Dit is een hoofdstuk uit het inmiddels niet meer te verkrijgen boek over de opkomst van commerciële omroep in Nederland en wordt als naslagwerk gekoesterd als het gaat over de periode 1985-1996 in de Nederlandse omroepgeschiedenis. In 1996 was Bert van der Veer een nog niet zo vaak door de media geconsulteerde 'tv-deskundige'. Arjan wist ook niet wat voor een man hij zou treffen, toen Arjan in 1996 naar zijn kleine kantoortje afreisde en zich verbaasde waarom die meneer met de grote bril het hele interview aan een pijp bleef lurken. Maar hij was eerlijk, mededeelzaam en hij had toen al een enorme ervaring, want een indrukwekkend rijtje tv spelers sierde zijn cv. Dat veel van zijn werkzaamheden als schema bouwer niet goed afliepen, is nooit een probleem geweest. We wisten toen bijvoorbeeld nog niet hoe Bert in 2003 de laatste zelfstandige poging van Veronica om zelf tv te maken ook niet goed wist af te ronden. Hoe vaak Bert ook de mist ingaat, hij blijft in de media als tv-deskundige opgevoerd worden. Zijn vakgenoten zetten Bert echter vaker in als regisseur van bijvoorbeeld Barend & Van Dorp en Pauw & Witteman dan als tv-dokter. Lees hier hoe in 1996 tegen de mediawereld aangeken werd.
"Ik ben drie keer in mijn leven betrokken geweest bij het opstarten van een televisiestation. Ik kan iedereen aanraden om niet ergens mee te beginnen maar om twee jaar later te komen, op het moment dat het net al aardig gaat. Want dan kan het alleen maar beter gaan."
De man van de programmaschema's, Bert van der Veer. De volgorde, de plaatsing, en de plek, soms belangrijker dan het programma zelf. Ook van der Veer begint zijn carrière binnen de publieke omroep (als regisseur bij de AVRO en Veronica), waar hij een fascinatie opbouwt voor de plaats van een programma in de programmering. Door zijn contacten met Hennie Huisman raakt hij bij Joop van den Ende betrokken. Als het TV10 avontuur begint stelt Bert de programmaschema's op. TV10 komt echter niet van de grond, en Van der Veer gaat zich weer met de programma's zelf bezighouden. Tot in 1992 Ruud Hendriks zijn plaats als programmadirecteur bij RTL4 afstaat aan Bert, die dus verhuist van de productiemaatschappij naar de zender zelf. Naast het succesvolle pretnet RTL4 is er ruimte voor een tweede commerciële zender: RTL5. Van der Veer wil het station wat meer diepgang geven, maar de formule slaat niet aan. Twee jaar later wordt zijn invloed in de programmering van het commerciële Veronica-televisie evenmin gewaardeerd. Begin 1996 wijkt Bert van der Veer weer uit naar de producentenkant, nu bij een grote concurrent van Endemol, D&D / K&B Produkties. Niet voor lang, want nog geen half jaar later wordt hij zelfstandig media-adviseur met het eigen bedrijfje TV Inside.
"Het is fascinerend om te zien hoe je de herkenbaarheid van een zender kunt vergroten door de plaatsing van de programma's. Hoe start je nieuwe series op, hoe regel je de publiciteit, zou dit nog mooier staan hier, wordt dat zo nog beter, krijg je zo audienceflow, allemaal erg interessant. Programmaschema's, je staat er mee op en je gaat er mee naar bed. Mijn hoofd bestaat uit A4-tjes. Nu nog steeds hoor, ook al werk ik niet meer bij RTL. Het is nu woensdag, hè? De vooravond is al jaren hetzelfde, Vijf Uur Show - The Bold and the Beautiful - Rad van Fortuin - Half Acht Nieuws en GTST, dan om half negen een true story, daarna zal Tineke wel aan de beurt zijn. Ik weet het allemaal nog wel. Nog steeds kijk ik elke week in de gids of Veronica de programmering al heeft veranderd. Mijn hoofd zal altijd gevuld blijven met schema's. Schema's hebben meer met programma's te maken dan menigeen denkt. Toen ik weer aan de productiekant ging werken heb ik eerst de schema's van Nederland 1, 2 en 3 in de computer gezet. Ik wil weten wat de motieven zijn achter de programmering. Ik kan nu heel goed bepalen waarom ze welk programma uitzenden en waarom dat juist op vrijdagavond is om negen uur. Dat is ook handig om te weten als je aan de productiekant werkt. Ik weet waar de markt om vraagt.
De publieke tijd
In mijn periode bij de publieke omroep leerde ik programma's maken. Niets meer en niets minder dan dat. Dat is ook het enige wat ik wilde, goede programma's maken en regisseren in een professionele omgeving. Bij de AVRO 'TopPop', en later bij Veronica bijvoorbeeld 'Tineke'. Maar er is altijd wel een soort van fascinatie geweest voor de programmering. Dat je door de plaatsing van het programma je publiek een tikkeltje kon manipuleren en mee kon krijgen, dat vond ik interessant. Dat was iets waar ik me altijd wel mee bemoeide. Ik weet nog dat ik 'Tineke', wat een middagprogramma was, een seizoen 's avonds wilde uitproberen. Maar Rob Out vond het niet goed, want je had toch ook 'Nederland Muziekland' nog. Toen zei ik: "Weet je wat. Dan doen we drie weken op woensdag 'Tineke', en de vierde week doen we 'Nederland Muziekland'. Dan kunnen we toch leuk op prime time zitten." En dat is toen geaccepteerd. Het ging me niet om de kijkcijfers. In de jaren tachtig kreeg je de kijkcijfers pas veertien dagen later op je bureautje, daar keken we amper naar. Maar 'Tineke' scoorde beter, dus de plaats van het programma had wel degelijk invloed op de kijkcijfers.
Joop Van den Ende
De kijkcijfers waren wel belangrijk bij Joop Van den Ende. Joop haalde midden jaren tachtig Hennie Huisman uit het discotheken-circuit. Ik heb in mijn TopPop-tijd eens in de jury gezeten van een playback-wedstrijd, in een discotheek in Rotterdam. Op de weg ernaar toe stormde het en dacht ik: "Hoe heb ik dit in Godsnaam kunnen accepteren." Op de terugweg was ik een soort euforie en dacht ik: "Hoe is het mogelijk dat deze jongen niet op televisie te zien is?" Dat heb ik ook tegen Hennie gezegd. Ongeveer in dezelfde tijd heeft Van den Ende hem ontdekt, maar Hennie was niet vergeten dat ik hem zo zag zitten. Hij vroeg me toen: "Waarom ga jij mijn programma's niet regisseren?" Waarop ik zei: "Nou graag, als jij dat met Joop kunt regelen." En dat heeft hij ook geregeld. Zo kwam ik in Aalsmeer terecht, als regisseur van de 'Mini-Playbackshow'.
Bij Van den Ende zag ik voor het eerst de paniek als de kijkcijfers van bijvoorbeeld de 'Soundmixshow' vier procent lager waren dan de vorige keer. Dan was er een vergadering, waar men vroeg: "Jongens, wat hebben we verkeerd gedaan, wat is er aan de hand?" Het was nog geen commerciële televisie, Hennie zat bij de KRO, maar het ging al wel om de knikkers en niet alleen meer om het spel. Ik werkte me op van regisseur van de 'Mini-Playbackshow' naar eindredacteur van de Surpriseshow, wat ik in Engeland had ontdekt. Ik kwam wat meer in het besluitvormgedeelte van het bedrijf terecht, en wat dichter bij Joop qua beleidsmatige dingetjes.
TV10
Zo zag ik dat de publieke omroepen alleen nog maar grote showprogramma's wilden afnemen, geen drama of andere dingen die ze vroeger wel afnamen. Joop wilde graag ook andere programma's maken, ook kleine quizjes, ook komedie-series, ook een soap, ook een talkshow, noem maar op. Bovendien begon het te borrelen in Nederland. Rob Houwer maakte zijn plannen bekend voor Oranje TV, Willem van Kooten had ideetjes, Patrick Cox was bezig, de immer aanwezige Rob Out onderzocht mogelijkheden. Daarom is Joop met het TV10-initiatief gekomen. Pasen 1989, tijdens een wandeling op de hei achter zijn huis in Blaricum, vertelde Joop mij en zichzelf over zijn plannen voor TV10. Hij zei: "Ik ga het beet pakken, zoals ik alles in mijn leven heb beetgepakt." Ik vond het natuurlijk fantastisch, wat is er nou leuker dan een zender te beginnen?
Dus toen gingen we praten over hoe die zender er uit moest gaan zien. Vergaderingen over het schema en de programmering, waar ik dan ook bij zat. En omdat ik nou eenmaal een journalist ben van huis uit en nogal vaardig met de pen, vroegen ze aan mij of ik de beslissingen van de vergadering even op een rijtje wilde zetten. Nou, dat vond ik helemaal niet erg, dat deed ik er tussendoor even bij. Die beslissingen waren vaak programmaschema's. En als ik daar toch mee bezig was kon ik het beter maar gelijk een beetje veranderen en wat beter maken. Als Joop de deur uit ging voor een zakelijke afspraak wilde hij altijd een laatste update van het programmaschema meenemen, want dát wilde hij tenslotte verkopen. Het was allemaal heel programmagericht, het had nog nauwelijks iets met business te maken. We waren net kinderen, aardige kinderen. Op het moment dat Jos Brink midden in de nacht belt omdat hij plots een idee had gekregen voor een komedieserie over een homofiele jongen die zijn moeder zo aardig vond, op zo'n moment kon Joop dolenthousiast worden. Dan zei die: "Jongens, Jos gaat een komedie schrijven. Dertien afleveringen, twee-en-een-halve ton per aflevering, zet het in de programmering." Nou, dan ging ik maar weer achter de computer zitten. Vrijdagavond half negen, plannen we Jos Brink nog even in, wat maakt het uit. Zo ging dat. Ook vanuit de markt was een explosie van positivisme gekomen op de plannen van TV10. Iedereen riep dat ze op zo'n zender zaten te wachten. Er kwam weliswaar nog geen geld binnen, maar het leek alsof het allemaal heel snel zou komen. Tot en met augustus 1989 is het dolle pret geweest.
De tragiek
Maar toen ging de geldkraan dicht. De bodem van de schatkist kwam in zicht, en niemand durfde die bij te vullen. Het werd moeilijker. Er kwam tegenwerking. Politiek Den Haag, gemanipuleerd door Hilversum, begon zich te roeren. TV10 was die hele zomer van 1989 een gigantisch monster dat zich geheel en al over alles heen dreigde te storten. Véronique was een onopvallend klein baasje waar niemand bang voor was. Luxemburgers, klein landje, geen sterren, geen programma's. TV10 was dus het gevaar wat gekeerd moest worden, Véronique werd als een onbenullig initiatiefje gezien wat toch niks kon worden. En of het nu Brinkman was of Lubbers die de boel politiek tegen hebben gehouden, feit was dat er beloftes zijn gemaakt die niet zijn na gekomen.
TV10 werd verboden, Véronique mocht doorgaan. Paniek in de tent, want wat nu? Er is lang gedacht om gewoon maar te beginnen en te zien waar het zou eindigen. Dan maar zonder kabel. Er waren weliswaar best kabelmaatschappijen die het lef hadden TV10 ondanks het verbod toch door te geven. Er is ook een plan geweest om heel Nederland van schoteltjes te voorzien, zodat ze alsnog naar TV10 konden kijken. Maar dat bleek toch onbetaalbaar te zijn. Niemand wist waar het geld vandaan moest komen. Er vlogen mensen uit, het was één en al tragiek.
Het zoeken / TF1
Toen heeft Joop gezocht naar andere mogelijkheden om TV10 op te starten. Begin oktober belt hij me op en vraagt of ik een beetje Frans spreek. Ik zei: "Ja, ik heb er in mijn jeugd drie jaar gewoond, maar ik ben erg uit training." Dat vond hij voldoende, ik moest mee naar Parijs. Hij wilde proberen of de Franse zender TF1 de stimulerende kracht kon zijn om TV10 alsnog in de lucht te krijgen. Ik weet nog dat ik in Parijs naast de taxichauffeur zat en een beetje over het weer begon te praten en waar je het nog meer met taxichauffeurs over hebt. Waarop Joop een tikkeltje geïrriteerd op reageerde, want hij wou nog over de tactiek praten om TF1 te benaderen. En ik zei tegen hem: "Ja sorry Joop, ik moet weer even mijn Frans trainen", en daarna hield hij verder zijn mond. Toen kwamen we in dat grauwe kantoorgebouw van TF1, we werden in een kamer gedreven met een stuk of zes Fransen, waarbij het ons volslagen onduidelijk was wie nou wie was, en wie de baas was. En zoals de Fransen zijn, er worden geen visitekaartjes uitgereikt. Het duurde echt uren voordat we door hadden hoe de machtsverhoudingen verdeeld waren. En ik sprak een beetje Frans, dus Bert mocht openen. Ik heb eerst even gevraagd wat 'het schema' op z'n Frans was. Dat bleek uiteindelijk 'la grille' te zijn, ik zal het nooit meer vergeten. Dat typeert ook weer waar we het over hadden. We wilden over het schema praten, wat het schema kost en wat de Fransen daar voor over hadden. Maar die Fransen wilden het alleen over geld hebben, en over wat we gingen schrappen om het goedkoper te maken. De gesprekken gingen over wel of geen nieuws, who the hell is Koos Postema, dat soort dingen.
Dat werkte voor geen meter. Die Fransen waren om gek van te worden, en Joop kon er natuurlijk helemaal niet tegen. Op het moment dat hij zijn handtekening moest zetten ging hij nog even naar de wc. Dan zat hij daar tien seconden en dan dacht hij weer: "Ik teken niet, ik teken niet." Hij heeft ook niet getekend. Dat was niet zozeer koppigheid. Joop is vaak koppig, maar hier gaf hij toch bepaalde dingen toe. Maar daarna krijg hij spijt, en dacht hij: "Wat heb ik nu gedaan?" Hij was bang dat zijn bedrijf naar de kloten zou gaan en dat hij heel veel mensen moest ontslaan die in het avontuur waren meegegaan. Vandaar dat hij veel toegaf. Het heette op een gegeven moment geen TV10 meer, dat hadden we al geaccepteerd. Op een gegeven moment ging het nieuws weg, terwijl Hugo van Reijn toch met een redactie klaar zat. Koos Postema ging van vijf keer in de week naar twee keer. Tineke vonden ze volslagen onzin, wie gaat er nou zaterdagmiddag uitzenden als je ook herhalingen kunt draaien? Al het drama was geschrapt. Dat was allemaal een strijd, een harde strijd, waarbij alle plannen van Joop verdwenen.
Het zoeken / CLT
Niettemin bleef hij alsmaar kijken of er nog een andere weg was. De politiek zei dat er een wetje zou komen die commerciële omroep in Nederland mogelijk zou maken. De nationale route, Joop met de driekleur in top en het Wilhelmus aangeheven. Ach, dat schoot niet op. Dan hadden we het nog een jaar moeten uitzingen met no money. Verder zijn er gesprekken met de TROS geweest. Maar de uitgeverijen, die natuurlijk weer deden alsof ze mee zouden doen, lieten het afweten toen het puntje bij paaltje kwam. Ondertussen was er voorzichtig contact gehouden met CLT. Véronique ging tenslotte vrij moeizaam, het werd niet bepaald omarmd door de Nederlandse bevolking. En de aandeelhouders werden al snel ongeduldig. In december 1989 bleek ineens dat Joop in Luxemburg zat bij CLT, terwijl iedereen in Aalsmeer dacht dat hij weer bij TF1 in Parijs zat. Vlak voor kerst 1989 zijn de handtekeningen gezet, en ontstond het verstandshuwelijk tussen Véronique en TV10. Met frisse tegenzin. Hij heeft wel eens gezegd: "Moeten mijn parels in die zwijnenstal floreren?" Maar hij had geen keus.
Het zoeken / RTL4
De onderhandelingen met CLT verliepen wel heel anders dan met bijvoorbeeld de Fransen. Men had in Luxemburg ongelofelijk de neiging naar ons te luisteren. Als wij zeiden: "Dat programma dat jullie nu uitzenden moet eruit, want dat vinden we helemaal niks, daar willen wij niet tussen zitten." Dan kwamen de contracten naar boven en werd er gezegd: daar kunnen we in februari mee stoppen, daar kunnen we in mei mee stoppen. Ze dachten echt: als we dat programmapakket maar in huis halen, met al die sterren, Huisman, Brandsteder, van Duin, Postema, Tineke, dan maken we een sprong voorwaarts. En daar hadden ze gelijk in. Het was niet zo'n knieval voor ons. Wij hadden de arrogantie te denken dat Véronique gewoon TV10 zou worden. Wij hadden het vanaf het begin ook alleen over RTL4, het woord Véronique was echt taboe. Het was meteen RTL4, nog net geen TV10. Maar wij hadden het gevoel van: wij gaan die zender zodanig domineren dat we precies kunnen doen wat we destijds met TV10 ook wilden doen. Weliswaar via de infiltratietechniek, maar toch. Je kreeg ook de afleveringen van 'Spijkerhoek' te zien die voor TV10 gemaakt waren, alle shows en sterren van TV10. De oude Véronique programmaatjes werden naar late night uren verbannen of op de reserveplank gelegd. Ik heb ook twee maanden een kantoortje gehad bij RTL en daar met Ruud Hendriks de programmaschema's in elkaar gedraaid. Ik had gewoon twee petten op, de Joop-pet en de RTL-pet.
Het succes
Daarna ging het hard. Al in de zomer van 1990 begon het redelijk goed te draaien. Eind 1990 brak de 'Vijf Uur Show' door. Overigens een programma van John de Mol, toen nog 'de vijand' van Joop. Maar Joop vond ook dat de Vijf Uur Show moest blijven staan. Het nieuws van RTL brak door. 'Goede Tijden, Slechte Tijden' werd ingevoerd. Voor Joop was het fantastisch om een soap te kunnen maken. Maar Freddy Thyes geloofde er niet in, de adverteerders niet, en in de eerste zes weken vielen de kijkcijfers ook tegen. De pers had het afgekraakt, iedereen was negatief en dacht dat het maar even zou draaien. Maar Ruud Hendriks leest zijn boekjes goed en weet gewoon dat dit soort dingen succesvol kunnen zijn. En GTST werd een hit, waarna iedere adverteerder zich haastte om rond GTST te zitten.
RTL4 werd gewoon professionele commerciële televisie. En we hadden de wind enorm mee. Er was geen concurrentie, de publieke omroepen hadden de boel programmatisch nog niet op orde en zaten verlamd voor zich uit te staren, de STER had zijn commerciële beleid absoluut nog niet aangepast, de advertentie-inkomsten gingen geweldig, de kabelpenetratie ging geweldig want iedereen had RTL4 in zijn huiskamer. Het kon gewoon niet mis. En er was enorm behoefte aan een zender die de mensen biedt waar ze graag naar kijken.
Het werd ook steeds duidelijker dat wij, Van den Ende Productions, de productiemaatschappij waren en zij, RTL, de zender. Er werden wel veel dingen gedaan waarvan wij vonden dat ze zouden moeten, maar de absolute macht lag bij RTL. Jij kwam als een soort vertegenwoordiger met je koffertje bij hen binnenstappen om te zeggen: "We hebben nu iets leuks bedacht. We willen een serie maken over een vrouwengevangenis." En dan zei Freddy Thyes: "Ja ja, wat moet dat dan kosten?" "Ja, dat kost drie-en-een-halve ton per aflevering." "Ja sorry, daar hebben we het geld niet voor." De advertentie inkomsten gingen flink omhoog, en Joop vond dat je dat moest investeren in het station. Dat vond Thyes niet. De clashes tussen Joop en Freddy werden steeds groter. Thyes is meer van eerst kijken dan doen, en Van den Ende meer van eerst doen dan kijken. Het wilde er niet altijd in bij Joop dat een nieuwe serie misschien wel tien procent meer kijkers oplevert maar niet automatisch veel meer inkomsten. Als we TV10 hadden gehad dan hadden we zelf beslist dat die serie er gewoon kwam. Hoewel het onvermijdelijk was geweest dat ook bij TV10 rekenmeesters ons op de kosten hadden gewezen.
De omweg
De enige programma's die we niet weg konden krijgen bij RTL waren de Luxemburgse bijdragen. Er heerste in 1990 toch nog een grote mate van voorzichtigheid. RTL4 kwam via een U-bocht Nederland binnen, en moest het buitenlandse karakter van de zender benadrukken. Het RTL-nieuws mocht niet openen met een Nederlands item, want dat doet een buitenlandse zender natuurlijk niet. Als Hennie Huisman "Goedenavond Nederlanders" zei dan moest hij toch zeggen "Goedenavond Nederlanders en Luxemburgers." Je had het roemruchte Luxemburgse actualiteitenprogramma 'Hei elei kuck elei' en programma's met het Luxemburgse symfonie-orkest. Die voorzichtigheid was nodig, het was een Luxemburgse zender die toevallig ook in de Nederlandse taal uitzond. Niet gericht op Nederland, maar gericht op iedereen die Nederlandstalig was in heel Europa. Na de verandering in de Mediawet kon je meer het Nederlandse karakter van die zender benadrukken. Alhoewel, je niet moet vergeten dat RTL4 en RTL5 nog steeds vanuit Luxemburg uitzenden. Maar die omweg is er nu alleen maar om praktische en financiële redenen, omdat die apparatuur daar toch stond.
De overstap
In de eerste jaren bij RTL kende Van den Ende alleen maar successen. Het ging ook goed met zijn bedrijf. Het programmapakket was flink verbreed. Ik was veel meer gaan produceren, 'Liefde op het eerste gezicht' bijvoorbeeld. Ik was ook in Duitsland bezig om het bedrijf van Joop daar van de grond te krijgen. Maar ik had sterk het gevoel dat dit dingen waren die ik allemaal al eens gedaan had. En toen werd ik door Ruud Hendriks gevraagd als opvolger voor zijn functie als programmadirecteur. En daar was ik eigenlijk erg blij mee. Voorjaar 1992 ben ik naar RTL overgestapt, en heb ik Ruud zijn stoel bezet. Toen moest ik het tegen Joop vertellen, en hij zei: "Ik had niet anders verwacht." Hij wist natuurlijk dat hij nu aan mij de programma's moest verkopen. Na mijn komst heb ik geprobeerd het programmaschema wat te verdiepen. RTL was echt een pretnet, met een nieuwseilandje in de vooravond. Ik heb geprobeerd door wat meer infotainment te plaatsen dat wat te verbreden.
Toen ik bij RTL4 kwam was net het break-even point bereikt, de zender stond op het punt winst te gaan maken. De zender had al een fantastisch marktaandeel, maar dat kon alleen maar meer worden. Die periode, ik heb er van 1992 tot en met 1994 gezeten, is de mooiste uit mijn carrière. Alles kon, alles lukte. Vrijwel alles, een enkele keer flopte er ook iets. Het was een geweldige positie. 's Ochtends om half tien kwamen de kijkcijfers binnen, en dan was het net of je iedere dag een negen voor je proefwerk kreeg. Nu zal ik de mislukkingen wel uitvegen, want die waren er natuurlijk ook. Maar over het algemeen voelde je je onoverwinnelijk. Schemaatjes maken, praten met producenten, aanwezig zijn bij opnamen, de promo's op het juiste niveau krijgen. 'Liefde op het eerste gezicht', 'Showtime', 'Het uur van de waarheid', dingen die ik toevoegde aan de programmering, en die echt succesvol waren. En ik startte programma's zoals 'Lief en leed', wat geen duur programma was maar wel enorm scoorde. Het kostte maar een vierde van de grote Aalsmeer-shows, en het kwam bovendien van John de Mol. Dat vonden ze bij RTL buitengewoon prettig, dat juist die jongen van Joop bij andere producenten ging shoppen. Er was nog steeds die strijd tussen Freddy Thyes en Joop Van den Ende. Ik leerde van Freddy Thyes hoe hard de wetten waren, hoewel hij andere opvattingen had over commerciële televisie dan ik. Dan zei hij: "Oké Bert, je wilt hier meer geld voor, maar welk marktaandeel krijgen we dan? Wordt het meer of zo?" Inderdaad niet onbelangrijk.
RTL5 / Het alternatief
En intussen waren we ook gezellig aan het vergaderen over een zendertje erbij. We hadden IP al, die de verkooporganisatie en de feeling met de markt had, dus wij zelf waren de enige serieuze partij die een nieuws station in de markt kon zetten. De adverteerders waren heel blij met RTL4, maar ze gaven aan dat ze nog meer geld te besteden hadden. Ze wisten ook wel waar dat geld heen moest. Dat waren de beruchte doelgroepen: de beter opgeleiden, mannen en jongeren. En laten we wel wezen, dat is de enige reden geweest om RTL5 te starten. Ik had daar zelf wel een scenario voor. Ik was en ben een enorme fan van wat Channel 4 in Engeland doet, ik wilde gewoon een intelligent alternatief bieden voor RTL4.
RTL5 / De fout
En toen heb ik een fout gemaakt. Het was op zich niet zo heel ingewikkeld om naast RTL4 een schema te maken voor een tweede zender. Maar de wijze waarop we dat gecommuniceerd hebben mag best de boeken in als een klassieke fout. Een fout waar ik zelf met volle teugen aan bijgedragen heb. We hebben de zender wel goed in de markt gezet naar de adverteerders toe. Die kwamen echt in drommen op ons af, en dachten: "Eindelijk, hier zaten we op te wachten." Alleen de pers viel genadeloos over ons heen, en het publiek had niks met RTL5. Als je in de krant leest dat het een zender is voor hoger opgeleide mannen en je bent toevallig een vrouw met alleen lagere school, dan denk je: "dat is dan kennelijk niet voor mij bedoeld." Het was een volslagen verkeerde manier van je publiek bereiken. De adverteerders trapten er de eerste drie maanden in, maar daarna vonden ze de kijkdichtheid toch een tikkeltje te laag.
Bovendien hinkte de zender op teveel gedachten, hoger opgeleiden, mannen en jongeren. Maar ik wilde eerst via deze doelgroepen zo veel mogelijk geld binnenhalen, om de zender op een gegeven moment langzaam om te buigen richting Channel 4. Vandaar dat ik gevochten heb om Ischa Meijer op die zender te krijgen, Barend en Van Dorp weten te overtuigen dat ze naar RTL5 moesten, kwaliteitsseries als 'Murphy Brown' en 'Sisters' aangekocht, Britse documentaires, noem maar op. Alleen moest je daarnaast ook jongeren bereiken. Dus kwamen er ook speelfilms, 'Baywatch', sportprogrammaatjes. Het werd een absoluut zootje. En ik kreeg steeds de kritiek dat ik niet de smaak kon hebben om twee zenders te vullen. Die kritiek was niet helemaal onterecht. Je kunt niet tegelijkertijd hoofdredacteur zijn van Libelle en Nieuwe Revu, en dat was ik eigenlijk wel. Na een tijdje was het duidelijk dat de twee zenders toch een apart bewind moesten hebben.
RTL5 / De aandeelhouders
Na een aantal maanden RTL5 werden ook de aandeelhouders ongeduldig, want die dachten: "Is er niet een snellere methode om geld te verdienen dan wat die Van der Veer in zijn hoofd heeft?" Aandeelhouders doen meestal alleen aan korte termijn planning. Kijk maar naar de start van Véronique. Drie maanden na de start werd TV10 al in de armen gesloten. Als je snel geld kunt verdienen, waarom zou je dan langer wachten om misschien, misschien, misschien dan uiteindelijk meer te verdienen? Ik moet de eerste aandeelhouder nog tegenkomen die zegt: "Joh, doe maar rustig aan, over een paar jaar verdienen we meer." De aandeelhouders van Sport 7 schijnen zo te redeneren. Philips met zijn decodertjes, KPN met zijn kabel. Maar ik denk dat ze het alleen maar zeggen, tot ze de cijfers zien en dan denken: "Kan dat niet wat sneller, en gemakkelijker?" Dat zeiden ze dus bij RTL5 ook. Ze wilden op een zo kort mogelijke termijn een marktaandeel van tien procent. Dat is natuurlijk best mogelijk, maar dat was niet wat ik in gedachten had met RTL5. Toen hebben ze Fons van Westerloo en Bart in 't Hout binnengehaald, en die hebben dat marktaandeel wel gehaald. Dat hebben ze echt voortreffelijk gedaan. Daarvoor hebben ze wel veel vechtfilms, harde actie, seks en reality programma's nodig.
Endemol
In 1994 werden Joop Van den Ende en John de Mol in elkaars armen gedreven door het kiezen van een gemeenschappelijke vijand, die tegelijk hun vriend was: RTL. Er was bij beide partijen grote ontevredenheid over het gezeur met budgetten, het gemierenneuk over cijfertjes en hoeveel afleveringen er nou herhaald mogen worden op daytime of prime-time. Daar werden Joop en John gek van. Toen gingen ze elkaars aantekeningen van de onderhandelingen met RTL vergelijken. Dat ging van: "Heb jij dat nou ook?", "Ja, verrek, dat is bij mij precies zo", "En wat kost een quizje nou bij jou?", "Goh, RTL zegt dat het bij jou voor minder geld kan", "Dat is niet waar, bij mij kost het nog meer." Zo is Endemol ontstaan. In 1994 werden er nieuwe onderhandelingen gevoerd tussen RTL en nu Endemol, en dat ging ontzettend moeizaam. Ik had er alle belang bij dat RTL een nieuw contract zou afsluiten met Endemol, want RTL4 is Endemol. Zo simpel is dat. Er is geen productiemaatschappij die zo goed aanvoelt wat RTL4 is als de maatschappij van Joop en John.
Veronica / De onderhandelingen
Door die moeizame onderhandelingen ging Endemol een beetje om zich heen kijken. Er werd serieus met Veronica gesproken. Daar raakte ik natuurlijk ook steeds meer van op de hoogte. In die tijd deed Joop ook zijn uitspraak over "de bevrijding van de overheerser." Dat is één van de weinige teksten waar hij spijt van heeft. Dat was ook niet zo verstandig om op dat moment te zeggen. Maar het gevecht tegen RTL kostte hem meer energie dan het mislukken van TV10. Bij RTL heerste steeds meer de sfeer dat ze het dan maar zonder Endemol gingen doen. Daar geloofde ik niet zo in, want ik had niet zo'n zin om allerlei kleine productiemaatschappijen les te geven in hoe je amusementsprogramma's moet maken. Ik wist dat Joop en John het echt heel hard wilde spelen. Ze wilden alle sterren weghalen, GTST weg, kortom heel RTL4 leegplukken. Dus ik dacht dat het alleen maar minder kon worden.
Toen de onderhandelingen met RTL in het najaar van 1994 toch echt leken te mislukken, en Joop en John besloten om samen met Veronica een zender te beginnen, hadden zij tegen Joop van der Reijden al gezegd: "Wat ons betreft komt er maar één programmadirecteur in aanmerking, en dat is meneer Van der Veer." En ik kon het hartstikke goed met Joop en John vinden. Bovendien had ik nog oude sentimenten bij Veronica, waar ik tenslotte mede mijn televisiecarrière ben begonnen. Dus toen het zover was ben ik van de ene op de andere dag aan een nieuwe baan begonnen.
Bij Veronica hadden ze iets van: "De programmadirecteur is binnen, dus nu gaan we schema's maken en er programma's aan vast koppelen." Maar ik dacht: "Ho ho jongens, rustig aan. Alles wordt anders dan je denkt." Ik zat nog geen twee weken bij die onderhandelingen en ik dacht: "Dit wordt gewoon Veronica, Endemol en RTL samen." In december 1994 zat ik eindelijk eens op vakantie in Australië, want ik dacht dat als ik ver weg zat ze mij wel niet zouden bellen. Maar ze belden me dus wel. "Bert, kun je terug komen, want we zitten weer met RTL om de tafel. Het programmabudget moet nu berekend worden." Dus ik terug, vlak voor kerst 1994. Mijn werk bleek te bestaan uit anderhalf uur bedelen bij RTL en een uurtje achter de computer het schema intikken. Dit moet RTL4 kosten, RTL5 zoveel en dit is voor Veronica. En daarmee was mijn werk gedaan.
Holland Media Groep
In januari 1995 startten de echte besprekingen om de Holland Media Groep tot stand te brengen. Met Freddy Thyes bij RTL zou de Holland Media Groep nooit tot stand zijn gekomen. Dus werd Freddy Thyes opgeofferd, omdat ze toch bang waren dat RTL4 zonder Endemol niet in stand te houden was. Huib Boermans kwam er voor in de plaats. En toen het eenmaal een feit was kwam ik dus weer terug op het kantoor van RTL. Ik was zes maanden weggeweest, en toen zei ik: "Hallo jongens, daar ben ik weer. Wat hebben jullie gemaakt?" Er was bijna niks veranderd. Catherine Keijl had haar eigen programma gekregen, en ze hadden buitenlandse producten gekocht. De rest van de programmering was goeddeels gebleven zoals ik het had achtergelaten.
Het kannibalisme
Daarna moest ik dus schema's maken en programma's inkopen voor drie zenders. En dat bleek moeilijker dan ik dacht. De fascinatie voor de programmaschema's ging met die drie zenders voor mij verloren. Het is onmogelijk om dan alle programma's te bekijken, om alle presentatoren te selecteren, er gebeurden dingen die je had willen voorkomen als je ze maar van te voren gezien had. Het was ook niet leuk meer om televisie te kijken. Toen ik alleen RTL4 moest bekijken kon ik me wel een mening vormen. Maar nu moest ik zappen tussen 4, 5 en Veronica. En dan zie je eigenlijk niets meer, dat is niet te volgen. Je kunt wel zeggen, zet er dan drie mensen op, maar je moet veel coördineren. Als je dat niet doet, ben je met kapitaalvernietiging bezig. Als je op RTL4 'De Honeymoonquiz' neerzet en op Veronica 'All you need is love' dan wint Robert ten Brink en krijgt de 'Honeymoonquiz' een enorme dreun. De kosten die je voor die quiz maakt vernietig je dan door de kijkers massaal weg te trekken. Dus moet je coördineren. Wat je wel kunt doen is een film op Veronica tegenover de 'Honeymoonquiz' zetten, dan haal je een stukje kijkers weg tegen acceptabele kosten. De vraag is hoe ver je daar in moet gaan. Op een gegeven moment plaatste ik 'Sportfreaks' tegenover 'Wie ben ik?', waarop Spaan en Vermeegen vreselijk boos werden. Volgens mij zijn het verschillende doelgroepen, dus het moest wel kunnen. Maar daar kom je al dicht in de buurt van kannibalisme.
De problemen
RTL4 was en bleef de grote familiezender, RTL5 moest de concurrentie zijn voor SBS6 en Veronica moest de jongerenzender worden. Het probleem was dat CLT niet gelijk bij de start van de Holland Media Groep RTL5 wilde veranderen. De zender scoorde erg goed tegen lage kosten, en moest blijven zoals Fons en Bart de zender hadden achtergelaten. Zij gingen bovendien SBS6 maken, dus moest RTL5 daar vooral op lijken. Volgens mij had RTL5 goede documentaires en goede talkshows moeten gaan uitzenden, wat ik ooit al had bedoeld met die zender. De Kung Fu films moet je naar Veronica doen, en op 5 gewoon goede films uitzenden. Het nieuwe RTL5 in 1997 moet van Brussel een bescheiden zender worden. Maar of een kwaliteitszender een commercieel haalbare zaak wordt hangt af van het succes van vriend Hendriks. Als hij er in slaag twee gulden voor Sport 7 te krijgen, dan komt er ruimte voor meer doelgroep-initiatieven.
Veronica kreeg het moeilijk, maar ze mikken op de moeilijkste doelgroep die er is, de leeftijdscategorie van 20 tot 45 jaar. Die groep is het moeilijkst aan het toestel te krijgen. Daaronder kijken de kids toch wel, en daarboven kijken ze zich vierkante oogjes. Die moeilijke groep van 20-45 bereikt Veronica ook wel, we scoorden in die leeftijdscategorie vaak een paar procent hoger. Het gemiddelde marktaandeel ligt met 8 procent weliswaar te laag, maar de doelgroep is, ook voor de adverteerder, wel bereikt. Alleen had de zender wel minder moeten kosten dan die nu doet.
Er is veel negatief geschreven over de programmering van Veronica, dat ik er te veel 'luxe' programma's neergezet zou hebben. Veronica had een goede programmering, maar ze was simpelweg te duur. Een eigen nieuwsprogramma, een dagelijkse soap, een komedie, een drama, voetbaluitzendingen. Dat red je dus niet. En dus moest er met een stofkam doorheen gehaald worden, en dat wilde ik niet meer meemaken. Het beleid bij Veronica is een beetje dualistisch. Als je ervoor durft te kiezen een jongerenzender te zijn, dan moet je daar ook voor gaan. Dat heb ik ze alleen niet duidelijk kunnen maken. De terugkomst bij Veronica viel een beetje tegen. Een half jaar na de start hebben we een eind gemaakt aan onze samenwerking. Er gebeurde teveel op de verkeerde manier. Ik kon geen invloed uitoefenen op de programmering. Er was te veel sprake van torenkamertjespolitiek. Het maken van een goede programmering moet redelijk onafhankelijk zijn, zonder persoonlijke voorkeuren van belangrijke personen of afspraken die er al gemaakt zijn. Want dan loop je vast.
Veronica lijkt nu meer op RTL5 dan op Veronica. 'Denktank' en '06-11 Weekend' zijn goede programma's, maar is dat Veronica? Als ik in de krant lees dat ze nieuwe afleveringen hebben besteld van 'Onderweg naar morgen' dan denk ik: dat is inderdaad jullie meest constante succes. Maar met Veronica heeft het geen ene malle moer te maken. Dan heb je ook geen Unico Glorie nodig om het Veronica imago te bewaken. Als je een jongerenzender wilt zijn moet je een jongerensoap maken. Maar dat is 'Goudkust' geworden, en dat zit nu bij SBS6. Nu is Veronica een beetje RTL4-bis.
Het opstarten
Ik ben drie keer in mijn leven betrokken geweest bij het opstarten van een televisiestation, bij TV10, RTL5 en Veronica. En ik heb bij RTL4 gewerkt, twee-en-een-half jaar nadat RTL4 was begonnen. Wat ik iedereen kan aanraden is om niet ergens mee te beginnen maar om twee jaar later te komen, op het moment dat het net al aardig gaat. Want dan kan het alleen maar beter gaan."
(c) Arjan Snijders