tienduizenden mensen langs de haven. Mensen huilden, mensen waren kapot. Veronica was een echte beweging. Dat is Noordzee nooit geweest. Wij waren een echt commercieel station, vooral bedoeld om geld mee te verdienen. Daar is helemaal niets mis mee, maar wij zijn geen cultureel erfgoed geworden. Overigens waren er wel meer Noordzee-mensen die nog wat hebben betekend in het medialandschap. Ik noem een John de Mol, Ferry Maat, zelfs André van Duin. En ik heb het zelf toch ook niet onaardig gedaan. Bij Veronica zie je veel mensen uit die zeezendertijd die in die tijd zijn blijven steken.’

Dissidenten

Dan volgen er moeilijke tijden voor de Veronica-medewerkers. Er wacht een totaal onduidelijke toekomst. Sommige medewerkers hadden al de weg naar andere Hilversumse omroepen gevonden. Zoals Tineke, die bij de NOS terechtkwam. Ze werd ingewerkt door Frits Spits, maar vond er niks aan om zelf te leren schuiven achter een mengtafel. Ze zei: ‘Maar dat ben ik niet gewend! Ik mis Adje en ik mis Juul.’ Ze zou in 1975 een aantal malen de Nationale Hitparade presenteren. Dat was de tegenhanger van Hilversum 3 van de door Tineke zo geroemde Top 40. En al drie dagen na de slotuitzending vanaf zee zit Tinus ’s nachts namens de NOS op Hilversum 3. Live, wat ze nooit had gedaan. ‘Ik werd die nacht in het diepe gegooid. En prompt was er een gijzeling op de Franse ambassade. Om de vijf minuten schakelen met Den Haag. Pfff, heel spannend.’ Ze maakt voor de NOS ook nog het tv-programma Eén op zondag. Najaar 1975 keert ze weer terug op het Veronica-nest.

Will Luikinga beproefde tijdelijk zijn geluk bij de TROS en de AVRO. Luikinga: ‘Ik deed bij de AVRO een middagprogramma van twaalf tot twee, maar ze vonden het te veel naar Veronica klinken. Toen dat al te ongezellig werd, ben ik opgestapt. Vijf voor twee in de uitzending geroepen: Mensen, ik vind het niet leuk meer, ik ben te veel Veronica, de groeten.’ Zelfs Rob Out gaat voor een andere omroep presenteren! En wel een tv-spelletje voor de TROS, Ons kent ons geheten. Will Luikinga daarover: ‘Wij mochten niet solliciteren bij andere omroepen zolang we nog bij Veronica werkten. Van ons eiste hij die loyaliteit. En op een dag lees je dan in De Telegraaf dat Rob Out een tv-quiz bij de TROS gaat presenteren. Daar zakte mijn broek van af!’ Out maakt overigens maar acht afleveringen. Om later opgevolgd te worden door… Will Luikinga. Will: ‘Jaha, daar moest Out dan wel weer om lachen. Ik werkte toen overigens niet meer voor Veronica, hè!’ Luikinga zou een jaar later weer bij zijn oude zeevrienden terugkeren. En Out zou nog vaker met dubbele maten gaan meten. 

De samenwerking van Rob Out met de TROS was niet alleen voor die tv-quiz ingezet. Er was ook gesproken over een fusie met de TROS. Dat was hard tegen het zere been van de oud-Veronicanen, die hard hadden gevochten om hun zeezender te behouden of als aparte zender in het bestel onder te brengen. Plots leek Out best bereid om zijn geliefde Veronica uit te leveren aan dat andere buitenbeentje in het publieke bestel, de succesvolle TROS. Veronica ten koste van alles in de lucht houden, was toch niet meer zo belangrijk. Dat werd ook duidelijk toen Out in 1976 gevraagd werd naar de bedoeling van Veronica in het publieke bestel. Out zei hierop: ‘Als je me nou steeds vraagt naar het gezicht en de filosofie van Veronica, dan zeg ik: De omwenteling van het totale bestel naar een Nationale Omroep. Ik zal de eerste zijn om te roepen dat Veronica opgeheven moet worden als het ten gunste is van een nationale omroep.’ Vanuit dat licht bezien is het maar goed dat de politiek en de Hilversumse omroepen daar nog lang niet aan toe waren. Er waren in de laatste jaren van de zeetijd al medewerkers die merkten dat Out niet zozeer met het redden van Veronica bezig was, als wel met het redden van een mooie baan voor Out zelf. Op een eerste gesprek over het overnemen van Veronica-dj’s door de VARA ging Out welwillend in. Dit tot groot ongenoegen van onder andere Lex Harding. En bij de ledenwerfacties in 1973 werden veel leden binnengehaald die niet als lid ingeschreven mochten worden, bijvoorbeeld omdat ze nog niet meerderjarig waren. Leuk voor de kas maar niet nodig om als publieke omroep toegelaten te worden. Maar dat verzuimde Out er even bij te melden. Sommige dj’s hadden bezwaar tegen het aannemen van geld van jongeren die straks voor het ledental niet zouden meetellen. Deze dissidenten werden vervolgens gedegradeerd naar de avondprogrammering of konden hun boeltje pakken.

Zo is Tom Mulder al in 1973 overgestapt naar de TROS. Daar was hij elke donderdag ’s ochtends van 7 tot 9 Klaas Vaak, en later verzorgde hij ook het lunchblok van 12 tot 2. Ook maakte hij toen al het achtergrondprogramma over één artiest, Poster, samen met oud-Veronica-technicus Juul Geleick. Dat was iedere TROS-donderdag van 7 tot 8 uur ’s avonds te beluisteren. Een aantal oud-Veronicanen die al eerder van de boot waren gestapt, zaten ook op Hilversum 3. Zoals Willem van Kooten, die bijna elke avond (behalve dinsdag) tussen 6 en 7 Joost mag niet eten presenteerde, een voorloper van de Avondspits. Chiel Montagne combineerde Veronica met de TROS. Daar bracht hij het levenslied op tv (Op Losse Groeven). Jan van Veen werkte vanaf 1976 voor de AVRO en presenteerde daarom op maandag. ’s Avonds tussen 7 en 8 en tussen 11 en 1 uur bracht hij zijn gedichten (Candlelight). Cees van Zijtveld was al in 1966 naar de AVRO gegaan. Die deed anno 1974 een uurtje op de vrijdagnacht op Hilversum 3, Krijn Torringa kwam daar twee uurtjes achteraan. Nieuwslezer Arend Langenberg was in 1973 overgestapt naar het Anp nieuws van de NOS. 

Stan Haag koos voor een nieuw bootavontuur en was in 1975 naar Radio Mi Amigo verhuisd, waar ook Bart van Leeuwen nog even terechtkwam. Er waren ook diverse Noordzee-dj’s in het bestel aangespoeld. Ferry Maat kwam bij de TROS terecht en ging daar onder andere de Top 40 (!) presenteren. Leo van der Goot kwam ook van Noordzee en ging de ochtend van 7 tot 9 voor de VARA dinsdags op Hilversum 3 doen. Hij zou binnen een jaar bij Veronica terechtkomen. Bij de VARA werkte ook al Alfred Lagarde, die daar ’s ochtends van 9 tot 11 en ’s middags van 5 tot 6 zat. Hij zou pas in 1982 overstappen naar Veronica.

Er zijn ook oud-Veronicanen die na het bootavontuur zijn gestopt met hun presentatiewerk. En voor sommigen was gewoon geen plekje meer. Het overkwam Bart van Leeuwen. In 1973 was hij door Rob Out bij Veronica binnengehaald, om een jaar later weer werkloos te zijn. Van Leeuwen: ‘Na 31 augustus 1974 was er geen werk meer voor me. Ik kwam met negentien jaar in de ww terecht. Ik heb toen een jaar niets kunnen doen. Ze konden niemand betalen. Veronica was een organisatie in oprichting die nog geen zendvergunning had. Ieder personeelslid was er één te veel. Ik was er nog te kort bij om bij die groep te horen die dat heeft voortgezet.’ Bart ging zolang op de Mi Amigo-boot voor een andere zeezender werken. Radio Mi Amigo was een Vlaamse zender die zijn boot voor de Engelse kust had gelegd. Een klein clubje Veronicanen rondom Rob Out en Lex Harding mocht blijven voor wat ooit een nieuw Veronica moest worden. Zij zouden vijftien maanden geen programma’s meer maken, om daarna toch als publieke omroep toegelaten te worden en alsnog hun oude ambacht weer op te kunnen pakken. Maar voordat het zover was, moest een lange weg worden afgelegd.

Een legale voortzetting van Veronica?

Die weg startte in de nadagen van de zeezendertijd. Al in 1972 zouden enkele parlementariërs met de directie van Veronica hebben gesproken over het overnemen van succesvolle Veronica-titels en dj’s die dan op Hilversum 3 terecht moesten komen. De NOS heeft hier geen bijzondere dingen in het vooruitzicht kunnen stellen, want vrijwel niemand bij Veronica kwam in de verleiding. Lex Harding weet nog hoe dit ging. ‘De politiek had VARA- en PvdAman Jan Nagel naar voren geschoven. Ik ben nog met Will Luikinga bij hem thuis geweest om te horen wat hij te bieden had. Hij heeft mij voorgespiegeld dat wij allemaal wel onderdak zouden krijgen in het bestel. Als we maar wel op dat moment zouden stoppen met Veronica. Achteraf bleek dat hij dat helemaal niet waar had kunnen maken. De politiek heeft hier een zeer dubieuze rol gespeeld, om hun eigen belangen te beschermen. Ze hebben geprobeerd Veronica te slopen door dj’s gouden bergen te beloven die er niet waren.’ Tineke de Nooij weet waarom. ‘Nagel had alleen maar werk voor de grote namen, dus daar zijn we niet ingetrapt. Dat is belazerij geweest, voor iedereen!’ Maar Will Luikinga weet nog dat er wel twijfel kwam onder het personeel. ‘Ik kende Jan Nagel goed. Hij wilde ons allemaal bij de VARA binnenhalen. Er brak een soort muiterij onder het personeel uit omdat er mensen bang waren voor hun baan. Zij wilden erop ingaan. Maar Rob Out verbood iedereen om met een andere omroep contact te hebben. De spirit was toen wel weg onder de medewerkers. Out stuurde bijna dagelijks een memo waarin hij ons weer probeerde te motiveren. Of je kreeg een telegram met ‘Jongens, we gaan er voor de 999e keer tegenaan!’ erop. Die heb ik teruggestuurd naar zijn huisadres met de toevoeging ‘Op naar de duizendste!’ Dit was niet de leukste tijd bij Veronica.’

In april 1973 oppert Rob Out bij het ministerie van crm om de nachtuitzendingen op Hilversum 3 te gaan verzorgen. De omroepen zelf vinden dat te duur, Veronica wil het gratis doen. Dat gaat minister Van Doorn te ver en op 15 oktober zegt hij dat Hilversum 3 die uren zelf gaat vullen. Tijdens de hoorzittingen van 18 april 1973 in de Tweede Kamer stelt de latere Veronica-voorzitter Wout Bordewijk het plan voor om op niet-commerciële basis door te gaan als Hilversum 4. Een vierde zender bestond nog niet, maar moest dan voor Veronica worden opgericht. Daar zou Veronica graag als publiek station, dus binnen de grenzen van het bestel, op verder gaan. Maar dan wel 24 uur per dag en niet als omroep verdeeld over allerlei zenders waar ze gevoelsmatig niets mee had. Tv-ambities had Veronica niet, het eigen voorstel voorzag in een aanvraag om alleen radio te maken. De overheid stelt echter dat er geen ruimte is voor meer radiosignalen en dus voor een Hilversum 4. Het gebrek aan ruimte is een argument dat de overheid tot ver in de jaren negentig zou blijven hanteren om verdere commerciële uitbreiding in de ether mee tegen te houden of in ieder geval te vertragen.

Veronica richt in juni 1973 voor dit plan van een eigen publieke radiozender speciaal een stichting op, de Veronica Omroep Stichting (vos). Wout Bordewijk, de advocaat van Rob Out, wordt voorzitter van de vos. Rob Out wordt tot algemeen directeur benoemd. De vos doet een beroep op de mogelijkheid binnen de wet om andere instellingen dan de erkende omroepen zendtijd te verlenen. Maar deze optie blijkt politiek onhaalbaar. Voorwaarden zijn onder andere dat het initiatief ‘gericht moet zijn op de bevrediging van in het volk levende culturele, of godsdienstige dan wel geestelijke behoeften.’

Veronica beweert dat de behoefte aan muziek ook een culturele behoefte betreft. Oud-kro-voorzitter en crm-minister Harry van Doorn vindt de criteria niet van toepassing op Veronica. 

De geboorte van de VOO

De andere mogelijkheid is om een officiële zendmachtiging aan te vragen en dus als reguliere omroep tot het publieke bestel toegelaten te worden. Maar dan moet Veronica onderdeel gaan worden van dat door haar zelf zo verfoeide bestel met al die zuilen. Het open bestel biedt die mogelijkheid, mits er genoeg betalende leden zijn. Als op 28 juni 1973 de Tweede Kamer de ‘anti-Veronica’-wetten aanneemt, wordt diezelfde dag de Veronica Omroep Organisatie, de VOO, aangekondigd. De vos kreeg eerder geen zendtijd, daarom was de VOO nodig. De VOO was een vereniging, een organisatievorm die verplicht werd door de overheid aan alle publieke omroepen. Het grootste verschil met de vos was dat bij de VOO de leden de hoogste macht hadden. Bij de vos waren geen leden en was het Veronica-bestuur zelfcontrolerend. Nu moesten de Veronica-mannen een controlerend orgaan, de Ledenraad tolereren. De Verenigingsconstructie zou een enorm bepalende en ingrijpende factor zijn in het verdere bestaan van Veronica. 

Het doel van de VOO in 1973 is: Veronica-programma’s in de lucht houden, op non-commerciële basis. Out schrijft over het opgeven van de commerciële ambities: ‘Veronica heeft zich dertien jaar lang keurig gedragen. We zullen ook nu laten blijken dat we niet dwars willen liggen.’ Op 13 juli 1973 zijn de eerste honderdduizend leden binnen, genoeg voor een C-omroepstatus. Zendtijd wordt op dat moment over de drie Hilversumse radio- en twee tv-zenders verdeeld volgens een rekenkundig model, waarbij de grootste omroepen de meeste zendtijd mogen invullen. Zij krijgen daarvoor ook een evenredig groter bedrag uitgekeerd uit de pot Omroepbijdragen. Bij honderdvijftigduizend leden was de C-status een feit, voor de B-status waren driehonderdduizend betalende leden nodig en de A-status was voor omroepverenigingen met vijfhonderdduizend of meer leden. Op 25 augustus 1973 zouden er al tweehonderdduizend leden binnengehaald zijn. Dat zou uiteindelijk nog groeien tot tweehonderdvijftigduizend aanhangers. Mede door het Veronicablad en grote acties op de zeezender gaat dit werven betrekkelijk eenvoudig. 

De VOO wordt niet toegelaten

Maar op 14 juli 1974 wijst Harry Van Doorn de aanvraag van de VOO af. Hij beweert dat ieder lid dat zich inschrijft, dat moet doen onder zijn volledige geboortenaam, anders zou de aanmelding niet geldig zijn. Slechts zestigduizend mensen hadden uit eigen initiatief hun lange doopnamen ingevuld. Onafhankelijk accountantskantoor Roest vindt na onderzoek 142.926 betalende leden die tussen 1 juli 1974 en 30 juni 1975 hadden betaald. De aanvraag als C-omroep vraagt honderdvijftigduizend betalende leden. Daarnaast vindt Van Doorn dat Veronica niets toevoegt aan het Hilversumse aanbod. Hij verklaart dat als volgt: ‘Veronica heeft geen eigen formule en geen eigen identiteit. En wij twijfelen bovendien aan de competentie van de Veronica-medewerkers.’ Een standpunt dat gezien vanuit de dan al bestaande omroepen niet eens vreemd mag heten, maar wel voorbijgaat aan het draagvlak dat Veronica onder een deel van de bevolking had gecreëerd. De aanvraag om C-omroep te kunnen worden, wordt dus afgewezen. Veronica tekent beroep aan tegen het besluit van de minister bij de Raad van State.

Er is naast de C- B- en A-status ook nog zoiets als de aspirantenstatus. Dat is een soort voorportaal voor een vast plekje in het bestel. Partijen die minimaal veertigduizend betalende leden hebben, krijgen een klein beetje zendtijd voor één jaar en moeten zich dat jaar bewijzen; programmatisch maar vooral qua leden. Aan het eind van dat jaar moeten er dus minimaal genoeg leden zijn voor een C-status, anders is het einde oefening. Op 23 juli 1974 doet de VOO daarom al een aanvraag voor aspirantomroep. De VOO heeft daarvoor op dat moment zeker genoeg leden, ook volgens de telmethodes van Harry van Doorn. Maar de minister van crm blijft van mening dat Veronica niets toevoegt en weigert ook deze aanvraag. Ondertussen wordt er aan de TROS vanaf oktober 1974 juist meer zendtijd toegekend. Die omroep heeft genoeg leden voor een A-status.

Woede en wanhoop nemen bezit van de Veronicanen als de onwil om de voormalige luis in de pels binnen de Hilversumse muren toe te laten zo evident wordt. Zes weken later is de laatste uitzending op zee een feit en kan er dus niet verteld worden aan de luisteraars of en hoe Veronica verder zal gaan. Met lege handen staan Out & Co aan wal. Vanuit die situatie moeten de overblijvers proberen toch de VOO het bestel in te krijgen. Duidelijk is dat het lang gaat duren. Die tussenliggende periode kan Veronica niet veel betaalde medewerkers hebben. Het is een clubje van zes man dat op de Groest in Hilversum zit. Naast Harding en Out zijn dat: Tom Collins, Hans Mondt, Karel van der Woerd, Ad Bouman, Joost Bakker en Rik van Hayen. De eerste nieuwe kracht die wordt aangenomen in 1975 is Dolly van den Anker. Ze wordt secretaresse en later Lex’ vrouw. Ad Bouman weet nog: ‘Eerst was er de euforie dat je nog bij de club hoorde. Maar dat ebde snel weg, we zaten alleen Tipparadevergaderingen te houden. Wat was die club nou nog?’ Een club die in beroep gaat tegen alle afwijzingen om toegelaten te worden. De eerste nieuwe stap wordt een aanvraag voor alleen radiozendtijd binnen het publieke bestel. Deze aanvraag zou sneller kunnen worden ingepast dan een gecombineerde aanvraag voor radio en tv. En de mannen willen snel terug op de radio en koesteren geen tv-ambities. De Ledenraad gaat 17 december 1974 akkoord met de ‘beperkte aanvrage’. Maar ook die wordt verworpen. Het publieke bestel heeft alleen plek voor omroepen die radio én tv maken in de door de overheid opgelegde genres en op alle zenders die de publieke omroep kent.

Alle tegenwerking moet de woede en strijdlust van de Veronicanen alleen maar aangewakkerd hebben. Net als de TROS vanuit de progressieve hoek van pers en omroep er vaak van langs kreeg, heeft het die omroep alleen maar gesterkt in zijn eigen missie de ‘gewone’ burger te bereiken met pretentieloos amusement en laagdrempelige informatie. Het publieke bestel had daar overigens alleen maar baat bij. Deze zendgemachtigden waren een welkome aanvulling op het tot dan toe wel erg politiek correcte omroeppalet. Vooral de confessionele omroepen (NCRV, kro, VPRO en later de eo) zorgden voor veel – weliswaar goedbedoelde – zwaarmoedige, verheffende en religieuze programma’s. Daar stond het socialistische geluid van de VARA en de latere nog veel progressievere VPRO tegenover. De AVRO heette een onafhankelijke koers te varen, maar was vooral representant van de rechtse liberalen. De NOS, de vroegere nts en een groep kleine zendgemachtigden die niet op basis van leden maar – vaak kleinere – stromingen zendtijd mochten vullen in het bestel, waren alleen nog nadrukkelijker met hun missie bezig. Denk aan omroepen als de ikon, rvu, rkk, Humanistische Omroep et cetera. Dat geheel van de publieke omroep behelsde dus een nogal zwaarmoedig pakket programma’s. Het was niet meer dan logisch geweest dat zich na de wederopbouw van Nederland mensen gingen inzetten om ongebonden, laagdrempelig amusement te brengen zonder ideologische achtergrond. Er moest wel heel veel uit de kast gehaald worden voordat die stroming in het publieke bestel werd getolereerd…

Boosheid all over again (Anekdotes van mensen van het eerste uur)

De afwijzingen ergerden vooral Lex Harding. Hij wordt er nog steeds boos over. ‘In de beginfase werden we steeds maar afgewezen. De eisen werden steeds aangepast, in negatieve zin. De getalscriteria zijn tijdens onze groei veranderd. De wijze van tellen werd steeds scherper. We hadden honderdduizend leden en er bleven er na hun telling vijftien van over. Omdat de voorletters niet klopten. Of wat ze ook maar bedacht hadden. Alles is in het werk gesteld om ons eruit te houden. Ze probeerden ons voortdurend te naaien. Dat ging me niet in de koude kleren zitten. Maar het maakte me heel strijdbaar.’ Het is die strijdlust die als een rode draad door de Veronica-toekomst zou lopen. En die in de zeetijd al behoorlijk was aangewakkerd. Harding weer: ‘Begin jaren zeventig is er een motie aangenomen dat als er frequentieruimte over zou zijn, dat Veronica dan een zender toegewezen zou krijgen. Nou, niet dus. Toen kwam het verhaal dat er geen ruimte was. En toen die ruimte er toch bleek, mochten wij die zender zelf openen. Maar niet als Veronica. Nee, dat werd Hilversum 4, de klassieke zender. De politiek heeft altijd gedraaid en geprobeerd ons eruit te houden. We hadden de wet aan onze kant, zo zijn we er via gerechtelijke procedures steeds gekomen. Maar alleen maar door steeds te procederen.’ Het zou nog een dagtaak voor Harding worden…

Aspirant-omroepje spelen

Ondertussen begint de geldkist van de VOO, ondanks al haar tientjesleden, leeg te raken. Het salaris van Rob Out en een viertal collega’s wordt vanuit de Vereniging betaald. Maar het Blad gaat eens per veertien dagen en niet meer wekelijks verschijnen. Harding: ‘Het Veronicablad kostte alleen maar geld en de abonnees liepen weg. We moesten leden werven, dat kostte ook alleen maar geld. Dat was best een moeilijke tijd.’ De tijd wordt gedood met fictief omroepje spelen. Harding: ‘We zaten daar met een mannetje of zes en onze advocaat had ons aangeraden aan te tonen dat we een serieuze omroep konden worden. Dus gingen we allemaal programma’s maken, om aan te tonen dat we alle gevraagde genres beheersten. Heel veel documentaires gemaakt, klassieke programma’s, noem maar op. Dat is allemaal nooit uitgezonden, maar Rob was er behoorlijk streng in. Hij wilde aantonen dat we serieus waren als omroeporganisatie.’ Ad Bouman had er veel werk aan: ‘Rob zei dat we wel het geld van de leden op zaten te maken, daar moesten we ook wel iets voor gaan doen. Hij zei: ‘We doen net alsof we een aspirant-status zouden hebben. Wat voor programma ga je maken, wat voor ideeën?’ Dat werkte wel, maar je kon je ei niet echt kwijt.’ Bovendien weet Harding: ‘Het bleek later helemaal niet nodig, al die proefuitzendingen. Zijn we toch maanden zoet mee geweest.’

Programmapakket

Op 15 mei 1975 stuurde Rob Out zijn VOO-programmapakket aan de minister toe. Met banden waarop voorbeelduitzendingen stonden. En een uitgebreide schriftelijke toelichting op maar liefst zestig (60!) programmaformules. Listig had Out de programma’s waar het echt om ging aan het eind van de lange lijst weggemoffeld. Een aantal voorbeelden van wat de VOO dan had willen brengen:

• Kultuur… Wat moet je ermee? Een serie van vijf programma’s over de verwarring rond het begrip als zodanig. De eerste aflevering van 22 minuten (radio) is op cassette bijgeleverd.
• D’oude ambacht Drie programma’s over het verdwijnen van ambachten als rietdekker, hoefsmid, mandenmaker, wagenmaker etc.
• Nederland Vandaag Dit is de titel van de Veronica-actualiteitenrubriek… Sterk tot uiting komt de neutrale levensbeschouwing, die zich laat leiden door een positieve benadering van het maatschappelijk gebeuren. De rubriek zal wisselend gebracht worden op Hilversum 1 en 2… De actualiteitsflitsen zullen een tijdsduur hebben van een tot twee minuten…
• Radio en televisie Een serie van drie programma’s over de ontwikkeling van radio en televisie… Waarin ook het commerciële gebruik van de ether zal worden behandeld, waarbij aan het verschijnsel van radiozendschepen niet zal worden voorbijgegaan.

En verder bijzondere titels als: Maak er wat van (werkende jongeren), De sprong vooruit (ruimtevaart), Mens en natuur (toeristische tips), Ver van huis (studenten uit ontwikkelingslanden), De muskusrat in Nederland, Sportief zijn, beter worden, Eenzaamheid, Geen werk, Vormingswerk, Kernenergie, Kunst met de K van Kultuur, Mensen en musea, Dichter bij de dichter, Schrijvers vertellen, Hoorspellen, Klassieke Troeven, Veronica concert, De componist nú, Harmonie en fanfare, Jazz (we have no bananas), De Oproerkraaier (over protestsongs), Country time, het Kindersongfestival, Kind en dier. En dan uiteindelijk op suggestie 57: De Lexjo (Informatie over nieuwe langspeelplaten. Begeleiding van popconcerten onder andere door middel van concertagenda.) Popjournaal met daarin belangrijk ander popnieuws. (Bij popmuziek betrokkenen kunnen gedachten en meningen uitdragen.) Het laatste voorstel, nummer 60, is De Tipparade (Programma waarin dertig platen gedraaid worden die de Stichting Nederlandse Top 40 i.s.m. de platenhandel- en -industrie tipt voor de hitparade.) Opvallend genoeg wordt de Top 40 als programma niet genoemd.

Omdat de aanvraag uit 1974 vergezeld ging van de doelstelling om Veronica-programma’s blijvend in de lucht te houden, neemt de overheid die aanvraag niet zo serieus. Rob Out herkent dit probleem en schrijft daarom op 15 mei 1975 namens het VOO-bestuur een toelichting aan de politiek. De doelstellingen van de VOO ademen een opvallende bereidheid tot concessies en meedoen aan alle Hilversumse regeltjes. Out schrijft: ‘Dit is een nieuw verzoek aan de minister voor het uitzenden van een totaalprogramma in de zin van de Omroepwet, dat kulturele, verstrooiende en informatieve onderdelen bevat in een redelijke verhouding tot elkaar. (…) Ons streven naar een ander omroepsysteem – hetgeen niets met het terugbrengen van Radio Veronica te maken heeft, maar alles met het VOObeginsel van keuzevrijheid van elk individu – is te veel gehanteerd als twijfel aan de bedoelingen van de VOO een programmapakket te brengen volgens de eisen van de Omroepwet. Geheel ten onrechte. Ondanks dat eerder genoemde streven, zal de VOO zich uiterst loyaal en coöperatief opstellen ten aanzien van het huidige bestel en zal zij zich onvoorwaardelijk houden aan alle eisen die de Omroepwet en het ministerie van crm te dien aanzien stelt.’

De beuk d’r in

Duidelijk is dat de mannen wat moeten doen om het onzekere wachten financieel te overbruggen. Het is tenslotte totaal onduidelijk of de VOO toegelaten zal worden en of Harding & Co dus ooit nog radio zullen kunnen maken. Nog voor de laatste uitzending vanaf zee, op 30 augustus 1974, richten Rob Out en Lex Harding de Stichting Nederlandse Top 40 op. Harding: ‘Wij dachten dat die Top 40 wel kon blijven bestaan, ook zonder Veronica-uitzendingen.’ De Top 40 is in september 1974 te horen via Mi Amigo, de Spaanse zeezender die gewoon is doorgegaan met uitzenden. Vanaf 3 oktober komt de lijst op Hilversum 3, bij de TROS. Harding: ‘Ferry Maat presenteerde die Top 40. Als Ferry ziek was of met vakantie, was ik de vervanger. Dat vond ik een ongelofelijke vernedering. Ik was de populairste diskjockey van Nederland en ik mocht geen programma’s maken.’ De lijst heet dan De Nationale Donderdagmiddaggebeurtenis en vooraf is er ook de Tipparade, met Hugo van Gelderen. De Top 40 overleeft in ieder geval en zou later weer bij Veronica terugkeren. Er was nog een reden om die Stichting op te richten. Lex Harding kon daar in dienst treden en er dus van betaald worden. En in de jaren erna zou die Stichting Nederlandse Top 40 een relevante inkomstenbron zijn voor Harding, Out en hun zakelijke partners. Meer dan eens is gesuggereerd dat er via die route ‘alternatieve geldstromen’ liepen. Rob Out zou dit later bevestigen: ‘Die Stichting is opgericht om de Top 40 in stand te houden. We waren privé aansprakelijk voor alle kosten. Dat was een vrij ingrijpende beslissing met vergaande financiële consequenties, die pas later vruchten ging afwerpen. We zijn er niet armer van geworden, nee.’

Maar de overbruggingsperiode wordt op nog een andere wijze gevuld. Goed gevuld zelfs. Harding vertelt: ‘De toekomst zag er zeer slecht uit. Daarom zijn we commercieel gegaan. We hebben toen De beuk d’r in bv opgericht. Een bedrijfje dat allerlei reclame-activiteiten is begonnen. Rob is eerst aan zijn boek gaan werken. Veronica één jaar later is door De beuk d’r in uitgebracht. Ik ben verzamelplaten gaan samenstellen en uitbrengen. Lp’s met Veronica-jingles en nummers die door onze zender groot waren geworden. We maakten platenhoezen voor platenmaatschappijen. De Veronica Drive-In Show is commercieel gegaan, zodat het niet alleen geld kostte. We zijn met sponsors gaan werken en dat werd een succes. We hebben cassettebandjes gemaakt met de Top 40 erop. Die verkochten we aan platenwinkels, die ze in hun winkels draaiden. We hadden een paar honderd abonnees. We maakten commercials in ons studiootje. Ik heb jarenlang allerlei commercials ingesproken maar ook geproduceerd met anderen. We hadden een enorme berg commerciële activiteiten. Het was hartstikke gezellig. We zaten hele nachten te brainstormen. Er zat heel veel creativiteit in die club, er werden zoveel dingen bedacht. Wij waren ongetwijfeld het grootste reclamebureau van Nederland geworden.’

Rob Out en Lex Harding merken dat ze goed geld kunnen verdienen met de bv. Er ontstaat die dagen een eerste splitsing tussen diegenen die via slimme trucjes zo veel mogelijk geld binnenharken, en diegenen die daar aan mee mogen werken zonder daar in te delen. Weet Adje Bouman: ‘Toen De beuk d’r in werd opgericht, deelden we allemaal mee. Ik heb er zelfs nog aan meebetaald ook.’ Maar daar komt verandering in. Harding: ‘De boekhouder van Rob, Peter de Jager, is er toen bij gekomen. Die bracht een beetje structuur in al die dingen.’ In die structuur is er alleen ruimte voor de aandeelhouders Out, Harding en De Jager. Bouman: ‘Wij zijn er snel uitgekieperd door Peter de Jager. Out en Harding hadden in de gaten dat ze iets te enthousiast waren geweest om ons mee te laten doen. Ze zagen dat er veel mogelijk was en toen konden wij oprotten. Ja, dat was lullig. Dat hebben ze knap gedaan.’

De Beuk Boert Goed

De zaken gaan zo goed, dat de strijd van de VOO om in het bestel te komen, haast een bijzaak wordt. Harding: ‘Toen we die zendmachtiging kregen, waren we daar enerzijds heel erg blij mee. Maar anderzijds ook niet, want het liep allemaal zo lekker. We gingen er qua salaris op achteruit door met de VOO verder te gaan.’ Nu was Lex Harding al gewend geraakt aan het zoeken van meerdere inkomstenbronnen. Hij legt uit: ‘Bij die zeezender verdiende ik helemaal niet veel. Je verdiende vooral je geld met de schnabbeltjes eromheen. Dirk Verweij heeft eens gezegd: ‘Die jongens moeten eigenlijk geld meenemen, want doordat ze diskjockey zijn kunnen ze overal zoveel geld verdienen.’ Dat klopt. Ook later heb ik mijn dj’s normale salarissen betaald en gezegd dat ze het grote geld met drive-in shows moesten binnenhalen.’

Duidelijk is ook dat na dit tijdperk De beuk d’r in, Out, Harding en hun bijzonder handige financiële man De Jager natuurlijk geen genoegen zouden nemen met een salaris volgens de Omroep-cao. De structuur die in 1975 werd gelegd, is in de jaren erna alleen maar uitgebouwd. Die basis bestaat die dagen uit drie onderdelen: de Stichting Top 40 (met aandelen van Out, Harding en De Jager), de Veronicablad bv (met Out, De Jager en voorzitter Bordewijk) en beleggingsmaatschappij Investa bv. Hierin zitten wederom Out, Harding en De Jager. Peter de Jager regelt via deze bv de geldstromen van de mannen. Daarvoor wordt hij rijkelijk beloond. Zo wordt hij later ook president-commissaris van de bv Veronicablad, komt in het bestuur van de Stichting Top 40 en wordt directeur van het bedrijf Intershows bv, die de Veronica Drive-In Shows organiseert. Met enige regelmaat zouden journalisten in de jaren hierna deze constructies argwanend proberen te ontleden. Harding: ‘Ik weet dat het allemaal verdachtmakingen waren. Gedreven door jaloezie, denk ik. Peter, Rob en ik hebben een onroerendgoedportefeuille gehad. Dat had niets te maken met Veronica. Maar dat werd wel allemaal met elkaar in verband gebracht. We verdienden goed geld. We hebben huizen gekocht, dat deed Peter de Jager voor ons. Hij maakte daarbij gebruik van een vervroegde afschrijving. Dat was allemaal keurig binnen de fiscale mogelijkheden. Die mogelijkheid is later afgeschaft maar wij hebben toen niks illegaals gedaan. Journalisten schreven halve waarheden. Ik heb nooit de behoefte gevoeld om het precies uit te leggen. Onjuistheden kun je ontkennen, dit moesten we toelichten. Dat hebben we nooit gedaan. Het kwam wel hard aan. Dit soort verhalen kwam naar buiten als we net weer in de race waren voor zendtijduitbreiding. Wij vermoedden daar een complot achter. Die artikelen in Vrij Nederland waren ook wel goed gedocumenteerd, maar trokken rare en verkeerde conclusies. Ik heb ervan geleerd dat je lang niet alles moet geloven wat er geschreven wordt.’

Niettemin gaat het beeld nooit meer weg dat de Veronica-top in ieder geval goed voor zichzelf zorgt. Het is een beeld dat zich slecht verhoudt met het idealisme rondom de strijd tegen de overheid om radiootje te mogen spelen. ‘Mogen ze, ze hebben zo’n enorme rol gespeeld in het medialandschap’, zeggen bijna alle oud-Veronicanen. Maar sommige direct betrokkenen kijken daar toch anders tegenaan. Zoals Tineke de Nooij. Zij werkt vanaf 1960 bij Radio Veronica en heeft zowel Rob Out als Lex Harding zien binnenkomen en zien veranderen. Ze zegt: ‘Geld is de drijfveer geweest. Altijd. Daarom waren ze zo boos dat Veronica op zee moest ophouden. Begrijp me niet verkeerd, het ging mij ook aan mijn hart. Maar deze mannen wilden geld en macht, power! Toch heeft het ze niet gelukkig gemaakt. Geen van allen. Rob Out niet, Lex Harding niet, zelfs Willem van Kooten niet. Ze zijn allemaal boos. Boos boos boos, over het onrecht dat ze is aangedaan. Altijd weer boos als de overheid weer iets doet wat ze niet zint. Ze walsen zelf over alles heen en gaan dan zitten mokken. Daar ga je aan dood.’

Doorstart vanuit Spanje?

Toch is er, naast het financiële gewin, altijd een groot hart voor radio aanwezig bij deze mannen. In maart 1975 leidt dat tot een ongewis avontuur in Spanje. Het bewijst dat het bloed kruipt waar het niet gaan kan bij Lex Harding en zijn radiovrienden. Het lijkt namelijk even of Veronica weer terugkomt. In de lucht. Vanaf zee. Niet vanaf de Norderney, die nog altijd op volle zee dobbert, maar vanaf de Mi Amigo. Die boot en bijbehorende zender ligt voor de Spaanse kust, waar zeezenders nog niet verboden zijn. Mi Amigo is dan ook niet gestopt op 31 augustus 1974. De Belgische eigenaar is de ondernemer Sylvain Tack, die wel wat ziet in een samenwerking met Veronica. En zo stappen vier Veronica-mannen in een autootje op weg naar de Spaanse Costa Brava. Daar zullen programma’s gemaakt worden, inclusief reclameboodschappen, voor een legale Spaanse zender. Radio Veronica. Dat er van die programma’s een aantal dagen later bandopnamen worden uitgezonden via Mi Amigo gaat ‘uiteraard’ buiten de programmamakers om. Nederlandse staatsburgers die meewerken aan uitzendingen van een piraat zijn strafbaar maar justitie kan geen activiteiten ontplooien als ze dit ondernemen in een land waar geen anti-piratenwet bestaat. Optreden tegen adverteerders is evenmin mogelijk (dat was het wel vanaf de Noordzee op de Norderney) omdat de reclameboodschap wordt voorgelezen uit een tijdschrift. ‘En sinds wanneer is adverteren in de pers een misdrijf?’ Het nieuwe Radio Veronica líjkt de mazen in de wet gevonden te hebben. En er zijn zelfs al jingles gemaakt.

Technici Karel van der Woerd en Adje Bouman, de jonge dj Bart van Leeuwen en Lex Harding laden hun wagentje vol met platen, jingle cartridges en apparatuur. Lex Harding legt uit hoe ze tot die onbezonnen daad kwamen: ‘Wij waren echt verschrikkelijk gefrustreerd dat wij in 1974 moesten stoppen. Er was ook een gruwelijke energie om te kijken of er nog wat te bereiken was. Je pakt dan echt alles aan. Ik ben toen met Adje, Karel en Bart in de auto gestapt. Ik had mijn hond al laten inenten, mijn internationale rijbewijs geregeld, ik wilde serieus emigreren.’ De twintigjarige werkloze Bart van Leeuwen is wel in voor een avontuur. ‘Lex was het zat om zo lang te moeten wachten op toewijzing in de ether van zijn omroep. Daarom is hij met Sylvain Tack gaan praten in Spanje om zijn Radio Mi Amigo over te nemen.’ Ook Adje Bouman gaat blind mee. ‘Het bloed was nog zo dik. Dit was een soort verademing. Bovendien was het een hele vervelende periode bij Veronica. Iedereen heeft toen wel officieel ontslag moeten nemen. Lex ook. Hoewel hij natuurlijk met Rob had geregeld dat hij terug kon komen bij Veronica als het mis zou gaan.’ En het ging mis.

Eenmaal daar blijkt Tack toch niet de naam van zijn zender te willen opgeven. Harding: ‘De afspraak was dat Radio Veronica terug zou komen, Mi Amigo zou verdwijnen. En toen zei Sylvain: ‘Ik heb er nog eens goed over nagedacht en ik laat mijn jongens niet in de steek, we noemen het Veronica Mi Amigo.’ Ik zei: ‘Nou, hier, dan krijg je nu een hand van me, want dan ga ik weer terug’.’ Tack wil nog maar één uur per dag zendtijd aan Veronica verhuren. Daardoor zouden de opgenomen programma’s dus rechtstreeks bedoeld zijn voor de Mi Amigo. En dat is wél illegaal. Bovendien zien de politieke ontwikkelingen er in Spanje op dat moment ook niet zo best uit. Wellicht zou de anti-zeezenderwet ook hier op korte termijn aangenomen worden. Wat ook niet helpt is dat de pers er lucht van heeft gekregen. Het bezoek aan Playa de Aro is voorpaginanieuws. Strekking van het verhaal: die Veronica-jongens gaan toch weer iets illegaals proberen. Juist daarom had Rob Out erop aangedrongen dat de rebellen ontslag moesten nemen bij Veronica, zodat ze de aanvraag van de VOO niet in gevaar konden brengen. Ad Bouman blikt terug: ‘Op de voorpagina van Het Parool stonden zelfs fotootjes van ons. Een cameraploeg was onderweg naar ons in Spanje. We zijn het hotel ontvlucht. Dat moesten we niet hebben. We zijn naar het platteland gegaan. Daar konden ze ons niet vinden. Heel spannend. Tot het misliep en we terug moesten. Ik heb er geen spijt van, het paste om dat toen te proberen. Maar bij terugkomst was Rob Out keihard. 

Ik kon me gaan melden voor een ww-uitkering. Lex mocht als enige terugkomen. Die twee hadden weer onderhands afspraken zitten maken. Lex is zo’n rat. En ik was de lul. Via freelance werk en hard buffelen en investeren heb ik mezelf weer teruggewerkt. Later heeft Out me wel weer zonder slag of stoot aangenomen. Maar pas toen hij dacht dat het geen gevaar meer kon. Hij was altijd bang voor gelazer.’ Van Leeuwen blijft in Spanje achter bij Radio Mi Amigo. ‘Ik was net twintig en dacht: Wat kan mij het schelen, laat mij maar op het schip zitten. Maar ik had wel altijd de behoefte bij Veronica terug te keren op het moment dat het weer vaste voet aan wal zou krijgen.’ Met zijn actie zou Bart zich evengoed voor eeuwig kwalificeren als op en top radioman bij Lex en Rob.

Veronica Komt Naar Je Toe Deze Zomer!

Eenmaal terug in Nederland moeten ook deze avonturiers weer verder met de strijd binnen het Nederlandse politieke veld. Harding werpt zich vooral op de bv De beuk d’r in, Out is druk bezig een boek te schrijven over Veronica en Adje Bouman staat officieel niet meer op de loonlijst maar blijft wel veel binnenlopen en mee duimen. Hij zegt: ‘We zaten toen op een punt dat niemand er echt meer in geloofde. Er waren momenten dat Out een inzinking had en dan zeiden wij: Het lukt wel. Iedereen hielp elkaar.’ In het Veronicablad staat nog dapper: ‘vanaf de wal. Ja, V e r o n i c a komt terug in 1975. We gaan door! Een VOO met een totaalprogramma komt in zicht. Jong, dynamies en betrokken. Gericht op een publiek dat op een begrijpelijke wijze geïnformeerd wil worden. Een Omroep Organisatie in dienst van de luisteraar en kijker.’ Maar het Blad gaat naar een tweewekelijkse verspreiding, want het aantal abonnees dat het gelooft neemt ook steeds verder af. Voorin het Blad staat een smeekbede om Veronica toch vooral trouw te blijven. En Rob Out stelt in het huisorgaan dat hij het bestel van binnenuit wil hervormen. Het klinkt allemaal abstract en ver weg. Wie Veronica nog wil tegenkomen, moet Hans Mondt (!) boeken voor de VOO Drive-In Show.

Veronica Eén Jaar Later

Dan komt Rob Out met zijn boek, Eén jaar later, waar hij in het Blad uitgebreid reclame voor maakt. Het boek moet het vuurtje brandend houden. Out heeft het ook met plezier en overtuiging geschreven. Hij had al geproefd van het gemak waarmee hij zijn volgelingen via radio en Blad en via interviews had kunnen informeren en bespelen. Dat maakt ook dit verslag niet het meest objectieve boek over de zeetijd. Wel blijkt de enorme passie van Out in frases als: ‘Ik ging snel naar ons programma luisteren en een gevoel van trots doorstroomde me. Dit was Veronica op z’n allerbest. Het kon alleen maar geïmiteerd en nooit verbeterd worden.’ Naast de heroïeke verhalen is er ook veel boosheid richting overheid en behoudende politici. Zijn aanklachten tegen het publieke bestel voeren de boventoon in dit boekje, dat ook de zwanenzang van Veronica had kunnen worden. Maar het laatste hoofdstuk bestaat uit de officiële brief van minister Van Doorn die op 2 september 1975 meldt dat de VOO als publieke aspirant-omroep per 1976 van start kan.

Eerdere boeken over Veronica

Over de zeezendertijd van Veronica waren tot dan toe twee boeken uitgebracht. De Veronica saga van Gerth van Zanten en Veronica, speelbal van de golven van de journalisten Barry Zand Scholten en Frans van der Beek. Ze bewijzen dat het Veronica-virus heel besmettelijk geweest moet zijn, want in deze boekjes nemen de auteurs het op z’n zachtst gezegd niet zo nauw met de feiten. Overduidelijk is dat de auteurs Veronica-fans in hart en nieren zijn en dat de retorica van de piraten in hun strijd tegen die vermaledijde overheid besteed was aan de schrijvers van deze boeken. Barry Zand Scholten schrijft het in 1973 zo op: ‘Vroeger toen Hilversum het helemaal alleen voor ’t zeggen had, was de radio een ‘meneer’. Voor de kro, VARA, AVRO en NCRV-microfoon zaten mensen die ‘het volk’ toespraken, mensen die bleven verwachten dat het publiek devoot voor het radio-altaar zou blijven knielen. De tv bracht de eerste verandering. De rol van de radio leek uitgespeeld. Natuurlijk kwam bij de Hilversumse zuilen niemand op de gedachte daar zelf iets aan te veranderen. Nee, daar moest Veronica voor komen.’ (…) ‘Het machtige Hilversum greep naar de politieke wapenen, want het wordt natuurlijk steeds moeilijker om je als geldverslindende, hautaine, verdeelde, nauwelijks imponerende zender te verdedigen tegen die ‘maffe jongens’ van Veronica, die (...) het publiek geheel gratis een uitgekiend programma voorzetten.’

In 1985 bestaat Veronica 25 jaar en gaat het de omroep goed. De Veronica Uitgeverij wil graag een heroïsch boekwerk over de eigen successen om het jubileum te vieren. Telegraaf-verslaggever Peter R. de Vries, dan nog geen bekende misdaadjournalist en tv-persoonlijkheid, is bereid dat boek te schrijven. De Vries had twee jaar ervoor De ontvoering van Alfred Heineken geschreven. Dat boek had goed verkocht. De aangevulde versie daarvan wordt nog steeds aangeprezen op Peters eigen site. Het boek Veronica, 25 jaar toonaangevend staat daar echter niet meer tussen. Uit de toonzetting die De Vries in dit boek gebruikt, blijkt dat ook hij idolaat was van de omroep die zo vaak werd dwarsgezeten. Zinnen als ‘Veronica zou Veronica niet zijn geweest als er op alle moeilijkheden niet wat werd gevonden’ geven een aardig beeld van de blikruimte van de Telegraaf-journalist. De Telegraaf wordt door De Vries zelf ook ‘sympathisant van Veronica’ genoemd. Niet vreemd dus dat Veronica hier voor een auteur ging winkelen.

De toonzetting zegt veel over hoe Veronica beleefd werd. Daarom nog wat voorbeelden. De Vries beschrijft de reacties na de aanslag op de boot van concurrent Radio Noordzee: ‘Toch waren er in Nederland ook nog een aantal azijndrinkers. Zij konden het licht in de ogen van Veronica nog steeds niet velen en begonnen ook een actie: Veronica Rot Op Nu! (VRON, een verwijzing naar de oprichtingsmaatschappij van Veronica). De handen op elkaar kreeg deze actiegroep overigens niet, dat zal duidelijk zijn.’ Nou, zo duidelijk is dat niet. Maar wel voor de auteur. Ook weet hij hoe onterecht de afwijzing was door minister Van Doorn om Veronica niet toe te laten tot het publieke bestel. ‘Op last van de crmminister werd een nieuw telsysteem gehanteerd, dat in het nadeel was van Veronica. (…) Het was weer het oude liedje. Er werd krom gemaakt wat recht was en omgekeerd.’ Nu was die telling ook dubieus, maar deze typering gaat wel ver. Peter R. de Vries schrijft ook: ‘Dat bijna heel Nederland te kennen had gegeven Veronica wél te willen horen en zien, zonder de levensbeschouwing en politiek van minister Van Doorn, was iets wat de oud-kro-voorzitter negeerde. Van Doorn bepaalde wel wat goed voor de mensen was!’ Een paar honderdduizend demonstranten en tweehonderdvijftigduizend leden is kennelijk bijna heel Nederland, volgens de biograaf.

Overigens is de toon van de pers over Veronica in de meeste kranten en tijdschriften bepaald niet positief te noemen. Die ‘azijndrinkers’ zijn er veelvuldig en ze laven zich aan de populistische uitingen en middle of the road-koers van Veronica. Het smaakt goed om er met enig dédain over te schrijven. De term Vervoozing wordt al in de kranten gebruikt nog voordat er iets onder de VOO-vlag is uitgezonden. In navolging van vertrossing, wat synoniem staat voor vervlakking. Bij de VOO is er niet alleen vervlakking, maar worden ook nog de (seksuele) normen en waarden aangetast, zou later blijken. De dag na het eerste tv-programma van de VOO reageren omroepcollega’s Kees van Kooten en Wim de Bie. Ze typeren de verwachte meerwaarde van de VOO door een vergelijking te maken met monotoon zoemende stofzuigers. In een lange sketch zien we Koot & Bie diverse modellen stofzuigers aanprijzen. Ze worden allemaal een seconde of dertig aangezet en brengen allemaal hetzelfde, nietszeggende geluid voort. De uitzending wordt zogenaamd verzorgd door de StoZoo.

Na 1985 duurt het 22 jaar voordat er een nieuw boek verschijnt over Veronica. Over de zeezendertijd schrijft journalist Auke Kok Dit was Veronica. Hierin worden sommige mythes uit de beginjaren ontzenuwt en het is daarom een wezenlijke aanvulling op eerdere mooischrijverij over dit onderwerp. Met diezelfde intentie neemt Vereniging Veronica al in 2004 het initiatief tot het boek dat u nu in handen heeft. De Vereniging bemoeit zich ditmaal niet met de inhoud en huurt een onafhankelijke mediajournalist in. Veronica krijgt daarmee alsnog een serieuze geschiedschrijving.

De VOO is binnen!

Terug naar hartje zomer, op 15 augustus 1975, bijna een jaar na het stopzetten van de zeezender. De Norderney, de boot waar het allemaal gebeurd was, vaart de haven van IJmuiden binnen. Na een jaar doelloos dobberen op de Noordzee wordt er een eigenaar gezocht en gevonden. Diverse ambtenaren verdringen zich om de boot in beslag te nemen. Weer een jaar later worden de tien-kilowatt-zenders door Bull Verweij verkocht. De Norderney zwerft de jaren erna langs diverse havens, doet dienst als partyboot en museum en dobbert anno 2005 in Antwerpen. Het doet de oud-medewerkers pijn om te zien hoe er met het symbool van hun zender wordt omgegaan.

En dan gebeurt elf dagen later, 26 augustus 1975, het onverwachte. De VOO was tegen alle afwijzingen in beroep gegaan. Op deze dag dient de afwijzing om de VOO als aspirant-omroep toe te laten tot het bestel. De uitspraak van de Raad van State is gunstig voor de VOO. ‘De rechtbank acht niet afdoende aangetoond dat uitzendingen van Veronica niet zouden voldoen aan de eisen die de Omroepwet stelt. Dientengevolge moet de minister aan VOO de aspirantstatus verlenen.’, want over dat ledenaantal bestaat ook geen twijfel, daar waren tenslotte slechts veertigduizend sympathisanten voor nodig. Ad Bouman: ‘De hele geschiedenis van Veronica hangt van de Raad van State aan elkaar. Toen was er wel reden voor een feestje. Alleen had ik op het moment dat dit gevierd werd mijn ontslagbrief in handen, want dat was nu eenmaal afgesproken. Heel wrang, nu was de zendtijd binnen en ik stond op straat. Maar ik was genoeg Veronicaan om mee te feesten en te denken dat het wel weer goed zou komen.’

Nu moet het een echte Organisatie worden

De VOO wordt uitgebreid met radio- en tv-mensen. Lex Harding en Rob Out verdelen de buit. Harding de radio, Out de tv. De directeur radio Lex Harding legt uit: ‘Die verdeling is heel natuurlijk gegaan. Rob had een tv-programma gedaan bij de TROS en ook iets voor de NCRV. En hij vond televisie wel leuk. Dus hij ging tv doen en ik de radio. Rob heeft me daarbij geen strobreed in de weg gelegd. Ik kon goed met Rob opschieten. De beslissingen die hij moest nemen, kookte ik dusdanig voor dat het makkelijke beslissingen waren. We werkten goed samen. In een later stadium werd ik ook verantwoordelijk voor muziek op televisie. Daarvoor moest ik echt knokken bij Rob om de uitzendtijden te behouden van mijn programma’s.’ En Rob Out werd daarnaast algemeen directeur en moest in die functie ook met andere omroepen en de politiek onderhandelen. Tineke zegt daarover: ‘Dat vond hij enig. Hij heeft nog overwogen de politiek in te gaan. Ik geloof dat de vvd hem even gepolst had. Ze waren wel onder de indruk van zijn gave om het publiek te bespelen. Hij had echt de smaak te pakken. Lekker tutoyeren met belangrijke politici, hij vond het enig!’ Maar zo niet Lex Harding. Die zegt: ‘Rob vond dat wel mooi, in politieke kringen te verkeren. Het was bittere noodzaak. Je had die politieke contacten nodig. Wilden wij overleven, moesten we bestuurlijke kracht in huis halen. Dat werd ons altijd verweten, dat wij dat niet hadden. Daarom haalden we in het bestuur mensen als Wout Bordewijk en Samy van Heemskerk binnen. Het politieke gevaar hing altijd als een zwaard van Damocles boven ons hoofd.’ Evengoed moet Harding zich nu ook met bestuursorganen bemoeien. ‘Het interesseerde me geen flikker, dat bestuur, maar je wilde niet dat allerlei grijze mannen het daar voor het zeggen kregen. Daarom moest ik wel meedoen.’

Terwijl hij intern tegen iedereen duidelijk was: de VOO was een tijdelijke situatie. ‘We waren er om het politieke bestel onderuit te halen. Maar dat kon ik niet hardop zeggen, dat was levensgevaarlijk. Je kon niet het verwijt krijgen dat je niet loyaal was aan het bestel.’ Er zou nog heel wat politiek gemanoeuvreer van de mannen van zee gevraagd gaan worden. Duidelijk is dat Rob Out daar sterker in was dan Harding. Dj Lex wilde snel op zoek gaan naar nieuwe manieren om weer te doen wat hij altijd had gewild: radio maken voor zo veel mogelijk luisteraars met dat wat de mensen willen horen. Out wilde de zaakjes netjes regelen. Dat zou nog flink gaan botsen…

Met gezonde tegenzin van start

Voorlopig is de buit: één jaar zendtijd binnen de publieke omroep. Drie uur radio per week en één uur tv per week. Het tv-uurtje is gepland op Nederland 2. De radio-uren dienen gevuld te worden op Hilversum 1, Hilversum 3 en Hilversum 4. Een vierde Hilversumse zender? Jazeker. Er bleek tóch ruimte in de ether te zijn. Maar dan gevuld met het bij politici beter liggende genre van de klassieke muziek. De eerste omroep die daar op 28 december 1975 te horen is, wordt… Veronica. Rob Out is er duidelijk over: ‘Een Hilversum 4 met Veronica-achtige programma’s mag niet. Onze cultuurverdediger Harry van Doorn wil hier serieuze muziek, wat daar ook mee bedoeld mag worden. Waarom protesteren kvp en PvdA nu niet meer? … De bittere smaak bij het woord ‘democratie’ blijf ik houden.’