Dit is een hoofdstuk uit het inmiddels niet meer te verkrijgen boek over de opkomst van commerciële omroep in Nederland en wordt als naslagwerk gekoesterd als het gaat over de periode 1985-1996 in de Nederlandse omroepgeschiedenis. In 1996 was er nog maar een jaartje meer dan alleen RTL als commercieel tv-geweld in Nederland op de buis te zien. Veronica (via RTL) en het nieuwe SBS waren nog nieuw en niet gevestigd. Omdat er toen pas echte concurrentie kwam, begon het wereldje pas goed te bruisen. Twee prominente aanjagers waren Fons & Bart. Fons zou later een veel geciteerde en in de openbaarheid optredende omroepbaas worden (anno 2010 baasje van kersverse publieke omroep WNL!). Bart zou vaak naast en met hem werken (maar ook een tijdje gebrouilleerd zijn met Fons). Openhartig stonden ze Arjan te woord in hun prille, nog kleine verdiepingkje met SBS kantoorhokjes, in Amsterdam tegenover Artis. Ze vonden het gesprek zo leuk, dat ze een tweede sessie boekten en nog meer vertelden. Sterker; toen Arjan´s partner die dit boek zou uitgeven, media-advocaat Paul van der Kroft, plotseling overleed, waren Fons & Bart in de verleiding het boek van Arjan zelf uit te brengen en als SBS-relatiegeschenk met kerst uit te delen. Dat was een mooie geste, maar gelukkig kwam Arjan met het onafhankelijke Broadcast Press rond. Hun verhaal is er eentje waarin de pioniersgeest lekker rond waait, dus veel plezier.
"Ik ben er van overtuigd dat de samenwerking tussen RTL en Veronica alleen is ontstaan omdat Endemol dreigde weg te gaan bij RTL. Als RTL eerder had ingeschat dat het eigenlijk maar bluf was dat Veronica en Endemol een eigen zender wilden beginnen, dan had RTL in een nog betere positie gezeten."
Ze zijn gevormd bij de AVRO en twintig jaar publieke omroep, waar de twee journalisten Fons van Westerloo en Bart in 't Hout oorspronkelijk vandaan komen. Van Westerloo doet daarna ervaring op bij de lokale commerciële Amsterdamse tv-zender AT5, en In 't Hout leert in de productiewereld het commerciële klappen van de zweep. In 1994 wordt het duo bij RTL binnengehaald, om het kwakkelende station voor de beter opgeleiden, de mannen en de jongeren van Nederland betere kijkcijfers te laten behalen. RTL5 verdubbelt binnen een jaar tijd haar marktaandeel, en wordt de meest rendabele tv-zender in Nederland. Totdat de mogelijke exodus van Endemol, en daarmee de meeste succesvolle RTL4-shows, CLT in de handen drijft van Veronica en Endemol. De Holland Media Groep wordt een feit, waarbij RTL5 het ondergeschoven kindje dreigt te worden. Fons en Bart kiezen eieren voor hun geld, en wachten de leegloop van '5' niet af. Ze herhalen hun kunstje bij de nieuwbakken tv-zender SBS6. Het Zweedse SBS wil met steun van het Amerikaanse ABC de Nederlandse markt veroveren, en kan de ondergewaardeerde RTL-mensen goed gebruiken. Drie dagen voor Veronica's Ob-6-sie op de Nederlandse tv-markt start, komen Fons en Bart hard terug. Binnen een half jaar hebben zowel Veronica als RTL5 het nakijken.
BART: "Het is een feest om een zender te maken waar mensen naar willen kijken. Dat is een fantastische uitdaging. Dat je dan ook dingen uitzend waarvoor je zelf niet thuis zou blijven doet daar niks aan af. Je zendt iets uit, daar sta je achter. Je bent een produkt in de markt, en je gelooft in dat produkt. FONS: Je weet dat als je aan dergelijke grote operaties begint, zoals RTL5 of SBS6, dat je wat meer compromissen moet sluiten. Maar dat is ook zo als je bij een krant werkt, om maar eens een ander commercieel produkt te noemen. De hoofdredacteur is niet gek van sport, maar toch zal hij dit zeer goed blijven coveren. BART: Per definitie staat de hoofdredacteur het verst van de bladzijden waarmee hij bij zijn lezers het beste scoort. FONS: Ik vind het een kunst om iets te bedenken waarmee je een behoorlijk publiek kunt bereiken. Ik vind het heel goed dat Bart zich niet distantieert van wat hij uitzendt. Er zijn wel eens dingen waarvan ik dacht, wat een rotfilm. Maar dan blijkt die heel goed gescoord te hebben. Je moet veel meer aan de kijker denken, dat is het bestaansrecht van je onderneming.
De signalen
FONS: Den Haag heeft heel lang ieder binnenlands initiatief om commerciële omroep te gaan bedrijven onmogelijk gemaakt. De Nederlandse pluriformiteit in het publieke bestel was zo partijgebonden. Ik denk dat de verandering kwam toen de politiek zich langzaam begon te realiseren dat ze niet zoveel meer aan de omroepen hadden. Met name de VVD kreeg het gevoel dat je beter niet dan wel bij de AVRO kon zitten. Maar ook de PvdA en CDA zagen hun spreekbuizen binnen het bestel niet meer zo sterk vertegenwoordigd bij de Vara en de KRO. Dus het was de vraag of je dat ten koste van alles nu in stand moest houden. Misschien had de politiek meer behoefte aan de Belgische situatie, waar er rechtstreekse politieke lijnen naar de BRT lopen. BART: Maar ook de omroepen zelf waren niet bezig met commerciële omroep. Er zaten heel wat bezadigde dames en heren die lekker zo door wilden gaan, want het ging toch goed zo? Ze keken er niet naar, het CDA beschermt ons wel, was de gedachte.
FONS: De eerste keer dat er bij de AVRO over commerciële omroep in Nederland werd gesproken was toen de AVRO, TROS en Veronica met de vier uitgevers bekeken of ze één commerciële tv-zender konden opzetten. BART: Het is absoluut helder dat de publieke omroepen toen het beste uitgangspunt hadden om commercieel te gaan. Die kans hebben ze laten lopen. Wat was er logischer geweest dan dat de AVRO, TROS en Veronica in 1988 commercieel waren gegaan? Maar binnen de publieke omroep werden altijd twee signalen afgegeven, zij die niet wilden en zij die wel wilden. FONS: Ik kan me nog herinneren dat ze heel bang waren. Stel je voor, daar kwamen Bordewijk namens Veronica, Minderop van de TROS en Wallis de Vries van de AVRO. Die delegatie kwam Nederland de commerciële omroep brengen. De uitgevers die mee wilden doen lachten zich suf om dat rare stelletje mensen wat plots op bezoek kwam. Opeens voelden die omroepvoorzitters van respectabele verenigingen zich captains of industry want ze gingen op bezoek bij Elsevier, onderhandelden met De Telegraaf en de Perscombinatie. Het was een feest om te zien. Ik heb altijd meer gedacht dat het een spel was dan dat het echt zou gebeuren. Uiteindelijk waren ze allemaal toch te bang. Ook de uitgevers waren er nog niet aan toe, en in Den Haag stonden ze ook niet te trappelen om de wetgeving te veranderen. BART: De omroepen wilden lekker in hun bestel blijven zitten. Ze wilden proberen de commercie buiten de landsgrenzen te houden. Maar toen kwam RTL, en die kreeg grip op de Nederlandse markt. Die vreemde constructie is mede door die houding in de hand gewerkt. Het initiatief moest eigenlijk wel van buiten komen. Het kon haast niet anders.
De roeping
BART: Als je in de jaren zeventig in Nederland bij de televisie wilde werken kon je alleen bij de publieke omroep terecht. Toen het ATV-plan kwam was ik eindredacteur van AVRO-Televizier en Fons correspondent in Amerika. Dan kun je niet het initiatief nemen tot het ontwikkelen van commerciële televisie. Er zijn zulke enorme bedragen mee gemoeid, dat speelt zich op veel hoger niveau af. FONS: Ik had zelf al wel heel vroeg het gevoel dat ik graag bij een commerciële of echt nationale omroep wilde werken. Ik raakte zo gefrustreerd van het idee dat je zo nu en dan 'even mocht'. Dan was ik bij de Amerikaanse verkiezingen, en dan mag je één keer in de week een item maken. De rest van de week was voor de andere omroepen. BART: Hoe lang heeft het geduurd voordat de omroepen samen gingen werken met de nieuwsvoorziening? Bij Radio 1 is het pas in 1995 ingevoerd. Tot die tijd had je acht correspondenten in New York, in Rome, in Parijs. Dat kostte sloten met geld. De EO wilde natuurlijk niet een verslag van een VARA-correspondent. Want zo'n VARA-type dacht anders over euthanasie, ook al zou het onderwerp daar niet over gaan. Dat kon niet, dan maar geen bijdrage uit London. Zo is het toch altijd gegaan? FONS: Wij werkten bij de AVRO ook uit een soort roeping. Het betekende dat je de ruimte kreeg, en het was public television. Je had een opdracht. Je hoefde je ook geen zorgen te maken over je inkomen. BART: Toen Fons mijn chef was sprak hij deze gevleugelde woorden: "Als ik zeg dat het goed is, dan is het goed." Ha ha ha, dat was de maatstaf. Een hele geruststelling. Je ging naar huis, want 'het was goed'. Als je goede kijkcijfers had was dat leuk meegenomen, maar het was toch al een goed stuk. Het leven was overzichtelijk. FONS: Dat geeft de sfeer weer van die tijd. Ik had zelf heel sterk het gevoel dat dat de enige maatstaf was die je kon gebruiken. Kijkcijfers waren flauwekul. Als je Nederland-België voor je programma had zitten scoorde je beter en anders minder goed.
Het vercommercialiseren
FONS: Toen de commerciële plannen er lagen voor TV10 en Véronique was ik hoofd informatieve programma's bij de AVRO. Toen werd Karel de Graaf door TV10 gevraagd. Gelukkig werd hij door TV10 gevraagd, want als je door Véronique werd gevraagd dan was het wel zorgelijk. Véronique had weinig geld, daar ging iedereen heen die niet door Joop werden gevraagd. Dat was een enorm rangen en standen verschil. Maar goed, Karel kreeg 350.000 gulden aangeboden van TV10. Bij de AVRO had hij 80.000 gulden, en dan had je een goed salaris. Ik kon het niet geloven dat ze drie en een half ton voor een mens wilden betalen. Ik heb TV10 gebeld om te vragen of het echt waar was. Ik moest inderdaad in die richting denken, zeiden ze. Toen had ik zoiets van: laat Karel dan maar gaan. Ze konden toch niet iedereen nemen want dat is toch niet te betalen? Maar dat standpunt werd door de AVRO helaas terzijde geschoven. Alles moest ten koste van alles behouden worden. Dat is het begin geweest van het vercommercialiseren van het publieke bestel. Voorheen hadden we geen sterren, we hadden mensen in dienst die waren aangesteld om een paar zinnen op televisie uit te spreken. BART: De term 'Sterren' is ontstaan bij TV10, het Sterrennet van Van den Ende. Op dat moment is de publieke omroep zich gaan weren en concurrerende bedragen gaan bieden om hun mensen te houden.
FONS: Het enige wat de publieke omroep snel weg wilde doen waren de programma's die door Van den Ende werden geproduceerd. Toen TV10 werd aangekondigd brak er volslagen hysterie los bij de publieke omroep. Ik werd als adjunct-directeur van de AVRO om advies gevraagd wat we moesten doen met de produkten die Van den Ende voor ons maakte. Ik zei: houden die handel. Een programma als 'Wedden Dat' scoorde als een gek, dus dat geef je niet weg aan de concurrent. Het succes van TV10 zal een stuk moeilijker te realiseren zijn als hij zijn produkten niet heeft. Ik vond dat we allemaal moesten vasthouden aan de contracten. Maar nee hoor, iedereen werd hysterisch en gilde: "Joop eruit!" Die man moet drie dagen in een delirium zijn geweest van geluk dat hij al die produkten zo kon meenemen naar de commercie. Wat een droom! Het is uiteindelijk dan op Véronique terecht gekomen, het latere RTL4. BART: Die zender begon ook pas te lopen nadat de produkten van Van den Ende er op kwamen. En een serie als 'The Bold and the Beautiful' was door Joop voor TV10 aangekocht. Dat verhuisde mee naar RTL. FONS: RTL heeft wel meer gelukstreffers per ongeluk binnengehaald. 'Rad van Fortuin' was uit pure nood geboren, maar dat werd later als briljante zet geafficheerd. Ruud Hendriks had gewoon niks anders voor Véronique, dus moest Rad van Fortuin maar dagelijks op de zender.
Het verschil
BART: Ik ben van de AVRO naar een productiemaatschappij overgestapt, waar je heel snel en uitermate adequaat leert om commercieel te denken. Een programma moet namelijk scoren, anders wordt het niet verkocht. Zelfs bij de publieke omroepen werkt dat zo. FONS: Voor mij is de overgang van publiek naar commercieel ook gemakkelijk gegaan. Ik ging naar de lokale Amsterdamse tv-zender AT5, wat weliswaar een publieke omroep is maar zo commercieel als het maar kan opereert. Een hele aardige informatieve zender maken met veel lef en durf, maar toch dicht bij de mensen. Daar moest je commercieel denken over wat de kijker nu eigenlijk wilde zien. Dat is het essentiële verschil tussen publieke en commerciële televisie. BART: Bij publieke omroep bepaalt de programmamaker wat je te zien krijgt, bij de commerciële omroep bepaalt de kijker dat. Soms wil de kijker wel eens kijken naar wat de programmamaker graag maakt, maar meestal niet. De programmamaker bij de publieke omroep vindt dat hij een bepaald programma moet maken wat past bij de doelstellingen van zijn of haar omroep. Ik zag gisteren nog twee prachtige reportages bij de AVRO, maar na 30 minuten heb je wel het gevoel dat je onmiddellijk zelfmoord wilt plegen. Het maakte zo'n zwaar melancholiek en hopeloos gevoel bij je los. Het ging over hele wezenlijke problemen, maar het is ook typisch publieke omroep. Het programma daarna trekt automatisch minder kijkers.
De overstap
Toen wij bij RTL5 kwamen, was 5 een op het droge liggende vis die naar lucht lag te happen. Die zender is zo gigantisch verkeerd in de markt gezet. Ik herinner me nog zo goed de openingsavond, een door Harry de Winter geproduceerde show met als climax een antiquiz waarbij een Rolls Royce in elkaar werd geslagen. Als de kandidaat het antwoord niet wist ging er één of andere belhamel met een enorme voorhamer zulke deuken in die wagen slaan. Dat vindt de kijker niet leuk. Ik heb er met verbazing naar zitten kijken en gedacht, 'nou, naar die zender zal dus jarenlang niemand meer kijken'. Je wilt heel primair zelf die Rolls winnen, je wilt hem nooit in elkaar gebeukt zien worden. Dat is vloeken in de kerk, iets voor een groot publiek brengen zo dat ze het niet leuk vinden. FONS: Dat komt omdat de mensen van RTL met 5 wilden laten zien dat ze meer konden dan tv-programma's maken voor het bloemetjesjurkenpubliek. Zo van: Wij gaan het andere net maken, want we zijn niet dom. We schrijven ook zo nu en dan een boekje of een krantje vol, dus wij willen ook iets anders. Maar dan gaan ze iets neerzetten wat er al is, anti-tv. Dat wordt al door de VPRO gedaan, en daar is een kleine markt van 1 of 2 procent voor in Nederland. Maar een commerciële zender maken voor de beter opgeleide man is volslagen bezopen. En zo'n voorstel wordt dan goedgekeurd door CLT, wat toch een organisatie is die in Europa uitermate succesvol is in het exploiteren van tv-stations. BART: Ze pakten met RTL4 een groot deel van de massa en met RTL5 probeerden ze het overblijvende deel te pakken. FONS: Ja, want de BMW-rijder adverteert niet op RTL4, dus moeten we een zender creëren voor de BMW-rijder. Alleen worden er in Nederland maar een paar BMW's per jaar verkocht. BART: Programma-directeuren en algemeen-directeuren vinden het leuk om een actuele of intellectuele zender te maken. Dan kunnen ze eindelijk weer op familiefeestjes voor hun produkt uitkomen, want anders krijg je altijd te horen "Goh, veel seks bij jullie", of "Kijk jij nou zelf ook naar Goede Tijden Slechte Tijden?" Maar daarmee distantieer je jezelf enorm van het produkt wat je maakt, en de kijker voelt dat.
RTL5 - De restyling
FONS: Wij hebben in zekere zin bewezen dat het wel kon met RTL5. We hebben het compleet omgegooid, dus niet zoals zij het wilden langzaam veranderen en een aantal dingen handhaven. Nee, het moest overweldigen, daar was ik van overtuigd. De Romeinse 5 moest er uit, de hele layout van de zender moest anders, een andere voice-over, en per 1 januari zou alles anders moeten. Toen wij in 1994 binnen werden gehaald zat RTL5 op 5 procent marktaandeel, wij beweerden dat we dat wel konden verdubbelen. Er was niemand bij RTL die dat geloofde. CLT beoordeelde alle nieuwe operaties puur op basis van de cijfers die ze kenden, en de kosten. De marketingmensen houden zich absoluut niet bezig met de programmatische kant. Niemand vroeg ons wat we dan van plan waren te gaan doen. Nu was RTL op dat moment ook druk in onderhandeling met de TROS en met Veronica over een mogelijke samenwerking. Ze hadden voor alles aandacht, behalve voor RTL5 zelf. Dat maakte het voor ons mogelijk om zoveel te doen zonder dat ze het bij RTL in de gaten hadden. Toen wij de persconferentie hielden over wat RTL5 voor een zender zou gaan worden, was de algemeen directeur helemaal verbaasd. Hij zei: "Goh, ik krijg er helemaal een warm gevoel van. Ik wist niet dat jullie daar mee bezig waren."
De vrijages I / Veronica
RTL5 was natuurlijk opgericht in 1993 om te voorkomen dat de concurrentie een soortgelijke zender zou starten, en in dat gat in de markt zou stappen. Rond de tijd dat Bart en ik ons met de verbetering van RTL5 gingen bezighouden, dreigde er weer nieuwe concurrentie bij te komen. Dus ging RTL met iedereen praten. Veronica maakte in 1994 bekend dat ze commercieel wilde gaan; RTL probeerde dus met Veronica een deal te sluiten. Ik weet nog dat ik, en onder andere Rik Rensen van het RTL-Nieuws, daar achter waren gekomen. Wij eisten opheldering van het RTL-management. We gingen naar boven, naar het kantoor van Huib Boermans. We zaten op het gangetje en we gingen niet weg voordat we wisten hoe het afliep met die onderhandelingen. We wilden nu echt weten wat er allemaal bekokstoofd werd. Toen werd de kamerdeur opengegooid en mochten we bij Huib binnenkomen. Op dat moment had net Joop van der Reijden van Veronica gebeld met de mededeling dat Veronica niet meer meedeed. Dat zal ik nooit vergeten, want Huib Boermans was totaal verbijsterd. Hij had dagen en nachten zitten onderhandelen, en hij was vanuit zijn achtergrond in de uitgeverswereld gewend dat de zaak daarmee rond was. Ik weet nog dat ik tegen Huib zei: "Volgens mij zit jij nog maar kort in de omroepwereld en begrijp je er nog maar weinig van." En Huib zat maar te zoeken waar het mis was gegaan. "Waarom denken jullie dat ze het hebben afgeblazen?", vroeg hij. Ik zei: "Het kan best zijn dat Van der Reijden vanochtend wakker werd en dacht; ik doe het niet, punt. Dat kan zo maar gebeuren, zo gaat dat bij de publieke omroep heel vaak." De echte reden is ook nooit helemaal duidelijk geworden. Maar de deal leek voorbij. Veronica ging met Endemol in zee, en sloot de strategische alliantie met de publieke omroep.
BART: RTL moest reageren. Toen werd RTL5 onmiddellijk het speerpunt, het vechtnet van CLT. Volle aandacht voor 5! De budgetten werden verhoogd, prachtig prachtig! Ik spreek nu over november 1994. Er werd een relaunch gepland voor RTL5 per 1 januari 1995. We gingen als gekken aan de gang om 5 op poten te zetten. Tussen al die onderhandelingen door hebben wij geprobeerd die zender op te poetsen, wat toch wonderbaarlijk goed gelukt is.
Het Disney kanaal
Toen Endemol aankondigde met Veronica samen te gaan heeft RTL gereageerd met de aankondiging van een Disney kanaal. Henri Roemer en Huib Boermans gingen dat in hun eigen RTL-Nieuws vertellen. Het Disney kanaal kwam er, zo stellig werd dat gebracht. Daardoor ontstond er in het Endemol kamp toch enige nervositeit. Maar vrij snel daarop liet Disney weten dat als de naam nog één keer onterecht gebruikt zou worden er een proces zou komen. Met andere woorden, dat Disney kanaal was gewoon een bedenksel. Waarna er paniek ontstond bij RTL omdat ze mogelijk bij de rechter moesten uitleggen dat ze in hun eigen nieuws hadden gelogen.
De vrijages II / De TROS
In die tijd is RTL met de TROS gaan praten, die ook commercieel wilde gaan. Misschien konden zij een aardig front vormen tegen de strategische alliantie. FONS: De TROS is eerst begonnen met onderhandelingen bij SBS. Al in een vroeg stadium, nog voordat SBS in Nederland begon met uitzenden. Die onderhandelingen zijn heel ver gegaan, SBS en de TROS stonden op het punt om samen te gaan. TROS-voorzitter Karel van Doodewaerd heeft meer SBS-stations gezien dan ik, want hij is ze allemaal afgevlogen, ha ha. Daar heb ik geen tijd voor gehad toen ik bij SBS begon. Maar uiteindelijk liep het mis bij SBS, en ging de TROS het in 1994 bij RTL proberen. De komst van de TROS bij RTL had iets wrangs. Want hoewel ik me loyaal opstelde naar RTL had ik natuurlijk niet zoveel belang bij de komst van de TROS. We waren net RTL5 aan het opbouwen, dat zou dan weer helemaal omgegooid gaan worden. BART: Ja, RTL5 zou de TROS worden. Eind 1994 waren er besprekingen over een opgaan van de TROS in RTL. Wij gingen ondertussen maar gewoon door met het restylen van RTL5, zolang er nog niks duidelijk was. FONS: Ik ben bij veel van die onderhandelingen met de TROS aanwezig geweest. De TROS wilde het na het fiasco met SBS anders aanpakken. Ze wilden voor de radio en televisie allerlei dingen regelen, waardoor de mensen die daar in het publieke TROS werkten mee konden gaan naar het commerciële TROS. Dus kwamen er commissies en overlegorganen waarin de TROS-programmamakers mee konden beslissen. Dat was een enorm verkeer tussen de TROS en RTL. Dat heb ik allemaal zien gebeuren, wat wel vermakelijk was. Doorlopend zaten er TROS mensen bij RTL, of zaten wij in het TROS gebouw.
Er waren voor de TROS twee heikele punten in de onderhandelingen; wat doen we met de radio en wat zenden we uit op televisie? Radio was een probleem, RTL had alleen RTL-Rock Radio en een kabelfrequentie. De TROS wilde indertijd voor elke tak die ze in het publieke bestel deden een eigen radiozender, ook voor de klassieke afdeling. Wij zaten er van de RTL-kant verbaasd naar te kijken omdat we wisten dat er geen droog brood mee te verdienen viel. Er kwamen gaandeweg de onderhandelingen ook steeds meer zenders bij. Evengoed kon de TROS niet aangeven wat het allemaal zou kosten, hoeveel mensen er werkten en zo. Misschien hadden ze er ook geen inzicht in. Het gebeurde wel vaker bij de publieke omroep dat er kosten werden toegeschreven aan dingen die de werkelijke kosten niet helder maken. Maar we moesten een oplossing voor het radioprobleem hebben, anders zou de ledenraad van de TROS niet instemmen met het commercieel gaan. Kijk maar naar hoe het bij Veronica is gegaan. De verenigingsraad is gepaaid met Veronica NieuwsRadio, waar de journalistieke afdeling heen kon gaan. Daardoor kregen ze toestemming om commercieel te gaan, en binnen een half jaar werd VNR afgeblazen.
Bij de televisie onderhandelingen, waar ik zelf ook een rol in speelde, hadden we sterk het gevoel dat de TROS nog niet toe was aan het commercieel gaan. Een programma als de ABO Top 40, waar bij RTL5 veel sponsorgeld mee verdiend werd, wilde de TROS niet maken. Ze zeiden met hele vieze gezichten; moeten we dat écht uitzenden? We waren helemaal verbijsterd. Als je commercieel gaat zul je ook handel moeten verkopen, dat is de essentie van commerciële omroep. We hadden heel sterk het gevoel dat ze er nog niet aan toe waren.
Toen gebeurde er iets dramatisch in de onderhandelingen met de TROS. RTL maakte bekend niet meer exclusief met de TROS te praten. Want het contact met Veronica en Endemol kwam weer op gang, en al snel werd duidelijk dat RTL liever met hen dan met de TROS praatte. Dat was het signaal voor Van Doodewaerd om de onderhandelingen te stoppen. Voor de derde keer ging de droom van de TROS om commercieel te gaan in rook op. Dat is toch frappant dat een ooit buitengewoon succesvolle omroep die toen het beste uitgangspunt had om commercieel te gaan nu is verbannen tot het rijk van de productiebedrijven.
De vrijages III / Endemol & Veronica
BART: Voor ons was niet duidelijk hoe het allemaal zou lopen voor RTL5. De strategische alliantie van Endemol en de publieke omroep ontplofte op 8 december 1994. Een week voor de relaunch van 5 klapte de onderhandelingen van RTL met de TROS, en nog geen week daarna praatten Veronica en Endemol weer officieel met RTL, en werd er over een Holland Media Groep gesproken. Het lijkt er op dat de onderhandelingen met de TROS gebruikt zijn als een breekijzer naar Veronica en vooral Endemol, om te zorgen dat Endemol bij RTL bleef. FONS: Maar Huib Boermans wilde niet meer buigen nadat hij de vorige keer wreed door Endemol en Veronica was afgewezen. Hij had besloten zich niet meer te laten ringeloren. Ik herinner me nog zeer goed de gevleugelde woorden van Boermans toen ze weer in gesprek kwamen met Veronica en Endemol; "De taxi rijdt weer richting Aerdenhout", kortom naar de VNU. Dat betekende: men komt weer naar ons toe, dat wist iedereen in het bedrijf. De TROS, en Veronica met Endemol, allemaal waren ze weer op bezoek gekomen bij Boermans. Die beelden zijn me op het geheugen gegrift, dat was natuurlijk prachtig. Joop van den Ende die in het nieuws had geroepen dat het Luxemburgse juk was afgeworpen. En vervolgens zat Joop weer bij RTL om de tafel. Men was min of meer tot elkaar veroordeeld.
Niettemin had RTL Veronica natuurlijk helemaal niet nodig. Men heeft veel te laat in de gaten gekregen dat Veronica het op zich zelf niet zou kunnen redden. BART: Nee, en dat Endemol na het afketsen van de deal met de publieke omroep natuurlijk nooit meer het volume aan programma's kon afzetten bij Veronica wat ze eerst bij RTL4 en al die andere zenders wegzetten. Ze waren dus gedwongen om terug te keren naar de RTL-schoot. FONS: Als RTL eerder had ingeschat dat het eigenlijk maar bluf was dat Veronica samen met Endemol een eigen zender wilde dan was het ondenkbaar geweest dat Veronica ooit ook maar een begin van een winstgevende onderneming zou zijn, en Endemol was op den duur met hangende pootjes teruggekomen bij RTL om toch nog wat produkten af te kunnen zetten. Dat was natuurlijk hoog spel geweest, maar uit de historie blijkt dat het zo afgelopen zou zijn. Als RTL dat had geweten dan had RTL in een nog betere positie gezeten. Ik ben er van overtuigd, ook omdat ik er wel wat meer van af weet dan de gemiddelde waarnemer, dat de samenwerking tussen RTL en Veronica alleen ontstaan is door de productiedeal met Endemol. De tv-zender Veronica hadden ze helemaal niet nodig. Je had het uiterst succesvolle RTL4 en het prachtig complementaire RTL5, dat is de ideale situatie. Alleen Endemol dreigde weg te gaan bij RTL, dus heeft men de Holland Media Groep maar bedacht.
Quattro stagione
En het verhaal wordt nog vreemder als je weet dat de plannen voor een samenwerking tussen RTL en Veronica al veel eerder gemaakt waren dan wij allemaal dachten en toen wisten. Programma-directeur Bert van der Veer had RTL4 en RTL5 vormgegeven, en was inmiddels overgestapt naar Veronica toen die aankondigden commercieel te willen gaan. Van de ene op de nadere dag was hij binnen een uur tijd overgestapt. Wij hebben toen bij RTL een aanvalsteam geformeerd om ons te wapenen tegen de komst van het aanstormende Veronica. Dat is toch grappig, dat ik dat ook nog enige maanden vanuit het RTL-perspectief heb gedaan. Op een gegeven moment stuurt Bert van der Veer vanuit Australië een fax naar RTL met een plan, wat hij 'Quattro Stagione' had genoemd. Voorheen kende ik dat als een aardige pizza, maar hier ging het om een plan om de Holland Media Groep vorm te geven. De HMG heette in de werkfase nog 'Bloemkool'. Op die fax schetste Bert vier zenders binnen de HMG; RTL4, Veronica, een Goldzender met het beste van alles en een restjeszender, ons oude RTL5 dus. Onder de fax die hij stuurde stond de datum waarop hij dat plan voor het eerst had geschreven. Die datum verried dat hij het plan al bedacht had op een moment dat er nog geen sprake was van een HMG, en er officieel geen contact bestond tussen RTL en Veronica. Maar hieruit bleek dat Veronica er allang rekening mee had gehouden dat ze het niet alleen af konden. Dus toen RTL benauwd de plannen van Veronica en Endemol volgden omdat ze bang waren dat Van den Ende weg zou lopen, toen had Veronica allang bedacht dat ze het alleen niet konden redden. Want ze waren al met Quattro Stagione bezig. Als RTL dat eerder had geweten dan hadden ze zich niet druk hoeven maken om de terugkomst van Veronica en Endemol, en hadden ze nog scherpere condities kunnen stellen.
Het afbouwen
Toen kwam dus het moment dat RTL5 in no time moest worden afgebouwd. Ik zal het nooit vergeten, we waren met Huib Boermans op weg naar Scheveningen voor een presentatie bij IP. Bart en ik waren met hart en ziel bezig om RTL5 te verbeteren. In de auto zei ik steeds tegen Huib: "Huib, ik begrijp het niet, je hebt Veronica niet nodig. Je hebt een heel goed lopend 5, een zeer goed lopend 4, twee prachtig aanvullende zenders en de reclame is werkelijk niet aan te slepen!" En hij zei: "Ik weet dat je gelijk hebt, maar het kan niet anders. Ik krijg Endemol anders tegen me, en dat risico wens ik niet te nemen. We moeten eerst met Veronica in zee, anders stort RTL4 misschien in elkaar." Uiteraard vroegen we om meer duidelijkheid. Wat moest er met RTL5 gebeuren als Veronica er bij kwam? Maar dat bleef volkomen vaag. En dat kun je natuurlijk niet doen. Als je dit soort fusieprocessen aangaat moet je de functies aan de top gelijk regelen. Dat mag je niet aan toevalligheden overlaten. Maar over onze toekomst werd geen duidelijkheid gegeven. We moesten geduld hebben, het zou wel goed komen. Maar dat kun je volgens mij niet van mensen verlangen, om dat maar af te wachten. Dat deden we dus niet. Het gevolg kennen we. De best renderende zender van Nederland, RTL5, moest in haar toenmalige vorm worden opgegeven. RTL5 was een low-budget zender met enorme omzetten, de meest profijtelijke van het bestel. Dat is een hard gelach voor zo'n organisatie als de HMG.
Het vertrek
BART: Er zit nog een menselijk aspect aan, dat moet je niet uit het oog verliezen. We zijn dag en nacht bezig geweest om die zender op te bouwen. Dan is het heel moeilijk te verkroppen dat het zenderbelang van RTL5 opgeofferd wordt aan een groter doel, die fusie met Veronica en Endemol. We waren bezig sterke avonden op te bouwen op RTL5. We hadden een goed scorende maandag en donderdag, en we waren begonnen om de zaterdagavond sterker te maken. We waren bezig om andersoortig amusement te ontwikkelen voor die avond. Maar toen kwam Bert van der Veer met zijn nieuwe plannen voor 5 in de HMG. En daar kwam als toverkonijn uit de hoed dat we op zaterdagavond 'treinreizen rond de wereld' moesten gaan uitzenden. Dat was het moment waarop ik voor me zelf besloot om weg te gaan. Het maakte niet uit waarheen, maar mensen kunnen niet van je verlangen dat als je dag en nacht hebt gewerkt om een zender op te bouwen dat je ook meewerkt om die zender om zeep te helpen. Hoe interessant treinreizen naar de rest van de wereld ook mogen zijn, ik mag er graag naar kijken op Euro 7, maar daar kijkt niemand naar op zaterdagavond om half negen. Toen begon voor ons het nut van onze verdere aanwezigheid bij RTL wat minder manifest te worden. FONS: Toen we aankondigden te vertrekken naar SBS zeiden ze bij RTL: "Welnee, jullie gaan helemaal niet weg, dat is belachelijk. We bellen nu naar ABC om het terug te draaien. Die begrijpen dat wel." Maar Bart en ik gingen, en als ik er op terug kijk is het ongeveer het verstandigste besluit wat ik ooit in mijn leven heb genomen. De geschiedenis heeft geleerd dat het volslagen onterecht geweest was geweest om geduld te houden met RTL5.
De exodus
BART: Als RTL van te voren beter bepaald had wat er met de mensen zou gebeuren die er werkten waren die mensen waarschijnlijk niet gevoelig geweest voor het aanbod van SBS. Maar SBS heeft kunnen winkelen onder het RTL-personeel. FONS: De ontevredenheid was groot onder het personeel van RTL, er was zoveel onduidelijk over wat er zou gebeuren of er werden zomaar dingen geschrapt en teruggehaald. Er werd ze van alles beloofd wat vervolgens niet uit kwam. Ik denk dat SBS6 alleen mogelijk is geweest door de unieke samenstelling van de mensen. Ronald Goes, voorheen de algemeen-directeur van RTL4-producties zit hier met een enorme ervaring op het gebied van tv-administration, Harold Zwaal van IP met enorme reclame-ervaring, Edger Hamer van de persdienst, Bart Soepnel die de films inkocht voor RTL, Bart in 't Hout met een enorme programmatische ervaring, en ik die zowel publieke als commerciële televisie heb geleid. We komen allemaal van RTL.
Als je nu terug kijkt op hoe de HMG is ontstaan hebben ze daar dus een monster mee gecreëerd. Door het vertrek van veel RTL-mensen naar SBS is er een zender gekomen die een sterke concurrent is voor Veronica. Er zijn avonden dat wij het aanzienlijker beter doen dan RTL5 of Veronica. Het aanvankelijke optimisme bij Veronica was gebaseerd op een markt zonder het sterke SBS6. Zo kan het dus ook nog eens lopen. De competitieve wereld van de commerciële televisie hangt van toevalligheden aan elkaar. RTL5 is na ons vertrek ook vrij snel flink teruggevallen. En uiteindelijk heeft de Europese Commissie de zender in haar oude vorm getorpedeerd. Tel uit je winst.
De verbazing
Nu zou RTL5 dus een nieuwszender moeten worden, maar daar geloof ik niets van. Zolang er nog een sterke publieke omroep is met drie netten en al dat geld is er geen ruimte voor een commerciële kwaliteitszender. BART: Nee, want geef eens één reden waarom de mensen bij de publieke omroep niet voortreffelijk aan hun trekken komen? FONS: Het is opmerkelijk om te zien dat zulke gigantische ondernemingen als VNU en CLT, met zo'n kennis van zaken en zo'n kapitaal, kennelijk niet in staat waren om die fusie van de HMG goed te realiseren. Dat is hoogst opmerkelijk. De duurste deskundigen en Brussel-kenners zijn ingehuurd om te bekijken welke problemen er zouden kunnen komen, en nog schatten ze alles verkeerd in. De grote droom van de HMG is mislukt, geen sterk Veronica, Endemol moest eruit, en de bemoeienissen van Europarlementariër Karel van Miert werden volslagen onderschat. Ook Huib Boermans vond het zelf onvoorstelbaar. En dan heb je nog de moeilijke samenkomst van eigenzinnige baasjes. Als je naar andere grote ondernemingen kijkt zul je nooit een Raad van Bestuur tegenkomen zoals die bij de HMG. Van den Ende, De Mol, Boermans en Van der Reijden, een leuk stel bij elkaar. Vier haantjes op één stok, dat leidt tot ongelukken. Dat heeft de korte historie van de HMG al geleerd. Deze vier bedrijfsculturen moeten dan ook nog samenkomen. Zeker als bijvoorbeeld Veronica de eigen identiteit wil bewaren. Dat kan natuurlijk niet als je in een holdingstructuur terecht komt.
SBS
SBS was natuurlijk al langer bezig om te kijken of ze op de Nederlandse markt konden komen. Toen de onderhandelingen met de TROS waren misgelopen besloten ze om het zonder Nederlandse omroep te gaan doen. Toen wij werden benaderd hebben we goed het businessplan bestudeerd om te kijken of ze het wel serieus genoeg namen. We wilden niet dat het zomaar een probeersel was, of een herhaalzender zou worden zoals het huidige TV10. Ik heb nog met mensen van ABC gesproken om te zien of ze ook over een langere termijn iets in Nederland wilde opbouwen. En om te controleren of ze bereid waren om de investeringen te doen die je moet doen als je een belangrijkere rol wilt spelen als TV10. Nou, dat zat allemaal goed, binnen twee weken hadden we besloten mee te doen. BART: Toen zijn we weggegaan bij RTL op 31 maart 1995, met die vrijdagavond een afscheidspartijtje. En op zaterdagochtend 1 april om half tien zaten we hier in Amsterdam tegenover Artis in één grote lege kamer. Dat is precies de periode van bezinning die er tussen lag. Met opgeheven hoofd zaten we hier in een kamer met 1 telefoon, 1 fax en 1 prullenbak, met de vraag 'Waar moeten we beginnen?" FONS: De start bij SBS6 is eigenlijk op een heel jongensboek achtige wijze gegaan.
Het materiaal
We hadden geld en een kamer maar geen materiaal, geen fictie, geen programma's. Toen zijn we naar de MIP in Cannes geweest, de grote filmbeurs waar filmkopers hun materiaal voor tv-zenders inkopen. Na 25 jaar omroepervaring kwamen wij daar voor het eerst tussen al die inkopers. Wij meldden ons bij een producent en Bart zegt: "Wij zijn van SBS Nederland." Waarop zo iemand zei: "Wat is dat dan? Wie is er nu zo gek om nóg een zender in Nederland te beginnen?" Ze werden altijd wat rustiger als je vertelde dat ABC er achter zat, maar toch probeerden ze ons met de grootste rotzooi af te schepen. BART: Al die types zagen ons als gekken waar ze nog wat buitengemeen belegen winkeldochters aan konden verkopen, die nog achter de oude schoenen in de kast stonden, onder de uitroep dat het prachtig materiaal was. FONS: En ik riep: "Kopen kopen!" Ja, we moesten toch wat uitzenden? Maar Bart zei dan: "Rustig mijn vriend, voorlopig kopen we nog even niks." Toen we op de laatste dag weggingen kwamen we nog een man van ABC tegen die vroeg wat we gekocht hadden. Nou, niks dus. En hij viel van zijn stoel af en riep uit: "Wat? Niks? Wanneer gaan jullie beginnen?" Nou, over vier maanden. Waarschijnlijk dacht hij ook dat hij met twee gevaarlijke gekken te maken had. Ha ha. Maar dat begin was wel ontzettend zenuwslopend. Als je de programmaschema's van ons van toen ziet moet je ook lachen. Daar waren alleen nog maar categorieën op uit geschreven, want programmanamen hadden we nog niet. Ha ha ha. We hadden nog geen idee wat er drie maanden voor de start op de buis zou komen.
ABC
Natuurlijk hadden we hulp kunnen vragen aan ABC, maar je moet iemand hebben die kennis heeft van de Nederlandse markt. Vier komedies achter elkaar werkt hier niet. Bovendien hebben wij vanaf het begin geprobeerd een stukje zelfstandigheid op te bouwen door die dingen zelf te regelen. We hebben wel veel gehad aan ABC. Ze weten goed hoe je een omroep in de markt moet zetten. Wij hadden bijvoorbeeld een bepaald bedrag voor reclame en marketing uitgetrokken wat door de man van ABC verviervoudigd werd. Anders zou het geen zin hebben, zei hij. Dat hadden wij totaal onderschat. Het was bijvoorbeeld belangrijk bij de kabeldekking. Ik heb de laatste maanden voor de start me vooral bezig gehouden met de kabeldekking. Dat is ook enorm belangrijk, want kijk maar naar TV10 wat na een jaar nog steeds lang niet overal te ontvangen is. Daarom was die gigantische reclamecampagne zo belangrijk, nog voordat we maar 1 seconde hadden uitgezonden. Iedereen zei: "Waarom doen jullie dat nu al? Jullie zenden nog niet eens uit." Maar dat is alleen maar bedoeld om de wereld duidelijk te maken dat we het menen. BART: En om die paar honderd mensen in Nederland die bepalen of we wel of niet op het kabelnet mochten duidelijk te maken dat we er aan kwamen. FONS: Dat was heel essentieel. Daarna neemt het producentenwereldje jou ook serieus en beginnen ze te leveren. En als buitenlandse producenten ons vroegen of we van te voren wilden betalen konden wij antwoorden: "I'm clearly instructed to tell that ABC will not be amused." Dat is alles wat je hoefde te zeggen, ABC will not be amused, dat had ABC ons zelf aangeraden te zeggen. In dat soort zaken hebben we dus heel veel gehad aan ABC.
De start
BART: Maar Fons had in zijn oneindige wijsheid bedacht dat we vlak voor de start van Veronica op de kabel moesten zitten. Ik heb hem er nog maanden voor vervloekt, want daardoor moesten we belachelijk snel werken, maar het was wel de enige juiste gedachte. Als je als totaal nieuwe zender onder de tien geprogrammeerd wilt worden op de afstandsbediening, dan moet je profiteren van de lancering van Veronica. De mensen zijn één keer bereid hun televisie opnieuw te programmeren, maar niet twee keer. Dus zijn we drie dagen eerder dan Veronica van start gegaan, op 28 augustus 1995. Dat was een maandag, daar hebben wij iets mee. Bij RTL5 was de maandag ook de eerste dag die het goed ging doen. Dus maandag was onze dag, Veronica begon op vrijdag 1 september.
De zes
Veronica ging voor knop zes op de afstandsbediening, de keiharde ob-6-sie. Bert van der Veer had die zes bedacht, terwijl wij ook de markt ingegaan waren als SBS6. Toen begon iedereen een enorme druk op ons uit te oefenen dat we die zes maar moesten weglaten. Het reclamebureau dat onze campagne ontwierp kwam al met de term TV7 aanzetten. Volslagen ongevraagd had dat reclamebureau dat zelf maar even veranderd. Waarop wij zeiden: Nee, we zijn als SBS6 in de markt gegaan. Als we nu weglopen voor Veronica dan weet iedereen dat we laffe klootzakken zijn en bij de eerste concurrentie al weglopen. Dus zijn we SBS6 gebleven. Daar hebben we Veronica veel schade mee toegebracht omdat een groot gedeelte van de kijkers ons wel degelijk op knop 6 had geprogrammeerd.
De strategie
FONS: Ons is vaak verweten dat we teveel seks en ranzig amusement brachten. Dat deden we bij RTL5 al een beetje, en nu ook bij SBS6. Maar daar tegenover staan hele aardige journalistieke programma's, zoals we ook bij RTL5 documentaires uitzonden. En die programma's scoorden helemaal niet slecht. Maar daar praten de mensen niet over, want dat soort programma's doet iedereen al een beetje. Over programma's als 'Hart van Nederland' en 'Breekijzer' werd eerste negatief gesproken en geschreven. Maar je ziet nu toch een omslag, eigenlijk gelijk opgaand met de stijgende kijkcijfers, waarbij men ziet dat die programma's toch wel wat hebben. Het beeld van de zender wordt natuurlijk bepaald door de extremen. Programma's zoals 'De Wallen op stap' en 'De Nachtrijder' zijn er natuurlijk vooral met een bepaald doel. Er zit een hele duidelijke strategie achter. BART: Waarom zou de kijker, als hij al zes zenders heeft, naar een zevende zender gaan kijken die niet in staat is om gelijk de allerbeste speelfilms of Ajax-Barcelona uit te zenden? Je moet een filosofie verzinnen om de kijker te tricken toch naar jou te gaan kijken. En áls ze gaan kijken naar iets opvallends zien ze een keer een promo of pakken ze iets van een ander programma mee. Zo kweek je een kijkgedrag. Zo hebben we dat ook bij RTL5 gedaan. Het goed wat een programma als 'Foute mannen, foute vrouwen' voor RTL5 gedaan heeft is onbetaalbaar. Er is een zaterdageditie van de Telegraaf over vol geschreven. Dat programma scoorde helemaal niet zulke enorme kijkdichtheden maar het lag overal op de tong. Daardoor leefde RTL5 weer, en mensen gingen toch weer eens kijken.
FONS: Je zult met dingen moeten komen die elders nog niet te zien zijn. Bij ons moet het allemaal een beetje 'te' zijn. Een beetje teveel erotiek, teveel extreem, zodat die kijker op de zender gewezen wordt. We hebben een tijdje de Amerikaanse talkshow Jerry Springer in de vooravond gehad, wat ik niet erg fraai vond voor het beeld van de zender. Maar daar werd wel veel over gekletst. Als je op dat tijdstip een quiz uitzendt duurt het veel te lang voordat je zender staat, want een quiz kun je overal al zien. Deze tactiek is van commercieel belang voor zo'n zender. De kunst is volgens mij om te bepalen wanneer je die extremere programma's terug gaat dringen. Als je dat te lang brengt gaat dat ook weer vervelen. Als je het te vroeg weghaalt ben je nat, en als je het te laat doet ook. Je moet goed het moment bepalen waarop je de zender in een breder vaarwater gaat zetten. Dat is de kunst van een beginnende commerciële omroep, het omslagpunt bepalen. Als je een programma als 'De Wallen op stap' weghaalt moet je er wel iets voor terug krijgen wat toch weer vijf procent kijkdichtheid scoort, anders ga je commercieel onderuit. Dat is de kunst.
De soap
Een dagelijkse soap is onmisbaar in het plan. De pure kijkcijferaars kunnen niet begrijpen dat het inzetten van een soap veel meer betekent dan kijkcijfers alleen. De aandacht in alle bladen, de media aandacht eromheen, noem maar op. BART: Na de komst van 'Goudkust' is er niemand meer die niet wist wat SBS6 is. Dat was de eerste maanden nog wel anders. We hebben een hele reclamecampagne opgezet alleen maar om 'Goudkust' (GDKST) onder de aandacht te brengen. FONS: Toen wij met 'Goudkust' begonnen riepen de kranten dat het hartstikke stom was, omdat de markt met soaps is verzadigd, en dat het voorjaar een slechte tijd was om een soap in op te starten. Of dat 'Goudkust' op 2½ kijkdichtheid zou blijven als het een tijdje die cijfers scoort. Allemaal onzin. Moet je eens kijken hoe het bij 'Goede Tijden, Slechte Tijden' is gegaan. Dat zou geschrapt worden omdat de kijkcijfers achterbleven. Maar Henri Roemer moest zijn toestemming daarvoor geven, en die was die week ziek. En in die week begonnen de kijkcijfers te stijgen, dus werd het toch nog maar even aangehouden. Dat zijn van die mooie verhalen, hè? Nu scoort GTST elke dag kijkdichtheden van 14 procent.
De tv-doktoren
Maar zo zet je wel een zender in de markt. Dat moet je in een hele korte tijd doen. We hebben in het begin wel veel gegild, waarvan we ook lang niet alles konden waarmaken, maar het was nodig om te gillen. BART: Kijk naar een zender als TV10. Als je dan een goedkope commerciële zender wilt maken met oude troep erop moet je het brengen als een hele goede mix tussen alles waar men dolgraag naar keek. Als alternatief vangnet voor de andere zenders, want op TV10 kun je altijd lachen om oude series. Daar zit toch een bepaald kwaliteitsgarantie aan, 'Allo Allo', altijd leuk. Maar ze scoren een amper meetbaar marktaandeel waar wij 7 procent scoren. En toch zijn ze nog eerder begonnen dan SBS. Ze weten die zender alleen niet te positioneren. Hetzelfde geldt voor Euro 7. Daar zitten soms prachtige natuurseries en reisdocumentaires, daar hoef je je helemaal niet voor te schamen. Maar ja, ze brengen Euro 7 als een reli-zender van dr. Schubert. Wat wil je nou? Ze kunnen de zender niet in de markt zetten, dat is de dramatiek. FONS: Ik zou wel weten hoe ik die zender in de belangstelling kon krijgen. Dat zou best wel een leuke nieuwe uitdaging zijn. Toen ik bij AT5 begon vond ik het zo enorm leuk werk om een omroep op te zetten, en als het eenmaal weer loopt weer naar een andere omroep te gaan. Je bent eigenlijk een soort zenderdokter, een tv-dokter."
(c) Arjan Snijders