Hoofdstuk 7 | Veronica wordt een (echt) bedrijf

De start van Véronique

Op 2 oktober om zes uur ’s avonds is het zover: rtlVéronique begint haar eerste uitzending. De zender begint met een lofzang op het Luxemburgse land en na de klanken van het Luxemburgse volkslied belijden Viola Holt en Catherine Keyl hun altijd al aanwezige voorliefde voor dat prachtige land waarvoor ze nu mogen werken. Het actualiteitenprogramma Hei elei kuck elei onderstreept het Luxemburgse karakter van de zender. Aanvankelijk is dat onverstaanbare en niet ondertitelde programma nog prominent in de programmering aanwezig. Alles moet bewijzen dat rtl-Véronique echt wel Luxemburgs is en dat we in Nederland ‘toevallig’ mee kunnen kijken. Het eerste Nederlandse programma is het rtl Nieuws, het tv-debuut van Jeroen Pauw en Loretta Schrijver. Er wordt natuurlijk met buitenlands nieuws geopend, Nederlandse items zijn voor een Luxemburgs station tenslotte geen prioriteit.

Op de Franciscusweg is het feest. In de kleine kantoren van rtl kijken alle medewerkers met champagneglazen in de hand naar het eigen programma. Harding roept bij het eerste commercialblok enthousiast: ‘Jongens, omzet!’ Het kleine clubje oud-Veronicanen – Lex Harding, Ruud Hendriks, Wessel van Diepen, Jaap van Meekren, Jan de Hoop, Caroline Tensen, Gert Berg en weerman John Bernhard – is gelukkig. Op het Laapersveld kijken veel oud-collega’s naar de niet al te beste programma’s van die eerste avond. Maar die wel heel herkenbare leaders, dat blonde boegbeeld Daphne Dekkers en die oudVeronica-stem van Jos Bergenhenegouwen, iedereen herkent er Veronica in. Maar dan met minder geld en een raar Luxemburgs sausje eroverheen. Harding & Co hebben het toch maar gelapt. De Ubocht voor televisie is geslaagd, zou er nu in de toekomst toch een commercieel Veronica komen? Het overgrote deel van het Veronica-personeel weet helemaal niet dat rtl-Véronique als blauwdruk moet fungeren voor een commercieel Veronica. Harding en Hendriks hadden tenslotte ontslag genomen bij Veronica en hadden alleen een paar mensen bij Veronica meegevraagd. Rob Out had gezegd dat iedereen die weg wilde gaan, vooral moest gaan maar ook nooit meer terug mocht komen. Het is dus voor veel Veronicanen een beetje de ver-van-hun-bedshow. Bovendien blijft Out aan het personeel bezweren dat Veronica niets te maken heeft met dat Véronique-avontuur in Luxemburg. Niets is minder waar en dat komt toch uit. De Veronica-betrokkenheid blijkt voor het eerst openlijk in de zomer van 1989.

Blufpoker

Het was niet alleen een mooie zomer, er werd ook mooi weer gespeeld op een persconferentie waar rtl-V zichzelf verkocht aan pers en adverteerders. Ruud Hendriks en Lex Harding suggereerden dat alles dik in orde was. Veel Veronica-achtig geschreeuw en veel blonde dames moesten die boodschap overbrengen. Maar alles wat er gezegd werd over de zonnige toekomst was onzin, pure blufpoker. Ruud Hendriks: ‘We hadden niks te melden! 

Veel drank, wat ordinaire dames erbij, we hebben vreselijk gelachen.’ Lex Harding: ‘Alles wat we daar gezegd hebben was gelogen! We hadden geen juridische constructie, we hadden geen programma’s, we hadden he-le-maal niks! De vooruitzichten waren uiterst en uiterst somber.’ En niet in de laatste plaats omdat er ook helemaal geen geld meer was. Hendiks: ‘De rechtspersoon rtl-Véronique is vier dagen voor de eerste uitzending opgericht! De maanden ervoor hebben wij alles op persoonlijke titel getekend. Wij, dat is Lex Harding, Peter de Jager en ik. Tot de deurwaarder beslag op mijn huis kwam leggen, toen hebben ze in Luxemburg een beetje geld gestort. Maar op een gegeven moment stonden we wel twaalf miljoen gulden rood, terwijl er nog een heleboel contracten betaald moesten worden. Wij stuurden een fax naar Luxemburg met het verzoek ‘Please, send money urgently!’ Anders zou de dag erop in De Telegraaf staan dat wij niets konden betalen en dat we naar de knoppen waren. Kregen we drie uur later een fax terug ‘We’ve got a great team, we’re going to win this uphill struggle. However cannot transfer money today. Keep holding on! All the best, rtl.’ Lex vloeken: ‘Die klote Luxemburgers!’ Daarna hebben wij Rob Out gebeld en gezegd dat we niet meer wisten hoe we nog verder moesten gaan. Tien minuten later kregen we een telefoontje van de bank dat er telefonisch bijna drie miljoen gulden overgemaakt was. Een halfuur daarna kwam de volgende financier, een halfuur daarna drie miljoen van rtl en de dag erna constateerden wij dat er een paar miljoen op de bank stond. Fantastisch!’ Lex Harding: ‘Alle aandeelhouders liepen in een cirkeltje, waarbij iedereen op de ander wachtte maar zelf niks wilde storten. Rob Out heeft die cirkel doorbroken. Als hij dat niet gedaan had, was het hele zootje als een kaartenhuis in elkaar gestort. Op 6 augustus 1989 konden we pas serieus aan de slag, de eerste uitzending was op 2 oktober!’

Het is dus niet zo vreemd dat die eerste uitzendingen niet fantastisch waren. Belangrijke programma’s als Prijzenslag waren pas in augustus aangekocht en kwam daardoor niet vroeger dan in december op de buis. Harding hierover: ‘Dat het er niet uitzag was de enige zekerheid die we hadden. Alle startende commerciële tv-zenders zien er in het begin niet best uit. En er was ook geen stuiver voor beschikbaar. Een uur ‘Medisch Centrum West’ kost vier ton, wij moesten concurreren met programma’s die nog geen tweeduizend gulden per uur kostten. Omdat we van tevoren nog niet wisten of de juridische constructie goedgekeurd zou worden, is er uiteraard niet zo veel geïnvesteerd in die programmering.’

De bedoelingen van Véronique

Lex Harding heeft altijd voor ogen gehad om van rtl-Véronique een grote, brede, populaire zender te maken. Geen jongerenzender, zoals dat ook met Veronica in eerste instantie in het bestel niet de bedoeling was geweest. Dat er erg veel muziekprogramma’s en goedkope series voor jongeren op Véronique te zien waren, was wederom een geldkwestie. ‘Na de startperiode had rtl-Véronique een brede amusementszender moeten worden’, zegt Harding. En uiteindelijk had het natuurlijk samengevoegd moeten worden met Veronica. ‘Nogal wiedes’, zegt Harding, ‘Hallo, het heette zelfs Véronique, hoeveel duidelijker kon je het nog maken?’ Toch komt het daar niet van. Ruud Hendriks daarover: ‘Rob Out wilde en durfde die stap niet te zetten. Hij wilde zelf graag de baas worden en dat kon echt niet meer, gezien zijn conditie. Hij wilde het wel heel graag en zonder hem was er toen nooit commerciële tv in Nederland gekomen, maar hij kon het niet meer.’ Rob Out zelf claimt inderdaad veel credits voor de oprichting van Neerlands eerste succesvolle tv-station. In 2000 zegt hij in Panorama: ‘Ik heb destijds de U-bocht-constructie toegepast om op de Nederlandse televisie terug te keren. Met de door mij naar voren geschoven Lex Harding aan het hoofd, heb ik Véronique als eerste commerciële omroep het publieke bestel binnengeloodst, via Luxemburg.’

Of dit zo’n bewust gekozen scenario was als Out daar doet voorkomen, valt te betwijfelen. Tenslotte werd rtl-Véronique geen Veronica en dat lag mede aan Rob Out zelf. Lex Harding daarover: ‘Rob werd op zijn huid gezeten door het personeel dat achterbleef. Hij kreeg een soort verantwoordelijkheidsgevoel. Toen ging hij een dubbele lijn volgen. Op het Laapersveld vertelde hij dat hij de club nooit in de steek zou laten, en tegelijkertijd maakte hij commerciële televisie in Nederland mogelijk. Met de bedoeling om zodra commerciële televisie in Nederland legaal mogelijk was, de VOO op te heffen en het publieke bestel te verlaten. Ik denk dat er toen nog geen oplossing was voor de radio. Maar in de Verenigingsraad zaten allemaal mensen die hun bestaan bedreigd zagen en op dat moment die omroeporganisatie tot een doel gingen verheffen. Terwijl het doel van de VOO altijd is geweest om ooit weer commercieel te gaan.’ 

Wat was er zoal te zien op RTL-Véronique?

Vooral veel afgeleiden van oude Veronica-titels. Zo was daar Vérotique, een soort Pin-Up Club en verder Beestenboel (analoog aan Will Luikinga’s Natte Neuzenshow), TV Romantica met Viola (Holt) van Emmenes, dat weer voortborduurde op Radio Romantica van de VOO. Er waren ook weer omroepsters te zien, zoals oud-Veronicaaankondigers Manon Thomas, Pauline Dekker en Mariette Brugman. Overigens werden er ook formules van andere omroepen ‘geleend.’ Zoals Gaan met die banaan met Patty Brard, die al hulpje was geweest bij het TROS voorbeeld De Bananasplitshow met Ralph Inbar.

Daarnaast had wederom bevriend producent Rob de Boer een groot aandeel in het programmapakket van Véronique. Zoals Aanvallen, een sportquiz met Hans van Breukelen en Hits Uit Holland, een Nederland Muziekland rip-off. Er was ook Fashion met oud-Veronica-omroepster Caroline Tensen (wat weer leek op Veronica’s Bodylijn) en Reisbewust (beetje Veronica Goes...?) en Autovisie (stukjes van De Heilige Koe?). En ten slotte ook nog eens vier keer per week het ‘eigen’ Countdown! Dat werd overigens snel twee keer in de week om daarna helemaal te verdwijnen, net als de clipjes in Jukebox (ofwel Club Veronica Clips) en Top 20 (net als de tv-versie van de Top 40 bij de VOO). Zo had Rob de Boer wéér geprofiteerd van de connectie met Harding & Out & De Jager, die daar ongetwijfeld ook weer baat bij hadden. In dit geval duurde dat niet zo lang, want zodra Joop van den Ende binnenstapt, worden de Rob de Boer-programma’s stilletjes afgevoerd. Ook bij Veronica is zijn rol daarna uitgespeeld.

rtl wordt ‘gered’

De eerste drie maanden voor rtl-Véronique waren moeilijk. Kijkcijfers bleven achter maar veel belangrijker: de adverteerders kwamen niet. Ze bleven de kat uit de boom kijken en Frank Eijken kon met zijn verkoopmaatschappij ip maar weinig potten breken. Zeker nadat hij de prognoses moest bijstellen vanwege tegenvallende aantallen kijkers. Ondertussen zat Joop van den Ende met zijn grote club sterren werkloos in Almere. Joop probeerde nog met diverse andere partijen samenwerkingen aan te gaan. Ook met Rob Out en Veronica werd gesproken. Maar het liep op niets uit en ondertussen moest Joop personeel ontslaan en zijn sterren doorbetalen.

Het onvermijdelijke hing al een tijdje in de lucht: rtl had de zender, Joop had de sterren, de twee opponenten hadden elkaar nodig. De Luxemburgers zagen in dat ze alleen succesvol konden worden met de grote entertainmentprogramma’s van Joop van den Ende. De Luxemburgse tv-baas Freddy Thyes zoekt daarom contact met Van den Ende en besluit Harding daarvan niet op de hoogte te stellen. Toch heeft Lex ook zelf in een vroeg stadium met Joop van den Ende gesproken. Harding: ‘We hadden informele contacten met de hele club van Van den Ende. Toen ze daar in Luxemburg achterkwamen, werd mij dat verboden. Later bleek dat dit was omdat ze zelf al met Joop aan het praten waren. In december 1989 kwam ik daar achter. Ze hadden al een contract gemaakt, waarvoor ik werd uitgenodigd om dat te ondertekenen. Ik wilde zelf ook graag een overeenkomst met Van den Ende maar dit contract was verschrikkelijk onzinnig. Ze hebben dat niet goed uitonderhandeld en voor veel te veel geld programma’s gekocht zonder de rechten op die programma’s te krijgen. Ik vond dat rtl zich veel te afhankelijk maakte van Van den Ende. Je hebt ook gezien dat die relatie tussen rtl en Van den Ende later enorm uit de klauwen is gelopen. Het was ook hufterig tegenover al die mensen die ik kort had gehouden, al die producenten die ik zo weinig mogelijk had betaald. Er werd voor ons tegen gigantisch lage bedragen geproduceerd maar ineens ging in Luxemburg de geldsluis open voor Van den Ende. Ik kon dat niet verantwoorden tegenover al die mensen die zich in het zweet hadden gewerkt tegen een belachelijk lage beloning. Ik wilde dat contract dus niet ondertekenen en dat is één van mijn laatste daden voor rtl geweest.’

Ruud Hendriks wist eerder dan zijn kompaan van de plannen om Van den Ende voor rtl-Véronique te benaderen. ‘Ik wist al in november 1989 dat er vergevorderde gesprekken plaatsvonden tussen Joop van de Ende en clt. Ik wist ook dat Lex Harding, Rob Out en Peter Jager daarvan niet op de hoogte waren. De Luxemburgers vertelden me dat ze bezig waren Veronica eruit te werken. En dus de aandeelhouders die daar via Tornado bij betrokken waren. Ik heb nooit bv’-tjes gehad of aandelen, dus rtl vroeg mij om te blijven. Voor de kerst was het contract tussen Véronique enerzijds en Joop van de Ende anderzijds getekend. In januari 1990 zijn de Tornado-aandeelhouders eruit gewerkt. Die oude aandeelhouders mochten niet weten dat dit stond te gebeuren, want dan waren hun aandelen veel meer waard geworden.’ 

Tornado trekt zich terug

Als Harding na het niet tekenen van het contract met Van den Ende vertrekt bij rtl, wordt afgesproken dat hij dit nog niet deelt met de pers. Hij gaat een maandje naar de Caraïben. In die periode moet tevens de verkoop van de aandelen van Tornado geregeld worden, iets waar accountant Peter de Jager zich vooral mee bezig mag houden. clt wil de aandelen Tornado en die van de Rabobank overdoen aan uitgevers vnu en Elsevier. Met de deal zou in totaal 21 miljoen gulden gemoeid zijn.

Ondertussen moet Joop van den Ende de deal sluiten met clt die Harding eerder niet wilde ondertekenen. Van den Ende: ‘In de week voor kerst 1989 hebben we in Luxemburg de contracten opgemaakt voor samenwerking met clt. Na een week onderhandelen waren we de vrijdag voor kerst klaar om het contract in Luxemburg te ondertekenen. Dat contract moest geheim blijven, want de directie van clt wilde de aandeelhouders van het oude Veronica eruit gooien. Bordewijk, Harding en De Jager via hun Tornado bv dus. Als die wisten dat wij erbij gekomen waren dan zouden hun aandelen vele malen meer waard geworden zijn. Later bleek dat Véronique op de rand van faillissement stond. Als wij dat geweten hadden!’

Op 5 januari 1990 komen Wout Bordewijk en Peter de Jager de afwikkeling van de Tornado-aandelen regelen. Nieuwe partner Joop van den Ende komt ze bij de Luxemburgers op de stoep tegen. Van den Ende: ‘Tussen kerst en oud en nieuw hebben Elsevier en vnu de 39 procent aandelen gekocht die de Veronica-club eerst had in rtl-Véronique. Op 5 januari kwam ik terug om zogenaamd het contract te tekenen, dat eigenlijk al getekend was. Daar liep ik de toenmalige Veronica-voorzitter Bordewijk en de boekhouder met de mooie witte schoenen Peter de Jager tegen het lijf. En toen zei Bordewijk tegen mij: ‘Zo, Joop, wij hebben onze zakken gevuld, nu jij!’ Een voorzitter van een publieke omroep die dat zegt, dat deed voor mij de deur dicht! Ik was alleen maar bezig mijn programma’s ergens onder te brengen. Ik heb hier veel geleerd over hoe men in omroepland met elkaar omgaat.’ En over de motieven van de Veronica-boys lijkt geen twijfel meer te bestaan.

Na de terugtrekking van Veronica blijft Ruud Hendriks bij rtl. Hij wil wel loyaal blijven aan zijn vriend Lex en mee vertrekken als dat nodig mocht zijn. Harding adviseert hem echter om bij rtl te blijven. Zelf kon hij immers terugkeren bij Veronica maar die uitzondering had hij persoonlijk met vriend Rob Out ingestoken. Omdat Ruud Hendriks de club van Joop van den Ende goed kent van zijn eerdere plannenmakerij met tv10-oprichter Peter Jelgersma, wordt hij juist een heel belangrijke man bij rtl-Véronique.

Véronique wordt rtl4

Het rtl-station wordt opnieuw ingericht mét de programma’s van Joop. Sommige van die programma’s waren al opgenomen met tv10-decors op de achtergrond, die er maar ternauwernood uitgepoetst konden worden. Sommige oud-Veronica-sterren die waren opgestapt om met Joop mee te doen, komen zo alsnog bij Véronique terecht. Zoals Tineke de Nooij en Koos Postema (Klasgenoten was van de VOO). In januari 1990 worden de leaders en de vormgeving aangepast. Boegbeeld Daphne Deckers wordt afgedankt. Zij had er haar modellencarrière voor opgegeven en was dus niet blij. Tenslotte moest de naam van Véronique zelf ook worden gewijzigd om de link met de weinig succesvolle start en met Veronica te doen vergeten. Het wordt rtl4. Met de actie ‘Zet ’m op 4’ wordt de zender geopend op 14 februari 1990. Elf procent van de kijkers kijkt naar het aftrapfeestje op rtl4, maar negentien procent geeft die avond de voorkeur aan Veronica op Nederland 2 met de James Bond-kraker: Never say never again.

Dankzij de programma’s van Van den Ende staat rtl4 snel op de kaart om later uit te groeien tot de meest bekeken televisiezender van Nederland. De Luxemburgers hebben daarbij veel te danken aan het pionierswerk van Ruud Hendriks, Lex Harding en Rob Out, die deze zender mogelijk hebben gemaakt. Anderzijds was het deze mannen ook nooit gelukt zonder die Luxemburgse omroep. Maar dat lag vooral aan de overheid, die immers binnenlandse commerciële omroep verbood maar buitenlandse initiatieven op de kabel tolereerde. Hoe anders was het gelopen als die beperking niet bestaan had. Ongetwijfeld was Veronica dan al eerder begonnen met commerciële tv én radio. We hadden dan in ieder geval niet een medialandschap gehad met Luxemburgse (rtl) en Scandinavische (SBS) televisie en Britse (Sky Radio) en Italiaanse (Radio 10) radio. Veronica zou dan misschien welde grootste partij geworden zijn in een Nederlands medialandschap.

Veronica zelf krijgt na de onfortuinlijke afloop van het Véronique-avontuur nog één kans om koploper in medialand te blijven. Die kans dient zich in 1992 aan. Maar voor die tijd heeft Veronica even haar buik vol van plannen om commercieel te gaan. De nasleep van de betrokkenheid bij Véronique wordt namelijk een hele beslissende in de geschiedenis van Veronica, met bijzonder verstrekkende gevolgen.

De eeuwige commerciële wens van Veronica

De zin en onzin om weer commercieel te willen gaan. Had Veronica de komst van rtl-Véronique niet mogelijk moeten maken?

Om die vraag te beantwoorden, kijken we nog even terug naar de herkomst van Veronica. Na de Tweede Wereldoorlog worden de verzuilde Hilversumse omroepen in ere hersteld. Dus zijn er alleen verheffende programma’s voor de katholieke, protestantse, de socialistische of de liberale aanhang. Als eind jaren vijftig de rock-’nroll losbarst is er van die nieuwe jongerencultuur niets te horen op de brave, stichtelijke Hilversumse zenders. Door de economische groei krijgt de Nederlandse bevolking meer tijd en geld. Een ontwikkeling waarop binnen het verstarde bestel niet alert wordt ingesprongen. In 1959 richten radiohandelaren de VRON op. Ze willen geld verdienen door een toegankelijk en aantrekkelijk programma te maken. Radio maken zonder een ideologie uit te dragen, een onmogelijkheid binnen het publieke bestel. Hun zender, Radio Veronica, start in 1960 en krijgt later een horizontaal geprogrammeerde vorm die wezenlijk verschilt van de warrige Hilversumse zendschema’s. Deze zeezender wordt zo populair dat de politiek een derde Hilversumse zender laat beginnen om de concurrentie aan te gaan met Veronica. Maar dat Hilversum 3 laat een veel te versnipperd geluid horen om serieus die strijd aan te kunnen gaan. Twee jaar later probeert de overheid de geldstroom naar de commerciële zender in te dammen door binnen het publieke bestel zelf ook ruimte te scheppen voor commercie. Met de komst van de ster in 1967, een verkoopmaatschappij die wel losstaat van de omroepen, wordt de reclame toegelaten op Hilversum 1, 2 en 3. Maar het succes van Veronica wordt alleen maar groter.

In 1974 verbiedt de overheid Veronica om vanaf zee te blijven uitzenden en komen de medewerkers gefrustreerd aan land. Deze generatie Veronicanen is vastbesloten zodra het kan weer opnieuw commercieel te gaan. Die generatie wordt aangevoerd door Rob Out en Lex Harding. Het zijn ook deze twee mannen die de publieke variant, de VOO, aansturen. Uiteraard is hun doel om uiteindelijk weer het publieke bestel te verlaten. Niet alleen omdat ze mee hebben gemaakt hoe leuk en lucratief dat was maar ook omdat ze de verbrokkelde Hilversumse programmering oprecht een belediging vinden voor de luisteraar en kijker. Maar woede en wraakzucht spelen een minstens zo belangrijke rol om Den Haag en Hilversum terug te pakken voor het stopzetten van de zeezender. Ze steken die opvattingen niet onder stoelen of banken. In programma’s van de VOO wordt er vaak naar verwezen. En in vele terugblikuitzendingen en in het Veronicablad wordt er met graagte bij die mooie commerciële tijd op zee stilgestaan. Je kunt stellen dat Veronica haar roots niet verloochent. Boodschap: nu is het niks en alles wordt beter als Veronica weer vrij is.

Er zijn in de vijftien jaar voordat Véronique werd opgericht vele voorbeelden te vinden van pogingen van Veronica om de weg naar een commerciële toekomst weer te verkennen. Ze tonen overduidelijk aan dat Véronique altijd bedoeld is geweest om daarmee Veronica commercieel voort te zetten, en dat die pogingen geen privé-initiatieven zijn geweest van enkele fanatiekelingen maar bewust bedrijfsbeleid. Over de doelstelling van Veronica heeft nooit onduidelijkheid kunnen bestaan.

De vele pogingen om weer commercieel te gaan

De Vereniging Veronica heeft de wens om weer commercieel te gaan altijd in haar doelstellingen opgenomen. De Regeringscommissaris voor de Omroep, de voorloper van het Commissariaat voor de Media, heeft die statuten gekend. Zo stond er in de versie uit 1985 onder andere: ‘De Vereniging gaat nadrukkelijk uit van de vrijheid van het individu en streeft daarom naar vrijheid in de ether ter bevordering van een optimaal en democratisch gebruik van het medium radio’ (artikel 3.3). Dat moet uitmonden in wat er in artikel 4.1 wordt opgeschreven: ‘… het waar mogelijk en geoorloofd is meewerken aan het uitzenden van haar programma’s in regionaal, nationaal en internationaal verband.’ De weg daar naartoe verloopt volgens het motto: onderzoek alles en behoud het goede.

Toen er nog geen gat te schieten viel in de beperkende regels van de Mediawet voor commerciële omroep in Nederland, heeft Veronica geprobeerd binnen het publieke bestel meer eenheid en eenduidige programmering te bewerkstelligen. Dat heeft in 1979 tot de eerste zenderkleuring van de toen nog vier Hilversumse radiozenders geleid. De andere omroepen waren niet trouw in het naleven van die profielen, tot grote ergernis van de Veronica-radiomakers. In 1984 heeft Veronica geprobeerd een overkoepelend samenwerkingsorgaan op te zetten, waarin de collega-omroepen ook zitting zouden nemen. Deze Stichting Samenwerkende Omroepen (sso) was geen verplichting van de overheid, Veronica wilde gewoon graag met andere omroepen overleggen hoe ze de radio en tv overzichtelijker, meer op elkaar afgestemd geprogrammeerd kon krijgen. Het samenwerkingsorgaan is er niet gekomen. De andere omroepen liepen niet warm om samen met luis in de pels Veronica te praten over de inrichting van hun zendtijd.

Tussen 1982 en 1986 heeft de VOO meegedacht over het Derde Net. Dat zou een commercieel kanaal moeten worden, vond Veronica. Dat derde net zou, samen met de NOS, een ‘hoogwaardig en vernieuwend horizontaal programma gaan brengen’, dagdroomde Rob Out. Het was dezelfde droom die Veronica in 1973 had om een vierde nationale radiozender te mogen vullen. Dat werd echter een klassieke zender, Hilversum 4. En ook dit Nederland 3 werd iets heel anders dan Out voor ogen had. Hij wilde een brede, toegankelijke en horizontaal geprogrammeerde tv-zender. Maar Nederland 3 werd gewoon het derde kanaal waarop omroepverenigingen konden uitzenden, met de toevoeging dat het een cultureel progressief net zou moeten worden. Overigens liet de omroep bij haar aanvraag al het volgende weten: ‘Uitdrukkelijk is het voorbehoud gemaakt dat Veronica de mogelijkheid wenst te blijven behouden, zelf commerciële radio en tv te bedrijven.’ Samenwerken was leuk, maar zodra het niet meer nodig was, wilde Veronica weer zelf verder.

lf verder. Op 12 maart 1986 dient Rob Out een aanvraag in om dat derde net commercieel te mogen exploiteren. Zijn aanvraag motiveert hij dan zo: ‘Ik heb signalen gekregen vanuit de Haagse politiek die me zeiden: ’t Is nu of nooit. Ik kreeg te horen dat een aantal belangrijke uitgevers aanvragen hebben ingediend om een commercieel station te beginnen. Niet omdat deze maatschappijen affiniteit hebben met ons medium, maar om puur defensieve redenen. Er liggen bij wvc negentien aanvragen. Daar zit niet één omroeporganisatie bij! In Den Haag verwonderde men zich daarover. Men vroeg zich af waarom Veronica die stap niet zou doen.’ Welnu, dat wil Out wel.

Rob Out ziet in het Regeerakkoord van 1986 ruimte om weer commercieel te gaan. Hij wil dan de bv Rob Out International oprichten. Zijn verklaring luidt: ‘Ik wil vooroplopen, erbij zijn.’ Alleen Veronica-leden zouden aandelen in deze onderneming kunnen verwerven. Over de wensen van deze bv in oprichting (i.o.) zegt Out in maart 1986 in het blad Bugamor het volgende: ‘Ik heb altijd gezegd dat ik een commercieel systeem wil laten functioneren naast een non-profit publiek bestel. Dat weten onze leden ook. Als Veronica in z’n totaal zegt dat het wil incorporeren in de nieuwe commerciële organisatie, dan bestaat Rob Out International niet meer, dan bestaat dus Veronica. Ik hoop dat dat gebeurt.’ Hij ziet zelfs toekomst in een VOO naast een commercieel Veronica. Dat legt hij in mei 1986 in het Bedrijfs Documentaire Management Magazine zo uit: ‘Het zou best kunnen zijn dat de VOO blijft bestaan. Ik kan me voorstellen dat een aantal medewerkers meegaat naar een commercieel net en dat een aantal kiest voor de VOO, want die organisatie kun je niet zomaar overhevelen naar een commercieel instituut. We hebben een Verenigingsraad, beleidsadviescommissies. Eer je al die barrières genomen hebt, ben je jaren verder.’ Dit zouden heel profetische woorden blijken te zijn!

In België ligt de overheid minder dwars om commerciële media-activiteiten op te zetten. De mensen die het latere vtm zouden oprichten, wat dan nog vlot heet, nodigen Rob Out en Wout Bordewijk in 1986 uit. De Belgen willen kennis en knowhow van Veronica. Geld hoeft niet, dat hebben ze genoeg. Maar ze willen zich ook op Nederland richten en kunnen de hulp van Veronica daarbij goed gebruiken. Die besprekingen komen best ver, zegt Lex Harding. ‘Bordewijk heeft daar stukken getekend waarvan ik toen al dacht: dat kan echt niet. Dat een voorzitter van een publieke omroep daar aan mee wilde doen, dat had toen echt niet uit moeten komen.’ Maar een echte samenwerking komt er niet. De vtm wordt later een Vlaams succes, maar gaat zich nooit op Nederland richten.

In Nederland mag er dan nog geen commercieel initiatief genomen worden. De enige optie die in het Regeerakkoord van 1986 geschapen wordt, is bedoeld voor publieke omroepen die het bestel willen verlaten. Dat staat er zo: ‘Indien zou blijken dat tenminste drie A-omroepen het uitgangspunt van non-commercialiteit zouden willen verlaten, dan zal de mogelijkheid van een commercieel televisie- en radionet (fm) alsnog worden vormgegeven.’ De VOO vraagt op 6 oktober 1986 aan minister Brinkman om meer informatie om commercieel te mogen gaan. De TROS en AVRO sturen soortgelijke verzoeken en daarom wil Brinkman die verzoeken graag koppelen. Zo wordt de atv-combinatie geboren. Met vier uitgevers erbij, die zo weer hopen het dreigende verlies aan advertentie-inkomsten in hun printuitgaven te compenseren, wordt een poging ondernomen een commerciële tv-zender op te richten. Een zelfstandig commercieel avontuur van Veronica zit er dan nog niet in, heeft Brinkman al laten weten. De Rob Out International bv blijft daarom slechts in oprichting.

AVRO, TROS en Veronica praten heel veel tussen augustus 1987 en mei 1989. Dat moet veel tact gevraagd hebben van Rob Out en dat was nou net niet zijn sterkste punt. Bovendien moet er met zoveel partijen en een overheid die zich ermee bemoeit natuurlijk aanzienlijk wat water bij de wijn gedaan worden, ook al niet Outs sterkste punt. Op 9 juni 1988 zegt Out in De Gooi en Eemlander: ‘De combi atv is maar een tussenoplossing. Het liefst zou ik het alleen doen. Maar dat maakt de politiek nog niet mogelijk.’ Bordewijk concludeert al in februari 1988 dat het nog wel eens twee jaar zou kunnen duren voordat er commerciële tv in Nederland toegestaan zou worden. In augustus 1988 wordt duidelijk dat de TROS het niet meer ziet gebeuren en de samenwerking op een laag pitje zet. Uiteindelijk strandt het hele plan in 1989. Op 23 mei maakt de woordvoerder van atv, Jim Bos van de TROS, dat bekend met de volgende woorden: ‘De anticommerciële houding van met name het cda heeft ons de das omgedaan. Het cda beperkt zich tot conservering van het huidige bestel. Een visie over mediabeleid heeft deze partij nooit tentoongespreid.’ Politieke onwil of te veel zekerheden vragende omroepen, feit is dat hiermee de historische kans stukloopt om commerciële omroep in Nederland te regelen met de drie binnenlandse omroepen die daar de meeste feeling mee hebben, AVRO, TROS en Veronica dus.

Naast de atv-plannen is Veronica altijd blijven kijken naar een zelfstandige commerciële toekomst. In september 1986 schrijven Out en Bordewijk daarover een notitie aan het algemeen bestuur: ‘Bouwen aan een commerciële toekomst’. Die commerciële toekomst wordt steeds vanuit de verenigingsstructuur opgezet. Maar ook als Veronica vroegtijdig commercieel gegaan zou zijn, was het altijd een Vereniging gebleven, blijkt uit diverse notities. De Veronicablad bv zou dan een zelfstandige onderneming blijven en een honderd procent dochter van de Vereniging zijn. Een andere ambitie uit een notitie uit 1987 wordt pas in 2005 ingelost: ‘Winsten vanuit de Vereniging zullen worden aangewend voor jongerenprojecten, waarbij in het bijzonder wordt gedacht aan een zogenaamde broadcastingschool.’ Die komt er pas achttien jaar later, met de start van de Veronica-Radioschool.

Gedurende deze roerige jaren tachtig volgen diverse experimenten om te kijken of die zelfstandige, commerciële toekomst al dichterbij zou kunnen komen. De aardigste pogingen worden op de tweejaarlijkse elektronicabeurs de Firato ondernomen. (Zie Programma’s op de Firato in hoofdstuk 6.) Onder aanvoering van Lex Harding wordt er in 1986 en 1988 uitgebreid geëxperimenteerd met 24-uurs radiouitzendingen. Met als doel de grenzen te verkennen en de wettelijke beperkingen wat op te rekken. De satelliet breekt de voorheen dichtgetimmerde Mediawet open. In 1986 wordt toestemming gegeven voor een tiendaags radio-experiment op de Firato. Onder de naam Europa Radio maakt Veronica eigenlijk voor het eerst in twaalf jaar tijd weer een 24-uurs zender. Het signaal wordt ook door diverse lokale radiozenders doorgezet. Een samenwerking met die lokale zenders om het signaal onder een andere naam dan Veronica maar met diverse Veronica-jocks zoals Jeroen van Inkel door te zetten, mislukt. Twee jaar later wordt een tweede experiment goedgekeurd door het inmiddels opgerichte Commissariaat voor de Media. Deze 24-uurs zender start in samenwerking met de lokale radiozenders en heet Veronica Lokaal. Dit is zo’n succes dat de Vereniging Veronica Harding goedkeuring verleent het experiment na het stoppen van de Firato toch voort te zetten. Het Commissariaat grijpt daarop in, maar Veronica heeft het toch geprobeerd. Voor 1990 zijn er weer plannen voor de Firato, maar dan is inmiddels de Véronique-affaire op het hoogtepunt en vindt de VOO het onverstandig om verder te experimenteren met het oprekken van de grenzen van de mediawet.

De satelliet maakt meer experimenten mogelijk. Lex Harding aast op een omweg om toch commerciële radio in Nederland te laten bestaan. Het Britse tv-kanaal Sky Channel is in Nederland op de kabel te ontvangen. Waarom zou er dan niet ook een vanuit Engeland verstuurd radiosignaal voor de Nederlandse markt uitgezonden kunnen worden? In het geheim faciliteert Harding dit experiment door studioruimte en computers in het Concordia-pand van de huisproducent van Countdown vrij te maken. En zo start Sky Radio op de kabel als goedkope non-stop zender. Harding heeft zijn betrokkenheid bij Sky Radio pas vele jaren later openlijk toegegeven. Ton Lathouwers die er zenderbaas werd, is er enorm rijk van geworden. Net als uiteraard aandeelhouders Harding, Out en De Jager. En omdat de omweg via de Britse eigenaar juridisch overeind blijft, wordt er uiteraard verder gezocht naar nieuwe mogelijkheden.

In het ad van 18 oktober 1988 kondigt Out een zelfstandige toer voor een commercieel Veronica aan. Out: ‘Ik sluit niet uit dat Veronica met anderen dan de TROS en AVRO in zee gaat, buiten de Nederlandse wetgeving om.’ Daarom wil Veronica een satellietkanaal huren via de Rob Out International bv i.o. Rob Out geeft in dit artikel aan daar eventueel voor naar Luxemburg te willen uitwijken. Het is de eerste concrete aanwijzing voor de toekomstige samenwerking met rtl/clt. De Gooi en Eemlander van 4 januari 1989 citeert Out: ‘Mijn historie ligt gewoon in de commerciële radio. Vanaf het eerste moment dat commerciële televisie mogelijk wordt gemaakt, duik ik erin. Dat is niet echt brandend nieuws. Als het niet in Nederland kan, dan maar daarbuiten, vanwaar je kunt penetreren in de Nederlandse markt.’ Dat lijkt tien dagen later in De Telegraaf al concreter te worden. Out zegt daar: ‘Ik houd er ernstig rekening mee dat een aantal medewerkers van Veronica vanaf 1990 vanuit het buitenland zal moeten gaan werken.’

Die route was ingezet bij het Voorontwerp Mediawet van 1989, waarin mogelijkheden voor commerciële radio en tv worden geschetst. Daarop heeft Out opnieuw zijn aanvragen van Rob Out International bij de overheid bevestigd. De VOO zelf dient de eerste aanvraag voor een commerciële concessie voor radio en tv in op 26 augustus 1987. Dat gebeurt bij de officiële opening van het pand aan het Laapersveld. Minister Brinkman opent dat pand en neemt de aanvraag niet afwijzend aan. Tien dagen na de start van rtl-Véronique in 1989 bevestigt ook de VOO nogmaals haar aanvraag bij wvc en het Commissariaat voor de Media.

In deze bewogen mediajaren is veelvuldig gesproken met grote spelers uit het mediacircuit. In augustus 1988 wordt de directie van de VOO benaderd door de Luxemburgse ambassadeur om over commerciële omroep vanuit dit land te praten. De gesprekken zijn op persoonlijke titel. De Veronica-directie is in 1989 benaderd door Peter Jelgersma en Joop van den Ende om te praten over samenwerking in het tv10-project. Die onderhandelingen zijn op niets uitgelopen en tv10 probeert het zelf. De Engelse mediaspecialist Patrick Cox heeft in 1988 de Veronica-directie benaderd om op Nederland gerichte commerciële radio en tv te ontwikkelen. Er volgen een paar gesprekken met Out maar die leveren niets op. Ruud Hendriks probeert ook met Cox een plan te maken. Maar van privé-initiatieven van handige werknemers is Out niet gediend. Hendriks wordt gesommeerd hiermee te stoppen of ontslag te nemen. Er zijn ook nog gesprekken geweest tussen Veronica en Rob Houwer, de filmmaker, die het plan had om samen met Veronica Oranje-tv op te richten. Ook dat levert niets op. Uit het initiatief van Houwer ontstaat het abonnee-filmkanaal FilmNet, het latere Canal+.

De Veronica-directie heeft ook oriënterende gesprekken gevoerd met enkele grote commerciële stations in Amerika, waar leuke reisjes naar werden geboekt, maar zonder concrete resultaten. Niet zelden verscheen Out niet op de afspraak. Soms werd zelfs de hotelkamer niet gehaald. Ook mediamagnaat Berlusconi was op de hoogte van de ongekend populaire positie van Veronica. Hij vroeg de directie van Veronica om te filosoferen over op Nederland gerichte commerciële radio en tv. Overigens werd ook de TROS daarvoor benaderd, waarop directieleden Henri Minderop en Cees den Daas naar Milaan zijn afgereisd. Al deze verkenningen leverden geen samenwerking op. De besprekingen met de Luxemburgers van clt, eigenaar van rtl, liepen uiteindelijk wel ergens op uit.

Uit al deze voorbeelden blijkt dat er geen onduidelijkheid kan bestaan over de intenties van Veronica om ooit, op enige manier weer commercieel te gaan. En dat is uitgebreid gecommuniceerd binnen en buiten de eigen club. Dat zou ook de conclusie zijn van de advocaten die de betrokkenheid van Veronica bij rtl-Véronique moesten goedpraten. Dat deed niets af aan het feit dat de wijze waarop Veronica dit probeerde, niet mocht binnen de grenzen die aan een publieke omroep waren gesteld. Geen probleem, zei de oude lichting Veronicanen, Veronica zocht altijd de grens op om wegen te vinden weer terug te keren daar we ze hoorde: in de vrije ether. Wel problematisch, zei de nieuwe lichting Veronicanen, het voortbestaan van de VOO en de baan van ruim tweehonderd mensen is serieus in gevaar geweest en dat hadden twee rancuneuze oud-piraten niet mogen doen. Dat is het dilemma waar Veronica de jaren negentig mee ingaat. Een beslissende fase in haar voortbestaan...

En dan lukt het een keertje…

Hoeveel is voor de start van rtl-Véronique in oktober 1989 al duidelijk van de betrokkenheid van Veronica bij deze tv-zender? Meer dan je zou denken als je de ontkenningen later bij elkaar zet. Rob out vertelt een halfjaar voor de start van rtl-Véronique in de nrc van 20 maart dat jaar: ‘Wij hebben een exclusief contract getekend in Luxemburg met clt en de Luxemburgse regering en daar komt niemand tussen. Het contract is opgezet om de mogelijkheden van commerciële televisie voor de Nederlandse en misschien wel de Europese markt te bestuderen en legt vast dat wij de beschikking krijgen over een kanaal op de Astra-satelliet.’ Op de vraag of dat Veronica zou zijn antwoordt Out: ‘Nee, niet Veronica. Noem het voor mijn part rtv, Radio Television Véronique. Het logo van Veronica is beschermd, de naam niet. Het is gewoon een meisjesnaam die iedereen kan gebruiken.’ Out zegt hier dat de zender wel Veronica zou kunnen heten maar dat ze dan niet het logo van het publieke Veronica zou kunnen hanteren. Dit merkwaardige detail speelt drie jaar later weer op als Radio 538 bijna gewoon Veronica genoemd wordt.

Rob Out geeft in hetzelfde artikel nog iets prijs wat hij later driftig zou ontkennen: ‘Het gaat om een groep medewerkers van Veronica en wij hebben zoveel bekwame mensen in huis dat die best het satelliet-avontuur aankunnen zonder Rob Out. Wat niet wil zeggen dat ik geen adviezen zal geven, al dan niet gehonoreerd.’ Veel explicieter zou het niet meer worden.

In latere publicaties zal Out afgeremd zijn door advocaten en adviseurs om niet meer zo openhartig gevoelige bedrijfsinformatie rond te strooien. In Het Parool van 19 april 1989 wordt geconcludeerd dat Lex Harding naar Luxemburg gaat maar Rob Out in Nederland blijft. Op de vraag waarom er al een Astra-satelliet gehuurd is, zegt Out: ‘Dat moet dan een particulier initiatief zijn van enkele Veronica-mensen. Als die daarmee door zouden willen gaan, dan moeten ze bij Veronica ontslag nemen.’

Dat zou Harding niet veel later ook doen. Maar niet zonder met de Veronica-top goed overleg te houden over alle vorderingen rondom het commerciële tv-avontuur. En niet zonder een bijzondere clausule te laten optekenen die alleen voor hem zou gelden: de garantie dat hij terug zou kunnen komen bij Veronica als het hele avontuur zou mislopen. In een bestuursvergadering van 17 januari 1989 wordt gesteld: ‘Wij hebben aan de heer Harding toegezegd, wanneer hij in een definitieve fase uit Veronica zal stappen, hij altijd weer terug kan komen wanneer één en ander toch niet mocht lopen zoals verwacht.’ De afspraak kent ook de toezegging dat Harding geen pensioenbreuk zou oplopen tijdens zijn afwezigheid. Dat is een impliciete erkenning van een blijvende verbondenheid tussen beide partijen.

Naast de hier net genoemde verhalen over Veronica’s betrokkenheid die wel in de pers kwamen, bleef het meeste natuurlijk gewoon binnenskamers. Uit interne stukken uit oktober 1988 blijkt dat de Veronica-mensen op persoonlijke titel een werkmaatschappij met rtl willen oprichten, om op basis van een fiftyfifty deelname te onderzoeken of commercieel samengaan mogelijk is. Dit wordt de Research sa Etudes et Projets. Namens Veronica nemen hierin deel Rob Out, Lex Harding, Wout Bordewijk en ene heer Van Essen, die als stroman voor de buitenwacht zogenaamd initiatiefnemer zou spelen. Op 20 oktober 1988 komt een Veronica-delegatie een eerste bezoek brengen aan het kantoor van clt in Luxemburg.

Juridisch laat Veronica zich adviseren door media-advocaat Egbert Dommering. Hij denkt mee over alle opties om Veronica ergens commercieel aan de gang te helpen. In de notulen van de bestuursvergadering van 29 september 1988 staat dat zo: ‘Volgens onze advocaat is satelliet-omroep de enig reële mogelijkheid en hij heeft voorgesteld om in welke gedaante dan ook, maar niet de VOO, in Luxemburg een bedrijf te laten oprichten door een aantal Veronica-medewerkers. Dat bedrijf dient dan de naam Veronica in licentie te krijgen.’ Op 28 november 1988 geeft Bordewijk tijdens een bestuursvergadering aan dat de Research sa goede vorderingen boekt en Peter de Jager de Research sa controleert.

Begin 1989 wordt de samenwerking tussen Veronica en rtl concreter. De notulen van de bestuursvergaderingen worden echter voorzichtiger. Het is niet uit te sluiten dat er met terugwerkende kracht relevante details uit notulen zijn geschrapt om de directe betrokkenheid van Veronica en rtl-Véronique te verhullen. In de bestuursvergadering van 17 januari 1989 wordt gesteld: ‘De heer Bordewijk wijst er nogmaals op dat Luxemburg niets te maken heeft met het huidige Veronica.’ Toch machtigt het algemeen bestuur op 16 februari de leden van het dagelijks bestuur de werkzaamheden op persoonlijke titel te continueren. In de notulen van die avond staat te lezen: ‘... Het nieuwe station zal rtl-Veronica Satellite gaan heten. De heer Bordewijk acht het van belang dat Veronica op een bepaalde manier een direct belang in de zaak krijgt, hoewel het officieel alleen op persoonlijke titel kan. Daarom heeft de spreker het volgende gedaan: in het businessplan wordt vermeld dat het van groot belang voor rtl is dat zij in de Nederlandse taal te stellen programma’s zo veel mogelijk in de stijl van de VOO kan brengen. Daarom wil rtl de naam Veronica gebruiken. Derhalve zal met de VOO moeten worden onderhandeld over een licentiebedrag. Officieel hoeft dat niet omdat het Veronica-logo niet wordt gebruikt en de naam in Luxemburg vrij is… Wij denken dat een redelijk percentage één à twee procent van de brutoomzet zou zijn. Dat is ongeveer zes miljoen gulden ten gunste van de programmakas.’ Voorwaar een leuke bijverdienste voor een publieke omroep.

De echte bedoeling was natuurlijk om samen te smelten met dit Luxemburgse tv-station. In 1992 zou de Europese regelgeving gaan gelden en die mediaregels waren een stuk milder dan de Nederlandse Mediawet. Drie jaar wachten wilde Veronica niet. De periode was echter kort genoeg om een samensmelting met rtl-Véronique te zien in 1992. Het buitenlandse station moest daarvoor wel juridisch helemaal los staan van Veronica. De steun die in het bestuur op 9 maart 1989 wordt gemeld, oogt daarom merkwaardig. ‘Het bestuur besluit met algemene stemmen om tien miljoen gulden beschikbaar te stellen als promotiebudget of anderszins, teneinde te kunnen anticiperen op Europeesrechtelijke ontwikkelingen ter zake. Daartoe kan de promotie in Nederland op een laag pitje gezet worden.’ Hier staat dus dat Veronica zelf niet meer de boer op hoeft om leden te werven. Het hogere doel is tenslotte over drie jaar commercieel verder te gaan. En daar zijn geen leden voor nodig. In 1988 werd nog 8,5 miljoen gulden uitgegeven aan ledenwerving. De tien miljoen verenigingsgeld voor het nieuwe jaar krijgt dus een geheel nieuwe bestemming, namelijk steun aan het commerciële project.

De constructie wordt verder verduidelijkt in de bestuursnotulen van 25 mei 1989. ‘Leden van het algemeen bestuur machtigden de leden van het dagelijks bestuur op persoonlijke titel te handelen naar hun goeddunken betreffende commerciële omroep.’ Met dagelijks bestuur wordt Rob Out bedoeld, die hiermee carte blanche krijgt te doen wat hij nodig acht. Ook wordt tijdens deze vergadering nogmaals een terugkomgarantie aan Harding toegezegd, waarop Harding op 1 juni officieel ontslag neemt bij Veronica. De omroep zelf geeft haar personeelsleden te verstaan dat ze niet voor beide stations kunnen werken. Wie eenmaal weg is, mag niet meer terug, wordt tijdens een personeelsbijeenkomst geroepen. Op een stafmeeting van de VOO op 15 augustus roept Out: ‘De deur blijft gesloten voor medewerkers die naar Véronique of tv10 zijn gegaan. Er zal geen enkele uitzondering gemaakt worden.’ Met dit soort leugens geeft Out zijn tegenstanders munitie hem later af te schieten binnen Veronica.

De al eerder genoemde financiële bijdrage die Rob Out in de zomer van 1989 deed aan de in geldnood zittende Harding en Hendriks duikt op in de besluitenlijst van het dagelijks bestuur van 10 augustus 1989. Daar staat in punt 6: ‘Na ampele discussie besluit het dagelijks bestuur o.g.v. artikel 15 van de statuten van de Vereniging, zich tot zekerheidsstelling van een derde te verbinden, voor een bedrag van tweeënhalf miljoen gulden, ten behoeve van een cliënt van de nmb (lees: Tornado as), onder enkele voorwaarden. Statutaire goedkeuring van dit besluit wordt aan het algemeen bestuur gevraagd.’ Vergadertaal om het grote bedrag dat Out telefonisch overboekte om Véronique te laten voortbestaan, mee te verklaren. De daad wordt door het algemeen bestuur goedgekeurd omdat het bedrag uit de pot promotiekosten van tien miljoen gulden komt en die post was eerder al goedgekeurd.

De journalist Jeroen Terlingen schrijft in Vrij Nederland van 4 augustus 1990 hoe hij denkt dat Tornado en Veronica zijn omgegaan met het geld voor Véronique. ‘Volgens Veronica was Tornado bv een doodgewone beleggingsmaatschappij waarvan ze de aandeelhouders niet kenden. Een bv die toevallig ook geld in Véronique investeerde, toevallig geleid door boekhouder Peter de Jager. Tornado bv had nog meer te doen dan geld te beleggen van Veronicablad in Véronique. De bv beheerde nog twee andere bv’s. In de ene, alco bv, brachten Bordewijk, de Jager, Out, Harding en Van Essen hun privéaandelen in Véronique onder. Dit zogeheten goodwillaandeel van vijfhonderdduizend gulden kregen ze van de financiers van Véronique, als dank voor hen bewezen diensten. In tenida bv stopten Out, Harding en De Jager elk nog eens vijfhonderdduizend gulden uit hun privévermogen.’ Veronicavoorzitter Bordewijk ontkende publiekelijk de aanwezigheid van goodwillaandelen. Terwijl Bordewijk toen wel in de board van Véronique zat en dus wist hoe het zat. Daarop zou Bordewijk in september 1989 zijn functies bij Veronica neerleggen, geheel bij Véronique gaan werken, en de opbrengst van de goodwillaandelen zou in de verenigingskas gestort worden. Echter, Bordewijk vertrekt helemaal niet bij Veronica. En de winst van de aandelen Véronique worden vrolijk geïncasseerd. In maart 1990 viert hij samen met De Jager, Out, Harding en Van Essen in het Veronica-pand aan de Vaartweg zó luidruchtig de privéwinst, dat het een aantal bestuursleden duidelijk wordt dat ze hun beloften niet zijn nagekomen. Op 11 maart 1990 weten vijf bestuursleden de terugstorting alsnog af te dwingen, hoewel Bordewijk het langst tegensputtert. 

Veronica’s betrokkenheid bij Véronique

Met de financiële injectie van Rob Out aan het hele Véronique-project, in de zomer van 1989, heeft hij dit initiatief gered. Wat hij nog niet wist, was dat deze daad een behoorlijk staartje zou krijgen. Het was hét bewijs van de verbondenheid van Veronica met Véronique, een connectie die hij naar zijn eigen personeel driftig had ontkend. Gerard Timmer werkte toen bij Club Veronica: ‘Toen Veronica beschuldigd werd met Luxemburg aan te pappen, werd er een personeelsbijeenkomst georganiseerd. Veronica lag zwaar onder vuur en niemand wist wat er aan de hand was. Rob Out heeft daar verteld: het één heeft niets met het ander te maken. Goedgelovig als ik in die tijd was, riep ik op feestjes: het één heeft niets met het ander te maken.’ In de Nieuwe Revu van 23 november 1989 speelt Out ook de onschuld zelve: ‘Ik heb daar helemaal niks mee te maken. (…) Ik heb het Peter de Jager op de man af gevraagd: hoe zit het? Hij bezwoer me dat hij ook niks met Tornado te maken had.’ En ook: ‘Er hebben nooit banden bestaan tussen ons en Véronique. …Als iemand geld heeft verdiend met die aandelen, dan heeft hij dat keurig gedaan. Maar helaas, ik sta erbuiten. Ik heb er niets mee te maken…’

Het grote liegen is begonnen. Het wordt een bedrijfscultuur die Veronica naar de knoppen zou helpen. Out erkent in mei 1990 dat Veronica belegd heeft in aandelen Véronique, maar dat deden ze ook in klm en akzo. ‘Volstrekt normaal dat een instelling die geld heeft, dat ook belegt.’

Betaalde Veronica het rtl-avontuur van uw belastingcenten? Niet helemaal, want het geld kwam uit de bv van het Veronicablad. Op 3 juli 1989 is er een eerste overboeking van honderdvijfentwintigduizend gulden door de bv Veronicablad naar Tornado bv. Die omweg via de bv van het Magazine was nodig omdat de winsten van het blad van de Vereniging waren en besteed konden worden aan andere zaken dan aan programma’s binnen de publieke omroep. Dat er winst mee werd gemaakt door derden, mocht dan weer niet. Veronica Magazine bracht jaarlijks tien miljoen gulden winst in het laatje van de Vereniging, waarvan een relevant gedeelte dus werd besteed aan het opzetten van Véronique. In vier latere termijnen volgt bij elkaar ruim acht miljoen gulden dat zo naar Tornado is overgemaakt. Als de hele verbintenis tussen Tornado en rtl los is geweekt, volgt een terugbetaling van Tornado aan de VOO.

De afhandeling

Terug naar de vraag: Had Veronica niet moeten meewerken aan rtl-Véronique? Maar nu gesteld aan de Veronicanen die er toen bij waren. Lex Harding: ‘Achteraf is geconstateerd dat het niet kon. Maar dat was het risico van het plan. Veronica heeft altijd gebalanceerd op het randje. Als Veronica dat niet gedaan had dan was Veronica er nooit gekomen. Voor hetzelfde geld was het wel goed afgelopen. Het zijn allemaal interpretaties van wetten, je weet nooit hoe dat uitpakt.’ Rob Out heeft die jaren altijd meer bij Veronica, of eigenlijk de VOO gezeten dan bij de commerciële initiatieven. Hij kan dan ook eerder wennen aan een voortzetting van de VOO binnen het publieke bestel. Hij zegt daarover in 1992: ‘Toen het avontuur met Véronique mislukt was, heb ik steeds geroepen: ‘Laten we maken wat er nog van te maken valt.’ Dat is voor een aantal mensen binnen Veronica zeer teleurstellend geweest. (Out doelt hier op Lex Harding, as). Ze dachten natuurlijk dat die piraat Out op de bres zou blijven staan voor een commerciële omroep. Dat sta ik nog wel, maar je moet op dit moment de realiteit onder ogen zien. Anders ben je een beetje dom bezig.’ Out heeft niet dezelfde risico’s willen nemen als bijvoorbeeld Joop van den Ende met tv10 had genomen. ‘Daar staan nu wel honderd mensen op de keien. En die hebben ook een gezinnetje, een autootje en een huis met hypotheek. Dat moet je Joop van den Ende kwalijk nemen.

Allard Berends was toen or-voorzitter en werd later directeur radio van Veronica. Hij was het meest gekant tegen alle commerciële initiatieven. ‘Ze hebben doelbewust gespeeld met de banen van 143 mensen, dat is onvergeeflijk. Voor hetzelfde geld had et Commissariaat de zendvergunning van Veronica ingetrokken. Ik was zó boos. En dat merkte ik ook bij de rest van het personeel. Wat ik ze het meest verwijt is dat ze glashard hebben staan liegen.’

De straf

Hoe moest Veronica gestraft worden voor haar deelneming aan een commerciële activiteit? Dat was een beslissing die werd uitbesteed aan het controlerende orgaan van de politiek op de omroep, het Commissariaat voor de Media. Het Commissariaat brengt op 8 mei 1990 zijn bevindingen naar buiten. Conclusie: Het algemeen bestuur van Veronica is betrokken geweest bij de oprichting van de commerciële zender rtl-Véronique. Daar is op hoog niveau over gesproken, het waren dus geen privé-initiatieven van een handjevol medewerkers geweest. In het rapport over deze affaire staat letterlijk: ‘De VOO heeft willens en wetens zowel in personele als in financiële zin geparticipeerd in het project rtl-V. Een binnenlandse omroep mag geen aandelen hebben in een buitenlandse commerciële zender die zich op Nederland richt en dus als concurrent kan worden beschouwd.’ Het Commissariaat doelt hier op de garantstelling van tweeënhalf miljoen gulden via de nmb voor een krediet aan Véronique. ‘Geen normaal economisch handelen’ wordt het genoemd. Een bij de Mediawet verboden nevenactiviteit, winst door derden.

Veronica kreeg anno 1990 75 miljoen gulden per jaar van de overheid. De zwaarste straf voor het overtreden van de Mediawet was een geldboete van tweehonderdduizend gulden. Dat zou een schijntje geweest zijn voor een rijke Vereniging als Veronica. Vandaar dat het Commissariaat een zwaardere straf op zijn plaats vond. Aart Geurtsen maakt op 4 juli 1990 zijn beslissing bekend: zeven weken niet uitzenden op radio en tv. En daarmee het mislopen van de geldstroom voor die zeven weken uitzenden, te weten rond de tien miljoen gulden. Op de dag van deze uitspraak rijdt Rob Out zwaarbeschonken zijn Maserati total loss tegen een Hilversums viaduct. Een halfjaar ontzegging van de rijbevoegdheid is het gevolg.

Had Veronica het niet moeten doen?

Was rtl niet op de Nederlandse markt gekomen zonder deelneming van Veronica? Dat valt sterk te betwijfelen. Moedermaatschappij clt wilde een aandeel in de Nederlandse markt, dat ze met andere partners waarschijnlijk ook behaald zou hebben. Dat zou ook Van den Ende met tv10 geweest kunnen zijn. Veronica-voorzitter Bordewijk zei dan ook als verweer dat Véronique er een paar maanden later toch gekomen zou zijn. Hij noemde het ‘verstandig kasbeheer’ om te participeren in het project.

Aart Geurtsen zegt hierover met de van hem bekende droogheid: ‘Natuurlijk valt nimmer te bewijzen dat zonder de activiteiten van de VOO of van een aantal hogere bestuursleden met machtiging van het bestuur die concurrent er niet bij zou zijn gekomen. Dat neemt niet weg dat alle feiten erop lijken te wijzen dat de VOO met enige graagte die komst heeft bevorderd.’ Evengoed had het Commissariaat al op 6 juli 1989 schriftelijk aan Veronica gevraagd of zij direct of indirect aandelen had in Véronique. Op 13 juli werd dit ontkend. Maar toen was de eerste honderdvijfentwintigduizend gulden al overgemaakt naar Tornado bv.

Veronica was daarmee de aanjager, maar om te zeggen dat ze het Nederlandse medialandschap opengebroken heeft, is wat te veel eer. Linksom of rechtsom zou er door de veranderende Europese regelgeving en de U-bochtconstructie toch wel commerciële omroep in Nederland zijn gekomen. De sanctie van zeven weken niet uitzenden valt Rob Out zwaar. De straf is ook een afwijzing van zijn beleid. Het legt bovendien bloot dat hij heeft gelogen tegen zijn personeel. Daarom roept hij snel dat hij zijn personeel in die zeven weken toch zal doorbetalen, ook al komt er geen geld binnen. Desnoods wordt de oorlogskas aangesproken, de reserves die via de Veronicablad bv worden binnengehaald. Het personeel is evengoed ontstemd. Het bestuur is onbetrouwbaar gebleken, er is gegoocheld met hun toekomst, hun banen zouden in gevaar zijn gekomen bij een commerciële toekomst en daar had niemand zich om bekommerd, zo leek het. Dat trekt Rob Out zich aan. 

Hernieuwde energie

Toch sterkt de sanctie de oud-piraten Harding en Out in hun eeuwige strijd tegen de overheid, tegen de gevestigde orde, tegen de criticasters, tegen het establishment, tegen de publieke omroep, tegen iedereen eigenlijk. Ze maken alweer plannen hoe het getergde Veronica er weer sterker bovenop zou komen. Elsevier doet op 14 juli 1990 verslag van een overleg tussen Harding, Out en financieel man Jan Herselman, die met plezier de rol van underdog weer adopteren. Het is een dankbare act, waar ze de voordelen van herkennen van alle vorige keren dat ze op de zeepkist de gekwelde verdedigers van de vrije ether speelden. Maar de rol van slachtoffer van ambtelijke willekeur, achterna gezeten door humorloze regelaars, is dit keer niet zo overtuigend.

Veronica is inmiddels de grootste omroep van Nederland en de programmering is breed, toegankelijk en ongevaarlijk. Toch dromen Out en Harding hardop om de zeven weken uitzendverbod te overbruggen met uitzendingen via lokale radiostations. Een beetje zoals op de Firato al gebeurde. Het kon natuurlijk niet onder de naam Veronica, maar wel met de Veronica-jocks. Out zegt: ‘De straf van het Commissariaat is ook een prikkel, geeft ons extra energie om er weer kei- en keihard tegenaan te gaan.’ En Harding toen: ‘Ze hebben ons van ons schip gehaald, ze hebben ons vier keer tegengewerkt als het op zendtijduitbreiding waar we recht op hadden, aankwam, maar wij zijn niet voor één gat te vangen.’ 

Alfred Lagarde spreekt opruiende spotjes in, waarin hij schreeuwt: ‘We hoeven toch niet alles te pikken? Weer wordt Veronica voor een periode het zwijgen opgelegd. De grootste voelt zich sterker dan ooit. Met jouw steun komen we sterker dan ooit terug!’ Dat werkt wel, want één avondje televisie met deze spot levert veel nieuwe leden op. Maar de situatie vergelijken met die in 1973 gaat behoorlijk mank, zeker nu Veronica zo’n grote en welvarende omroep is. Out slaat helemaal door op 4 juni 1990 tijdens een persconferentie annex medewerkersbijeenkomst: ‘De sanctie is niet alleen een straf voor de medewerkers van Veronica, ook miljoenen kijkers en luisteraars en een miljoen leden lijden een schade die nauwelijks te beschrijven valt.’ Met zulke grote woorden ligt het voor de hand dat er nogal lacherig op wordt gereageerd door de pers.

De gevolgen

De oude piraten voelen zich weliswaar herboren, maar de omroeporganisatie kan niet vrolijk verder alsof er niets is gebeurd. Het bestuur moet een daad stellen. Er moeten koppen rollen. De leden van de Verenigingsraad eisen op 1 augustus het vertrek van voorzitter Bordewijk en financieel adviseur Peter de Jager. De Jager vertrekt bij Veronica maar blijft persoonlijk financieel adviseur van Harding en Out en verdient daarmee in de jaren erna nog heel veel geld. Voorzitter Wout Bordewijk vertrekt echter via de zijdeur bij Veronica. Lex Harding: ‘Bordewijk had zichzelf al een voorzittersrol toebedeeld bij een commercieel Veronica. Uiteindelijk heeft hij de zwartepiet gekregen. Dat is beslist anders afgelopen dan hij had bedacht. Het was Aart Geurtsen die aandrong op het vertrek van Bordewijk. Hij vond dat dit bestuur niet maar gewoon kon aanblijven.’ Na vijftien publieke Veronica jaren en enige jaren uit de zeezendertijd is dat een behoorlijke afgang voor Bordewijk. Aanvankelijk had hij gedacht dat hij Out kon overleven en dus nog enige jaren kon aanblijven. Het loopt anders. Ingewijden lekken die weken in de pers dat Bordewijk had gedacht met een paar miljoen te kunnen vertrekken, maar ook dat loopt anders. Bordewijk trekt zich noodgedwongen terug uit de spotlights en emigreert naar de Amerikaanse staat Florida. Op 9 augustus 1999 overlijdt Wout Bordewijk aan een hartaanval. Bij Veronica staat daar dan vrijwel niemand meer bij stil.

Een nieuwe voorzitter

De voorzitter is opgeofferd maar tv-directeur Out en radiodirecteur Harding blijven gewoon aan. Er moet wel een nieuwe voorzitter komen. Rob Out polst nota bene de man die hem de sanctie van zeven weken niet uitzenden heeft opgelegd: Aart Geurtsen. Boze tongen beweren dat dit een goedmakertje is voor de bewezen diensten voor het laten doorgaan van rtlVéronique. En Geurtsen had eerder in het bestuur van Veronica gezeten en was ook commissaris van het Veronicablad geweest. Bovendien was de bestuurder commissaris bij de nmb, de bank die Véronique had gefinancierd. Maar Aart wil niet binnen een jaar alweer stoppen met zijn huidige baan en dus suggereert hij een andere ervaren rot. Een oudpoliticus die ook de omroepwereld van binnenuit kent. Een cda-man die de sanctie van zeven weken op zwart gaan misschien wel zou weten te keren bij zijn Haagse vrienden. Een man die op dat moment voorzitter van de NOS was maar daar wel weg wilde. Maar bovenal een meneer die heel geschikt kon zijn als voorzitter van deze publieke omroep in zware tijden, een klus die hij wel zou weten te klaren. Zijn naam: Joop van der Reijden.

Wie is Joop van der Reijden?

Drs. Johannes Piet van der Reijden (7 januari 1927) heeft een veelvoud aan banen gehad voordat hij door Veronica wordt benaderd. De meest in het oog springende is staatssecretaris van Volksgezondheid op het departement van Elco Brinkman in de periode 1982-1986. De cda-man bezuinigt in het kabinet Lubbers maar liefst drie miljard gulden en vreest niet impopulaire maatregelen te nemen. Deze vaardigheid brengt hem vele bestuurlijke (bij-)banen. Vanaf 1988 wordt zijn werkterrein verbreed met de omroepwereld. De Hilversumse slangenkuil met zijn vele machtsspelletjes en ingewikkelde bestuurslagen moet hem hebben aangesproken. Hij wordt voorzitter van de NOS en is daarmee eigenlijk de machtigste persoon in omroepland. Er is op dat moment nog geen commerciële omroep, dus die baan betreft het hele omroepspeelveld. In deze functie raakt hij bekend met de harde en oppervlakkige wereld van de media, waarin veel politiek gemanoeuvreer het meeste resultaat oplevert. In zijn periode als NOS-voorzitter zet hij zich in voor het behoud van topsport op de publieke tv. Ook probeert hij de sterren van Joop van den Ende te behouden voor de publieke omroep. Indirect zorgt hij er ook voor dat Veronica binnen het bestel blijft en niet commercieel gaat met de AVRO en de TROS.

Toch is zijn komst bij Veronica niet zo logisch, omdat de cda-man eerder een nogal ander gedachtegoed predikte. Het helpt dat zijn pensioenbreuk wordt opgevangen als hij van de NOS naar Veronica doorverhuist. Eerder had ook Lex Harding een dergelijke voortzetting van zijn omroeppensioen geregeld, in de periode dat hij even weg was bij Veronica. Duidelijk is dat een omroeppensioen iets is wat gekoesterd dient te worden. Een mooie auto en andere leuke secundaire arbeidsvoorwaarden helpen ook. En er moet nogal wat op orde gesteld worden bij Veronica, ook dat spreekt Van der Reijden erg aan. Hij is er goed in orde op zaken te stellen bij schijnbaar hopeloos verwarde organisaties, zoals Veronica toch wel is begin jaren negentig. En uiteindelijk blijkt hij toch wel bij die club jonge mensen te passen. Neem bijvoorbeeld zijn voorliefde voor jonge mevrouwen en gekke feesten. Hij wordt door het personeel gekscherend ‘opa’ genoemd, een geuzennaam, vindt hij zelf.

Over de komst van Van der Reijden zei Hedy d’Ancona, toenmalig staatssecretaris met media in haar portefeuille: ‘Bij zijn overstap van de NOS naar Veronica kon hij zijn persoonlijke situatie verbeteren. Het verbaast mij dat iemand die dat keer op keer doet, daar eigenlijk zo weinig op wordt aangevallen.’

Lex Harding: ‘Rob Out heeft met Van der Reijden een sluwe man binnengehaald die uiteindelijk Rob er zelf uit heeft gewerkt. Daar heeft Rob zelf het hardst aan meegewerkt, want die functioneerde niet goed meer. Van der Reijden heeft zitten wachten tot hij fouten maakte, zodat hij zijn macht steeds kon vergroten.’

Kees Baars: ‘Wij dachten allemaal: wat een rare man komt er nou binnen bij Veronica. Hij was een buitenstaander. Hij was geen Veronica-man. En hij bleef maar op z’n plaats zitten. We zagen aankomen dat hij de macht wilde overnemen. Maar we waren niet in de positie om het tij te keren.’

Adje Bouman: ‘Out was bezig een soort masochistisch gedrag te vertonen. Hij haalde allemaal mensen binnen die een gevaar voor Veronica vormden. Ik zag wel aankomen dat dit niet goed zou gaan.’

Tineke de Nooij: ‘Rob Out heeft zelf in een vlaag van hoogmoedswaanzin Joop van der Reijden binnengehaald. Alleen maar omdat hij het zo leuk vond iemand uit de politiek binnen te halen. Daar ging ie prat op, zijn vriendschap met politici. Hij heeft er het paard van Troje mee binnengehaald.’

Joop Daalmeijer: ‘Veronica stond bekend als een slecht geleide onderneming. Rob Out koos bewust voor Van der Reijden om eerbaarheid binnen te halen. Er waren altijd verhalen over geheime geldstromen. Met Van der Reijden haalde je iemand binnen met een volstrekt onbesmet blazoen. Een vechter met veel goede contacten in Den Haag, Brussel en noem maar op. Als er een andere bestuurder was gekomen, was het radicaal fout gegaan met Veronica.’

Rob Out destijds zelf over zijn keuze voor Joop van der Reijden: ‘Ik heb Joop destijds zelf aangenomen en we waarderen elkaar. Hij is de politicus en ik heb mijn creatieve inbreng.’ Maar tien jaar later ziet Out het zo: ‘Al snel nadat ik hem had aangenomen, ondervond ik hoe schijnheilig en hypocriet hij de boel kon manipuleren. Hij heeft van mijn Veronica uiteindelijk een tweede Titanic gemaakt.’

Van der Reijden start op 5 september 1990 als voorzitter van de Veronica Vereniging. De eerste opdracht aan hem luidde: maak de beslissing om zeven weken op zwart te gaan ongedaan. En dat is hem gelukt. Van die zeven weken blijven slechts twee zondagen op tv over, die de TROS invult.

Met dat succes is zijn positie binnen korte tijd al relevant belangrijker dan de vorige voorzitter ooit voor de omroep Veronica is geweest. Wout Bordewijk heeft altijd een bescheiden rol gespeeld. Hij was als voorzitter meer een aanvulling op Rob Out en Lex Harding dan een sturende figuur. Harding over Bordewijk: ‘Hij was een aardige man, maar geen krachtige bestuurder. Hij luisterde goed naar Rob en mij en nam onze standpunten over, waar hij dan overigens wel achter stond. Maar Bordewijk moest doen wat Rob wilde en dat deed hij dan ook. Hij was een echte bestuurder, die geen behoefte had om de tent zelf te runnen.’ Van der Reijden heeft nooit genoegen genomen met een positie op de achtergrond. Al binnen een paar maanden horen en merken we meer van Joop van der Reijden dan in zeventien jaar van Wout Bordewijk. Die ruimte is Van der Reijden niet gegeven, die heeft hij gaandeweg genomen. Het feit dat de vaak afwezige alcoholist Rob Out hem als directeur ook niet meer kon sturen en dus een gat liet openvallen, heeft daar ongetwijfeld toe bijgedragen. De rol van voorzitter was daardoor veranderd. Harding: ‘Rob wilde nooit voorzitter zijn, dat was een functie die te ver buiten zijn echte krachtvelden stond. Rob wilde zelf in het tuintje knikkeren. Hij manipuleerde wat hij maar kon.’ Zelf zegt Van der Reijden dat het hem is overkomen: ‘Toen ik bij Veronica begon, werd mij duidelijk dat ik was ingehuurd als vergadervoorzitter. Ik diende me niet te bemoeien met wat Out, Harding en De Jager uitvraten. Daarom werd ik ook in het pand geplaatst van de uitgeverij en niet bij de radio- en tv-makers. Ik ben niet willens en wetens op alleen maar macht uit geweest. Maar de heren hadden kunnen bedenken dat ik me niet voor een papieren functie had laten uitnodigen.’

Na het voorkomen van de sanctie moet Van der Reijden de goodwill terugwinnen van de andere omroepen. Veronica had maandenlang staan blaten dat ze weer misdeeld was en dat de andere omroepen niet in staat waren dat eventuele gat in de programmering boeiend op te vullen. Er moest nogal wat gelijmd worden. Dat geblaat was bovendien van de oude garde gekomen, niet van Joop van der Reijden of Joop Daalmeijer, de nieuwe managers. Deze ervaren bestuurders sussen de brandjes in het Hilversumse vergadercircuit op professionele wijze. Ze weten het vertrouwen in de gezamenlijke zaak, één sterke Publieke Omroep, weer boven water te trekken.

Een ander gebaar om het vertrouwen terug te krijgen, was natuurlijk het netjes afwikkelen van alle min of meer illegale financiële transacties rondom het hele Véronique-avontuur. De financiële banden van Veronica met Tornado bv moesten worden verbroken en al het ‘uitgeleende’ en verdiende geld moest netjes worden terugbetaald. Er werd een accountantsbureau ingehuurd dat moest onderzoeken wat er allemaal was overgemaakt en teruggestort. Dat bureau concludeerde onder andere dat er met terugwerkende kracht documenten waren vervalst om die connecties tussen Veronica en Tornado te maskeren. Zo vonden deze accountants een brief uit januari 1989 waarin Veronica een verzoek doet aan Tornado om namens Veronica investeringen te doen in mediabedrijven. Gewoon een manier om geld te verdienen en ver voor de Véronique-tijd al opgezet, wil Veronica doen geloven. Maar die brief was niet in januari 1989, maar in april 1990 opgesteld, ver ná de hele Véronique-affaire. Peter de Jager en Wout Bordewijk hadden deze nepbrief geschreven en Rob Out onder druk dit vervalste document laten ondertekenen. Die truc werd dus ontdekt. Er kwam vast te staan dat er geen officiële opdracht aan Tornado was gegeven om investeringen te doen. Tornado bv was bedacht door Peter de Jager om de financiële transacties onder te brengen die met rtl-Véronique verdiend gingen worden, en nergens anders voor. Mediagoeroe en Veronica-kenner Willem van Kooten zag in de Haagse Post van 20 januari 1990 al waar het naar toe zou gaan: ‘Tornado bv is volledig opgezet met het geld dat De Jager en consorten met het Veronicablad hebben verdiend. Ze hebben hun zakken gevuld en Harding gaat gewoon terug naar waar hij vandaan komt: Veronica.’

Joop van der Reijden zorgt ervoor dat Veronica het verdiende geld aan de Véronique-deal terugstort in de pot Algemene Middelen. Ook de aandeelhouders van Tornado moeten hun aandeel in het Véronique-project terugstorten, maar dan in de Veronica-kas. Dat doen De Jager en Out, maar Harding wil dat in eerste instantie niet doen. Lex Harding: ‘Eerst werden de Veronica-aandelen in Véronique verkocht. Daar heeft Veronica toen achttien miljoen gulden mee verdiend. Dat geld hebben ze terugbetaald en dat is in de algemene omroepreserve gestort. Uiteindelijk is de Nederlandse overheid daar dus beter van geworden. Rob Out, Peter de Jager en ik hadden ook een privéaandeel. Ik had dat gekocht met mijn eigen geld, dat was indertijd een groot risico. Dat aandeel kon ik na drie maanden voor bijna driemaal zo veel verkopen. Ik had me daar wel een halfjaar te pletter voor gewerkt in een periode dat ik niet voor Veronica had gewerkt. Toch wilde Joop van der Reijden dat geld ook hebben. Out en De Jager wilden hun winst wel terugstorten, want die werkten nog voor Veronica, maar ik had die investering gedaan toen ik bij niemand in dienst was. Ik zei tegen Van der Reijden: ‘Je kunt doodvallen.’ Toen dreigde hij het hele verhaal van Rob, Peter en mij openbaar te maken. We waren met z’n drieën een trio dus ik heb toen toegegeven en alles betaald. Dat had ik niet hoeven en niet moeten doen.’ Maar om een terugkeer bij Veronica mogelijk te maken doet Harding toch afstand van zijn verdiende geld. In de lente van 1990 meldt hij zich weer ten kantore van het Laapersveld. Waar hem geen warm welkom wordt geheten. 

Programma’s in 1990-1991

• TELEVISIE:

Veronica’s antwoord op het eerste jaar met commerciële concurrentie (van bijvoorbeeld Telekids en ook De Vijf Uur Show die dan al op RTL te zien zijn) brengt najaar 1990 behoorlijk kabbelende programma’s.

Veronica heeft de dinsdag op TV2 (zoals ze Nederland 2 vanaf dat jaar noemen) van 14.30 uur tot middernacht. Met onder andere de soap Santa Barbara om 14.30 uur en Zorro om 16.20 uur.

Een nieuw middagmagazine op dinsdag: ’n Stuk of 2, met Marijke Benkhard en Anita Witzier. Volgens Marijke is dat programma ‘pas goed als er precies genoeg balletjes in de soep zitten.’

Ook nieuw is de comedyserie rondom het homokoppel in hun restaurant: In de Vlaamsche Pot, met Serge Henri Valcke en Edwin de Vries als Karel en Lucien.

Countdown zit nu ongunstig in de vooravond van 18.10-18.55 uur weggestopt. Met Stenders & Van Inkel die het als duo gaan proberen. Jasper Faber is door Lex naar huis gestuurd. Maar de twee radiomannen komen ook niet los op tv. Zeker Stenders voelt zich bijzonder ongemakkelijk voor de camera’s, zodat ook dit duo het nog geen seizoen vol zou houden. Wessel van Diepen zou hen na één seizoen alweer vervangen.

Daarna Het Laatste Woord, een spelprogramma van Marc Klein Essink (dan bekend als dokter in de TROS-serie Medisch Centrum West). Dan komt Bob de Jong tot acht uur met Veronica-Sport. Na het nieuws Tour of Duty, RUR Magazine en een film.

De donderdag op TV2 duurt van 17.40-23.45 uur. Met bijvoorbeeld:

• 17.40-18.05 uur De werkbank, een voorlichtend programma over banen op LBO-/MBOniveau. Daarna een tekenfilmpje en dan de Top 40, inmiddels met Erik de Zwart.
• 18.55-19.20 uur Jackpot, een heus spelprogramma bij de VOO met Eddy Keur.
• 19.20-20.00 uur De Heilige Koe
• 20.27 uur In de Vlaamsche Pot
• 21.00 uur Tineke Schouten
• 21.55 uur Nieuwslijn
• 22.35 uur Married with children
• 23.00 uur Berg je voor Berg

• RADIO:

‘Het hart van de Nederlandse radio’ is de nieuwe slogan van Veronica vanaf de zomer van 1990.

Nieuw op Radio 2 op de donderdag:

• 17.00-19.00 uur Holland in de file, met Peter Holland
• 19.00-21.00 uur De Will Luikinga Show, met Will Luikinga

Peter Holland komt van de VARA, waar hij vooral bekendheid genoot met zijn jongerenprogramma Dubbelisjes. Het lijkt een grote overgang te zijn om van de progressieve VARA-dinsdag van Radio 3 te verhuizen naar het o zo gezellige Veronica op Radio 2. Maar Peter Holland zou hier de sfeer te pakken krijgen die hem later op Radio 10 Gold nog vele jaren goed van pas zou komen.

Ook nieuw bij Veronica dit seizoen is Michael Pilarczyk, die in Oh, wat een nacht van 2 tot 5 uur ’s nachts naast Francis Dix komt te zitten. Pilarczyk had ook weer dat typische Veronicadj-geluid, maar zou toch maar twee jaar bij de VOO blijven.

Voor de radio wordt eenmalig onderzocht wie er waar naar luistert en daar scoort Veronica weer vaak bovenaan de lijstjes. Stenders & Van Inkel scoort het hoogste waarderingscijfer.

Scheiding der geesten

Met de komst van Van der Reijden wordt een scheiding der geesten ook steeds duidelijker. De oude garde, de lichting Out en Harding, wordt in getal steeds kleiner. En hun boodschap, commercieel gaan zodra het kan, wordt door de nieuwe lichting niet automatisch meer onderschreven. Het bedrijf Veronica is geprofessionaliseerd maar ook geïnstitutionaliseerd. Steeds vaker staan er mensen op de loonlijst die de piraat slechts kennen uit de sentimentele herinneringen van hun ouders. Er werken mensen voor hun broodwinning, niet voor hun roeping. Het aantal ondersteunende, niet-programmatisch gerelateerde functies, neemt de overhand. De nieuwe lichting medewerkers wordt al duidelijk zichtbaar na de komst van Joop Daalmeijer, maar met Van der Reijden aan het roer tekenen de verschillen zich nog sterker af.

Een mooie markering van de scheiding tussen de oude en nieuwe lichting Veronicanen is te horen op 18 april 1990. Veronica viert haar dertigjarig bestaan. Alfred Lagarde gilt in spotjes: ‘Veronica mocht het in april 1960 gaan proberen, en is nu, in april 1990, de grootste en populairste.’ Dit jubileum wordt op de radio gevierd met een live-uitzending op Radio 2. Op Radio 3 wordt het jubileum amper aangestipt, maar op Radio 2 luisteren de mensen die de boot nog hebben meegemaakt en waaraan deze nostalgie dus wel besteed is. Van zeven uur ’s ochtends tot vijf uur ’s avonds komen de uitzendingen van een boot. Het is niet de Norderney, want die ligt te verpieteren in een Belgische haven. Locatie van het evenement: het strand en het zeewater van Scheveningen. Een blik oudgedienden wordt geserveerd om aan boord aan te schuiven aan de wiebelige tafel bij Bart van Leeuwen en Erik de Zwart of bij de aan wal opgestelde Will Luikinga en Chiel van Praag. Bull Verweij is een uur te gast en die haalt behoorlijk beschonken oude anekdotes op. Een lallende sessie met Rob Out wordt ons luisteraars bespaard. Wel horen we een opgenomen itempje waarin Rob Out een nieuwe sponsordeal bekendmaakt met voetbalclub Volendam. De relatie met Volendam stamt al uit de zeezendertijd, toen voetbalclub Volendam al shirtreclame voor Veronica maakte. Vijftien jaar na dato maakt Rob Out ongetwijfeld eigenhandig weer een deal met deze middenmoter uit het betaalde voetbal door deze oude vriend voor vijf jaar financieel bij te staan. Het gesprekje is waarschijnlijk de laatste bijdrage die Rob Out maakt voor Radio Veronica. Zijn stem is na dit item op de radio alleen nog in oude terugblikopnamen te horen.

Er zijn twee opvallende afwezigen op deze feestelijke dag. Tineke de Nooij, dertig jaar boegbeeld van Veronica geweest maar net bij rtl4 aan de slag gegaan, lijkt niet meer welkom. En Lex Harding, die dan nog net niet terug is bij zijn oude werkgever na zijn Véronique-uitstapje. Hij is een soort persona non grata die maar beter even thuis kan blijven. Het geeft het feestje iets wrangs als de gangmakers van weleer er zelf al niet meer bij kunnen of willen of mogen zijn. De hele dag wil de sfeer maar niet echt goed komen. De nostalgische fragmenten die door Adje Bouman zijn uitgezocht, redden de boel nog net. Maar een itempje over de huidige lichting dj’s met Jeroen van Inkel maakt de scheiding der geesten pijnlijk duidelijk. Hier is een nieuwe generatie met een andere missie bezig.

Na een paar maanden vakantie keert Lex Harding terug op het oude nest. Dat gaat niet van harte. Zelf vindt hij het moeilijk om terug te gaan naar de Hilversumse vergadercultuur waar iedereen maandenlang over pietluttige details kabbelende vergaderingetjes houdt. De overgang voelt alsof hij uit een slopende triatlon wordt gevist om weer mee te doen aan een flauwe warming-up voor een bejaardengymles. Harding: ‘Ik was zelf veranderd, want ik had verschrikkelijk hard gewerkt bij Véronique. Er was zo ontzettend veel gebeurd, ik kon daarna niet meer functioneren in het publieke bestel. Ik kon niet nog een keer gaan discussiëren over welke verkeersjingle bij de nieuwsberichten gebruikt moest worden. Dat ging niet meer. Ik was veranderd, maar ook Veronica was veranderd. Er was een belangrijke stroming ontstaan die de vrije jongens liever zag gaan dan komen.’

En er was natuurlijk een nieuwe lichting in het gat gestapt dat Harding en Out hadden achtergelaten. Functies waren herverdeeld. Mensen die promotie hadden gemaakt, zaten bepaald niet te wachten op de terugkomst van de dissident Lex Harding. Perschef Hans van der Veen was de nieuwe directeur radio geworden omdat hij altijd zo loyaal was geweest aan Out en de club. Van die positie zou hij weer afstand moeten doen als Harding terug zou keren, was hem verteld. Daar had evengoed niemand serieus rekening mee gehouden. Van der Veen ziet het nu zo: ‘Toen Lex terugkwam ben ik adjunct-directeur radio geworden. Iets wat ik eigenlijk al was geweest, want ik liet me leiden door Jeroen van Inkel, die ik regelmatig om advies vroeg.’ Van Inkel: ‘Hans van der Veen was voormalig perschef en werd directeur radio. Hij vond dat hij geen verstand had van radio en dat ik hem maar moest vertellen hoe het zat. Dat was makkelijk voor mij. Ik kon veel gedaan krijgen. Ik heb allemaal nieuwe galmen gekocht en zo.’

Toen Lex weer terugkwam was de voormalig protégé van Harding niet enthousiast. Van Inkel: ‘Nee. In de week ervoor had Rob Out nog op een vergadering geroepen dat iedereen die Veronica zou verlaten nooit meer terug mocht komen. En nog geen week later komt Lex terug. Daar heb ik me tegen verzet. Lex is daar heel boos over geworden. Hij heeft het wel omschreven als een dolksteek in de rug. Ik snap dat wel, de jongen voor wie je zoveel gedaan hebt, zegt dat je niet mag terugkomen. Maar ik vond het gewoon onrechtvaardig. Er is toen door personeelsleden een petitie opgesteld, een soort motie van wantrouwen tegen Lex. Die ging door het hele bedrijf, maar niemand durfde zijn handtekening te zetten. Ik heb toen als eerste mijn handtekening gezet en daarna volgden ook anderen. Toen Lex terug was, bleef ik last hebben van mijn actie, twee jaar lang. We hebben het nooit uitgesproken, het bleef in de lucht hangen.’ Harding: ‘Wat mij echt pijn heeft gedaan: ik was opeens persona non grata. Terwijl ik me echt altijd helemaal had ingezet, mocht ik nu opeens helemaal dat pand niet meer in! Het pand dat ik zelf mee heb helpen opbouwen. Raar, alsof ik ze werkelijk kwaad had kunnen doen. Bordewijk heeft die petitieactie niet de kop ingedrukt, sterker nog: hij stond er wel voor open. Terwijl ik met het bestuur indertijd een harde afspraak had gemaakt dat ik zo weer op mijn eigen positie kon terugkeren indien nodig. Maar er waren allemaal mensen doorgeschoven in posities waarvoor ze niet geschikt waren en die zagen zichzelf bedreigd. Ze dachten natuurlijk: Die hark komt terug en wij krijgen weer op onze sodemieter.’

Harding vindt een ander Veronica terug, maar ook een andere voorzitter. Ineens was daar Joop van der Reijden. Harding ‘Het werd niet meer wat het geweest was. Van der Reijden manifesteerde zich. Dat liep parallel met het minder goed functioneren van Rob, waar Van der Reijden dankbaar gebruik van heeft gemaakt. Rob gaf geen leiding meer, de boel was stuurloos geworden. En de bureaucratie was binnengeslopen. We hadden er op een gegeven moment tweehonderd man werken. We moesten een hoofd personeelszaken krijgen en een ondernemingsraad, een ledenraad die zich met alles ging bemoeien. Terwijl het voor die tijd altijd goed gegaan was. Dat was geen Veronica meer.’ 

Programma’s in 1991-1992

Het seizoen van ‘Jong, snel, wild… Dat wil jij toch ook?!’ brengt niet veel wijzigingen in de programmering. Radio blijft goeddeels hetzelfde.

• RADIO:

Radio 4 op zaterdag heeft een heel lang blok klassiek door Veronica, van 12.00-20.00 uur. Veel Hans Mondt en onder andere Muziek voor Miljoenen en Veronica-Klassiek.

Radio 1 heeft op maandag van 14.00-19.00 uur VNR onder eindredactie van Allard Berends met presentator Rob Trip. Van 19.00-20.00 uur wordt Veronica Sportradio gedaan door Jacques de Krom. Dinsdag ook VNR, het laatste uur heet dan echter Confrontatie, waarin Nancy de Graaf een uur lang interviews doet.

Radio 2 brengt de eerste dagtijd voor Michael Pilarczyk die op woensdag van 14.00-15.00 uur een uurtje Terug in de tijd gaat. Op donderdagavond van 19.00-21.00 uur is het Ook goeienavond, met Bart van Leeuwen en Will Luikinga. Gevolgd door:

• 19.00-20.00 uur De hits van… Michael Pilarczyk en Ad Bouman terug na één jaar.
• 20.00-22.00 uur Listen to the music, met Erik de Zwart en aandacht voor de Album Top 100.

Op vrijdag is er een Stenders-gat (hij is vertrokken naar Power FM), waar van 12.00-15.00 uur Van Diepen draait door komt met Wessel van Diepen. De Top 40 is vanaf mei met Erik de Zwart. En de vrijdagavondshow heet vanwege wisselende bezettingen Dinges & Van Inkel.

• TELEVISIE:

Op televisiegebied zijn er meer nieuwe titels. Het paradepaardje moet worden de Nederlandse soapserie Take Off. ‘Een supersnelle serie over de luchtvaartbusiness’ roept het Veronicablad.

Erotica, is erotiek van mannenbladenmodellen die gefilmd worden tijdens het poseren. Hees aan elkaar gepraat door Mylène de la Haye, die van de TROS kwam waar ze een filmprogramma had gedaan. Later komen blootmodel Monique Sluyter en haar zus de gelederen versterken. Erotica is de opvolger van de Pin-Up Club, met Alfred Lagarde als Alfredo Engarde maar het beklijft toch minder…

Er komt een Bodylijn Man bij voor de heren, onder eindredactie van Marijke Benkhard. Een andere omroepster, Judith de Klijn, is in oktober presentatrice van Bodylijn.

Spaan & Vermeegen’s Verona wordt Die twee met meer sport en vooral voetbal.

Arjan Ederveen & Tosca Niterink, die bij de VPRO kinderpret verzorgen, maken voor Veronica De Theo en Thea Kermis Pornoshow: petit populair. Ze maken hierin de porno-industrie belachelijk door kilo’s sperma in een circustent rond te strooien. Onder het motto ‘Seks mag best vies zijn’, belooft het Veronicablad dat het ‘Onthullend, gedurfd, dus Veronica TV’ wordt. Het wordt vooral vervreemdend…

Marc Klein Essink gaat nog meer groot amusement brengen bij de VOO met De Staatsloterijshow.

Chirurgenwerk is een medisch programma met Joop Daalmeijer.

Veronica Sport wordt nu ook door Anita Witzier gepresenteerd. Anita gaat ook op reis in Go Veronica Travel.

Will Luikinga is aaibaar in Ha die dieren!

Tom Egbers komt naar de VOO voor een mediaprogramma op tv, Stop de persen.

Nieuwe buitenlandse series zijn onder andere Voyager, Hitch Hiker en Sledge Hammer. Maar de hit van dit seizoen is het naar de vooravond verhuisde Married with Children, over schoenenverkoper Al Bundy en zijn asociale familie. Bart de Graaff met B.O.O.S. staat op donderdagmiddag in het schema.

De middagen worden opgevuld met de grote bulk westerns die Rob Out in een dronken bui had aangeschaft.

Van der Reijden gaat ‘hervormen’

Na de afwenteling van het uitzendverbod gaat Joop van der Reijden met Joop Daalmeijer het omroepbedrijf hervormen. Daarbij is de oude bedrijfsstructuur van Harding en vooral Out niet wat zij voor ogen hebben. De platte organisatie met korte lijnen werkt niet meer, vinden de Jopen. Het gesloten circuit waar Out de baas was en in het familiemodel volgelingen en getrouwen meenam en afwijkende geluiden elimineerde, heeft zijn langste tijd gehad. Typisch is het voorbeeld waaruit blijkt dat de impulsieve drang van Rob Out om mensen zonder motivatie te ontslaan, niet meer mogelijk blijkt binnen het Nieuwe Veronica.

Het is eind 1991 en Joop Daalmeijer was twee dagen lang door Rob Out ontslagen. Totdat de advocaat van Daalmeijer erachter komt dat alleen het bestuur mensen kan ontslaan. Outs beroemde huiszendingen zijn daarmee verleden tijd. Geformaliseerd.

Volgens sommigen is deze professionalisering de doodsteek voor een creatief bedrijf als Veronica. Maar als Joop Daalmeijer, eerst alleen voor Nieuwslijn op tv in dienst, tv-directeur Veronica wordt, vindt hij een grote chaos. Daalmeijer: ‘Het was financieel volstrekt ondoorzichtig bij Veronica. Dat was niet gemakkelijk om te professionaliseren. Niemand wist wat een programma kostte. Er was helemaal geen begrotingssysteem. Aan het eind van het jaar keken de programmamakers of de cijfers klopten of niet. Ik heb de afdelingen opgedragen begrotingen vooraf te maken. Zo zag je dat sommige begrotingen totaal onbegrijpelijk in elkaar staken. Zoals de Rob de Boer Produkties, voor Countdown en dergelijke. Die programma’s waren echt veel te duur voor wat ze aan imago en aan marktaandeel opleverden.’ Niet alleen het verschijnsel begroting werd geïntroduceerd, Daalmeijer zorgde ook voor nieuwe contractvormen. ‘Rob Out boeide dat totaal niet, maar er waren zoveel oneigenlijke contractvormen. Op een gegeven moment hebben we iedereen in vaste dienst genomen. Daarmee maak je van een slaaf een collega. Dat was zeer tegen de zin van Out, maar het is toch gebeurd.’

Ook het functioneren van Rob Out, of eigenlijk het gebrek daaraan, vroeg veel herstelwerkzaamheden van tv-baas Daalmeijer. ‘Kees Oversier deed de aankoop en had een goede neus voor filmmateriaal. Maar hij werd regelmatig voor de voeten gelopen door Rob Out, die zelf ook deals maakte. En die waren nooit goed. Hij kocht opeens honderden uren cowboymateriaal aan. Niemand wist wat we met al die westerns moesten. Ze waren ook duur, dat slokte een groot deel van het budget van Oversier op. Sommige producenten wisten precies wanneer ze langs moesten gaan bij Rob Out. ’s Middags als ie laveloos op kantoor zat. Dat waren aasgieren die misbruik maakten van de situatie. Met vervalste contracten kwamen ze dan langs en Rob ondertekende onhaalbare deals. Ze hadden dan de naam van John de Mol uit het contract gelakt en de eigen naam ingevuld en konden dan cashen. Er werden zelfs programma’s aangekocht voor het uitzendtijdstip van Nieuwslijn, dat al in het schema stond. Die deals werden vervolgens in der minne geschikt, wat natuurlijk erg veel geld kostte. Er waren niet veel mensen in het bedrijf die wisten dat het zo ging. Veronica was een swingend bedrijf, maar sociaal zeer instabiel.’

Het vergt een aparte bedrijfsvoering, repareren wat de algemeen directeur voor schade aanbrengt. Daalmeijer weer: ‘De mensen rondom Rob, vooral zijn secretariaat, zorgden ervoor dat er niet al te veel fouten gemaakt werden. Die meiden van het secretariaat waren misschien wel betere managers dan Out zelf. Die kregen me een bak ellende over zich heen. Het was wel leuk om te zeggen dat je secretaresse was van Rob Out, maar het is heel wat minder leuk om te zeggen dat je secretaresse bent van een alcoholist. Ze hebben hem de hand boven het hoofd gehouden. Maar niet zozeer vanwege hem, maar waarschijnlijk vooral voor de collega’s in het bedrijf.’

Veronica had al voor de komst van beide Jopen, Daalmeijer en Van der Reijden, de naam een club van regelaars te zijn. Veel indianenverhalen over wat er met al dat geld gebeurde, deden de ronde. Daalmeijer roemt daarom de keuze voor Van der Reijden als nieuwe voorzitter. ‘Met een andere voorzitter was het radicaal fout afgelopen met Veronica. Alleen Van der Reijden kon deze klus aan. Hij heeft dat bestuur goed bespeeld. Daar zaten mensen met volstrekt dubbele agenda’s en daar heeft hij goed tussendoor gemanoeuvreerd.’ Van der Reijden heeft van opperste verbazing zijn ogen uitgekeken de eerste maanden bij Veronica. Ook hij was verbaasd over de impulsieve beslissingen die er werden genomen. Daalmeijer: ‘Zoiets als de Véronique-affaire kon nu niet meer gebeuren. Daar wist dat bedrijf toen niets van en je gijzelt er wel tweehonderd man personeel mee. Die hadden geen baan meer gehad als dat was misgelopen. Van der Reijden heeft de afwikkeling daarvan ook heel goed gedaan.’

Veronica wil niet meer commercieel worden

Waren de ambities om commercieel te gaan ook verleden tijd met de komst van de nieuwe voorzitter en zijn hervormingen? Niet helemaal. Van der Reijden ging namens Veronica nog wat vrijages aan met andere omroepen die commerciële ambities hadden. Allemaal open gesprekken binnen de legale mogelijkheden, want Van der Reijden wilde uiteraard niet de route nemen die de maffiose jongens van het old-boy’s network eerder hadden bewandeld. De bedrijfsjurist van Veronica, Willem van der Meer de Walcheren, klom aan de zijde van de voorzitter omhoog en ging mee met alle gesprekken en onderhandelingen. 

Vreemd genoeg is begin jaren negentig vooral de VARA serieus bezig een commerciële toekomst te overwegen. Gesprekken tussen de twee politieke haantjes Van der Reijden en VARA-voorzitter Marcel van Dam verlopen echter stroef. Het zijn beiden mannen die niet graag aan elkaar toegeven. Het lijkt ook of Van der Reijden iets harder loopt dan de VARA zelf ziet zitten. Willem van der Meer de Walcheren zit regelmatig bij deze onderhandelingen. ‘Ja, dat was me een avontuur. Marcel van Dam vond alles leuk, zolang hij maar zelf directeur kon worden.’ Rob Out is er ook nog en als Out en Van Dam ruzie krijgen over de topbaantjes lopen de onderhandelingen mis. Er volgen ook nog nuffige gesprekken met de TROS. Die omroep roept ook dat ze wellicht commercieel zal gaan. Maar ook die gesprekken leveren niet de gewenste resultaten op.

In 1991 worden er plannen gesmeed om zelfstandig twee tv-zenders te beginnen. Eén algemeen station en één muziek(clips)station. Erik de Zwart weet wat er speelde: ‘Op papier kon het, zo leken de businessplannen te vertellen. Maar in de praktijk durfde Van der Reijden de stap niet aan.’ Op 22 februari 1992 moest de Verenigingsraad zich maar eens definitief uitspreken over wel of niet commercieel gaan. De uitslag: we gaan voorlopig niet commercieel. Het zou financieel niet rendabel zijn, is de conclusie. Van der Reijden vertelt iedereen dat Veronica de wens om commercieel te gaan vooralsnog moet laten varen. Een beslissing met wederom verstrekkende gevolgen en een exodus van een deel van Veronica. De Zwart: ‘Toen Van der Reijden zei: ’Wij doen het definitief niet’, was voor mij en Lex de lol bij Veronica eraf. Wij wilden doorgaan, omdat wij geloofden dat het zou kunnen.’ 

De eerste exodus

Als er elders meer commerciële activiteiten losbarsten, zijn er diverse Veronica-helden die niet meer willen wachten totdat Veronica het zelf een keertje aandurft. Bart van Leeuwen vertrekt na achttien jaar Veronica om bij rtl Radio te beginnen. ‘Ja, dat ging heel vreemd. Lex was zomaar bij Veronica weggegaan en ene meneer Hans van der Veen gaat daar de nieuwe directeur radio zijn. Die heeft het zwaar gehad. Het was natuurlijk een hele aardige man maar hij had geen verstand van radio. Vanaf dat moment zat de klad erin. En ik zag het niet meer gebeuren binnen Veronica. Maar ondertussen begonnen er diverse commerciële zenders, waaronder rtl Radio. Daar kon ik elke dag op hetzelfde tijdstip mijn programma maken. Daar was het altijd om te doen geweest. rtl deed mij een aanbieding en die heb ik aangenomen. Dus ik ben naar Rob Out gegaan, Lex was nog niet terug bij Veronica. En Rob liet me gewoon gaan, zonder opzegtermijn of iets. Het kon hem toen al niet meer veel schelen allemaal. Harding hoorde een week later van mijn vertrek en die was zo kwaad, want hij had me aan mijn drie maanden opzegtermijn willen houden. Bovendien had hij me dan in huis kunnen houden om me naar Radio 538 mee te vragen, want daar was hij in zijn hoofd al mee bezig. Toen 538 begon zat ik nog maanden vast aan rtl en kon ik dus niet gelijk overstappen. Daar hielden ze me wel aan m’n opzegtermijn, ha ha.’

Daarnaast vertrekken Rob Stenders en Francis Dix naar Power fm, de tweede radiozender van Arcade, de mensen achter Radio 10. Deze zender wil Radio 3 naar de kroon steken en nog een tandje alternatiever zijn. Maar die wedstrijd verliezen ze op de kabel en Stenders keert in 1992 weer terug op het Veronica-nest. En veteraan Will Luikinga verlaat eveneens het schip. Will wilde niet meer zo nodig. ‘De sfeer was totaal veranderd binnen het bedrijf. Ik weet nog wel dat Lex en ik de kantine binnenliepen en om ons heen keken. We herkenden niemand meer. Lex was een echte trouwe Veronicaan die toen het bedrijf kapot zag gaan. De sfeer van de begindagen keerde later terug bij de start van Radio 538. Daar ben ik door Lex ook voor gevraagd. Ik had inmiddels wel geleerd dat Rob en Lex altijd rijk werden van alle uitstapjes, dus heb ik toen ook aandelen bedongen. Heb ik er ook een keer iets aan overgehouden.’ De laatste jaren bij Veronica in het bestel heeft Luikinga ook vele tv-programma’s gemaakt. ‘Dat was ook niet leuk meer. Rob Out verplaatste mijn programma plots naar de middag of maakte deals waardoor mijn dierenprogramma zomaar uit het schema moest verdwijnen. Ik was een vriend van Rob maar dit gedonder maakte veel kapot. Ik had die dagen meer met advocaten te maken dan met leuke programma’s.’ Luikinga blijft na zijn vertrek bij Veronica wel zijn populaire column voor het Veronica Magazine schrijven. ‘Ja, dat mocht van hoofdredacteur Robert Briel. Hij zei: ‘Ik vind het geen probleem, als je maar niet over Radio 538 schrijft.’ Het koningshuis en religie waren al verboden. Nu was het dus de koningin, God en 538, ha ha!’

Hoe meer mensen, hoe minder vreugde

Veronica wordt des te meer een omroep als alle andere. De programmering is zeer breed en algemeen. Veronica bestond uit tieten en explosies maar dat leverde anno 1992 niet automatisch meer grensverleggende tv op.

Ook bedrijfsmatig is er sprake van een cultuuromslag. Doordat Rob Out meer met de fles dan met zijn club bezig is, wordt de ingezette professionalisering praktijk. Eén van de gevolgen is dat Veronica steeds meer personeel in dienst heeft. Waar in de vijftien jaar ervoor Veronica met de helft minder aan werknemers toe kon dan de andere publieke omroepen, staat de teller begin 1992 op dik 240 man. Een doorn in het oog van Out, die eind jaren tachtig al vond dat er geen 155 maar slechts 55 man nodig was. De overbodigheid van zoveel mensen op de loonlijst wil hij nu wel eens officieel bevestigd zien. Onderzoeksbureau kpmg moest dat maar eens duidelijk maken, vindt Out. En tevens zou dan duidelijk worden dat de nieuwe organisatievorm het creatieve omroepbedrijf niet ten goede komt. Dus gaan de mannen van kpmg de dagelijkse gang van zaken bij Veronica bestuderen, met het doel te bepalen hoe Veronica de komende tien jaar verder moet gaan. De bevindingen leveren echter andere resultaten op dan Out had verwacht. Het kpmg-rapport bepleit helemaal geen inkrimping van het personeelsbestand. Er wordt juist een verder gaande professionalisering voorgesteld. Wel kan de directie van zes naar drie mensen terug. Ook over de wens om commercieel te gaan is het rapport helder: niet doen.

Het rapport is ten slotte ook duidelijk over de rol van Rob Out. De grenzen van Veronica als ‘familiebedrijf’ zijn bereikt en de stuwende kracht die voortkomt uit de pioniersrol van de leiders is uitgewerkt. Een insider zegt die dagen in de hp: ‘Rob verwachtte dat kpmg hem gelijk zou geven. In plaats daarvan kregen Daalmeijer en Van der Reijden alle ruimte om hun verhalen over Outs drankgebruik en zijn wispelturigheid te spuien.’ De conclusie over het functioneren van de algemeen directeur liegt er dan ook niet om. Daar heeft Out het dan ook wel naar gemaakt.

In de eerste maanden van 1992 voegt Rob Out nog wat merkwaardige voorvallen aan zijn rijke oeuvre toe. Half januari probeert de algemeen directeur voorzitter Joop van der Reijden een zwijgverbod op te leggen. Uiteraard laat Joop zijn mond niet snoeren. Evident is dat dreigementen van Out niet meer serieus genomen hoeven te worden. Dat daden van Out sowieso niet meer serieus genomen kunnen worden, wordt helemaal duidelijk op 18 februari 1992. Die avond is er een grote personeelsbijeenkomst op het Laapersveld. Rob Out zou die avond flink uitpakken met een in scène gezette overval op het gebouw. Gerard Timmer herinnert het zich nog goed. ‘Out had een verleden bij de commando’s. Om het pand en op het dak had hij bij het begin van de bijeenkomst allerlei commando’s met wapens in de hand neergezet. Er was ook een heleboel vuurwerk. Dus die bijeenkomst begon met enorme bommen die afgingen en tanks die het terrein kwamen oprijden en militairen die van het pand kwamen abseilen. Dat was Robs grap om te zeggen: we zijn jong, snel en wild en we laten ons niet kisten. Bij veel mensen van het personeel viel de grap in slechte aarde. Er zaten toen al veel journalisten bij, die waren daar natuurlijk niet gevoelig voor. Dat was een verschil met de oude kern, die dit soort gekke dingen heel gaaf vond.’ Out zou later over die actie zeggen: ‘Het was een grapje.’ Maar het rookgordijn dat de militairen aanleggen is symbolisch, net als de gemengde reacties die dit optreden oproept. Een relevant deel van het personeel is bepaald niet onder de indruk van het uiterlijk vertoon van die maffe Out. De dagen erop uit het Veronica-personeel zijn verbazing over de actie in de media. Joop Daalmeijer is nog duidelijker in de Nieuwe Revu. ‘Het kan zo niet langer’, zegt hij over de handhaving van Out. Commercieel directeur Jan van Doorn, toch een vriend van Rob Out, zegt dan: ‘Veronica is voor honderd procent gezond, maar het elftal vraagt om een andere coach. Out is toch een beetje een opgebrande rock-’n-rollartiest.’

Na al deze verwijderende incidenten en met de kpmg-rapportage op zak, is het slechts een kwestie van tijd voordat de rol van Out definitief is uitgespeeld bij Veronica. Van der Reijden vindt het merkwaardig dat het Out zelf is geweest die kpmg de opdracht heeft gegeven zijn functioneren te laten onderzoeken. Out zegt hierover: ‘Van der Reijden vergelijkt mij met een monnik die zichzelf in brand heeft gestoken. Onzin, ik wilde alleen weten hoe het er voor stond met Veronica en hoe het verder moest, want het ging mij niet om Rob Out maar om de VOO. Die mensen hebben gewoon geconstateerd dat ik als manager niet zo goed excelleerde, dat ik creatief beter ben. Dat is gewoon zo.

In april van 1992 krijgt Veronica een driekoppige directie, zoals kpmg al had geadviseerd. Een nieuwe algemeen directeur met daarnaast een directeur bedrijfsvoering en een directeur programma’s. Dat heeft tot gevolg dat de radiodirecteursfunctie van Lex Harding verleden tijd is, net als Joop Daalmeijer zich geen directeur televisie meer kan noemen. Er wordt een interim-directie aangesteld, maar twee directeuren worden alweer snel naar huis gestuurd. De derde houdt het iets langer vol, oud-Akzo Nobel voorman Tiede Herrema. Die tijdelijke directie gaat op zoek naar een nieuwe algemeen directeur. Out moet intussen genoegen nemen met een papieren functie als ‘media directeur’. De hp constateert dan, alsof het iets vies is: ‘De organisatie wordt gestroomlijnd tot een strak geleide jongerenomroep waarbij alle programma’s moeten voldoen aan een tevoren vastgestelde productformule.’

Goud voor Rob Out

Onder de interim-directies ziet Lex Harding Veronica helemaal veranderen. Omdat Rob Out niet meer bij machte is het tij te keren, vraagt Harding hem of hijzelf de boel kan overnemen. Harding: ‘Rob gaf geen leiding meer, maar weigerde ook de leiding uit handen te geven. Ik heb een poging gedaan de leiding over te nemen. Aanvankelijk ging Rob daarmee akkoord, maar toen toch weer niet. Hij en Van der Reijden hebben daar een stokje voor gestoken. 

Er is toen afgesproken dat Rob na een tijdje zou terugtreden, maar dat deed hij niet. Hij ging gewoon niet weg. Toen ging Joop van der Reijden Rob Out langzaam afslachten, de salami-tactiek op hem toepassen. Nou schoffeerde Out Van der Reijden ook regelmatig, dus het kwam niet helemaal uit het niets vandaan, zeg maar.’ Erik de Zwart weet het ook nog. ‘Out had Van der Reijden zelf binnengehaald, puur uit eigenbelang. Zelf functioneerde hij niet goed meer en hij hoopte dat hij onder opa kon aanblijven. Hij zat er zelf niet meer bovenop, maar wilde ook niet een deel van zijn macht afstaan. Tja, dan houdt het een keertje op.’

In september van dat jaar houdt het dan écht een keertje op. Rob Out maakt het zelf maar bekend in de krant, op zijn eigen condities natuurlijk. Hij roept dan dat hij bij zijn gedwongen afscheid een hele beerput ten koste van Veronica zal opentrekken. ‘Zodat het hele schip bij mijn vertrek zal vergaan’, dreigt hij in het bevriende huisorgaan De Telegraaf. Trouw weet echter op 26 september te melden waarom Out toch zijn mond zal houden. Hij rekent op zeker vijf miljoen gulden vertrekpremie. Een douceurtje bij een onvrijwillig vertrek dat hij zelf al in 1983 had laten vastleggen. Niet met medeweten van de Verenigingsraad, maar beklonken met vrienden Harding en Bordewijk. Om dat hoge bedrag niet te hoeven uitbetalen maar om Out wel stil te houden, wordt er een bijzondere regeling getroffen. Rob Out blijft tot zijn zestigste in dienst bij Veronica, tot 1990. Dan zou hij gewoon zijn pensioen krijgen en geen aanspraak meer kunnen maken op die vijf miljoen. Rob Out krijgt een zevenjarig durend adviseurschap, waarin hij zogenaamd tips over promotie zal geven en meehelpen met het scouten van nieuw talent. Ook wordt hij adviseur voor het dagelijks bestuur en het Veronicablad. Een papieren functie, want van Out is daarna niet veel meer vernomen.

Willem van der Meer de Walcheren: ‘Wij hebben echt ontzettend veel moeite gedaan om zijn vertrek eervol te regelen, om iets aardigs te bedenken. Out zat steeds meer tegen Van der Reijden te ageren, die kon niets goeds meer doen bij Out. Ik geloof niet dat Joop hem willens en wetens kapot heeft willen maken, ik denk echt dat hij Rob Out altijd in ere heeft willen houden.’ Toch komt er geen groots afscheid, feest, receptie of zelfs maar een rondje handen schudden. Joop Daalmeijer was bij de laatste vijf minuten van Rob Out in een gebouw van Veronica. ‘Dat afscheid ging heel terloops. Het was een gewone werkdag en ’s ochtends moest Rob zijn kantoor leegruimen. Tiede Herrema nam afscheid van hem, ik ging ook een hand geven. En toen kakte die grote hond van Rob een enorme bolus op het vloerkleed van Herrema. Waarop Herrema zei: ‘Ach, meneer Out, nu u toch weggaat, neemt u dat ook even mee.’ Dat was het afscheid van Rob Out.’

De trieste afgang van Out ging die dag weliswaar geruisloos, de dag erna zorgden Out en Harding voor nog wat lawaai voor de ingang van het Veronica-gebouw op het Laapersveld. Op 5 september schrijft De Telegraaf: ‘Oude garde doet laatste poging om zinkend schip te redden.’ Rob en Lex staan die dag nog eenmaal voor het pand dat ze zelf groot hebben gemaakt. Maar nu als outlaws buiten op de stoep. Ze mogen niet meer naar binnen. De twee merkwaardige demonstranten houden een spandoek omhoog waarop geschreven staat: ‘Veronica moet Veronica blijven. Dat wil jij toch ook?’ Roependen in de woestijn, want hun geschreeuw wordt niet meer gehoord. Ook zijn er geen boze Veronica-leden die gaan protesteren tegen de voorzichtige koers van hun omroep. Niemand klimt meer op de barricades omdat de rebellenclub van vroeger op het pluche van Hilversum blijft zitten. De strijd is niet meer van deze tijd. Mensen hebben meer keuze gekregen in het radio- en tv-landschap en de Hilversumse omroepen zijn niet meer zo star als vroeger. Men vindt het wel best zoals het gaat. De boosheid van Out en Harding is niet meer aan de mensen besteed. Gedesillusioneerd keren de gangmakers van het ooit jonge Veronica het grote omroepgebouw de rug toe. Harding zal zich nog dezelfde dag volledig storten op het avontuur Radio 538. En voor Rob Out is het Game Over.

De beerput over Veronica gaat ook niet open. De vertrekregeling maakte Out stil. Jammer, vindt Erik de Zwart. ‘Hij had een regeling met Veronica dat hij geen pensioen meer zou krijgen als hij nare dingen over Veronica zou zeggen. Daar had hij zich niks van moeten aantrekken en gewoon moeten vertellen wat er allemaal gebeurd is.’ Rob Out kondigt nog wel aan zijn memoires te gaan schrijven. Hij had tenslotte eerder een boekje over Veronica geschreven. In De Telegraaf licht hij zijn plannen toe: ‘Het wordt een trilogie waarin ik opening van zaken geef. Ik zal het hele verhaal vertellen, over de geldstromen, de zakelijke besprekingen en wat er zich achter de schermen heeft afgespeeld.’ Maar de zelfdiscipline die het schrijven vergt is niet meer aan Out besteed. Hij zit meer met zijn fles aan de rand van het zwembad, verzuchten diverse oudcollega’s die jaren in de pers.

In de zeven jaren erna kan Out maandelijks een leuke salarisstrook bij de post tegemoet zien. Joop Daalmeijer: ‘Willem van der Meer heeft een zeer goede regeling gemaakt. Out is daar niet arm van geworden. Die kreeg gewoon zijn miljoen tot zijn vijfenzestigste overgemaakt. Op dat bedrag werd ook zijn pensioen gebaseerd, het hoogste pensioen dat ooit is uitgekeerd binnen de omroepwereld.’ Van der Meer zelf: ‘Rob Out had gewoon een salaris. Eentje uit de Vereniging en eentje uit de VOO voor zijn tv-werk. Dat laatste viel onder de cao, het eerste niet. Dat contract hebben we afgekocht. Hij heeft toen een heel behoorlijk bedrag gekregen, maar het was niet extreem. Het bedrag is meen ik in drieën uitbetaald. Daarvoor kreeg hij een soort adviseurschap en hij zou misschien een boek gaan schrijven. Van die adviezen kwam niet veel terecht, maar zijn geld kreeg hij gewoon.’

Tot en met het laatste nummer van 1999 staat Rob Out nog als adviseur vermeld in het colofon van het Veronicablad. In de eerste nummers van 2000 wordt er niets vermeld over het stopzetten van die functie en van zijn officiële vertrek. Out is dan inmiddels een vergeten man geworden in omroepland.