Dit is een hoofdstuk uit het inmiddels niet meer te verkrijgen boek over de opkomst van commerciële omroep in Nederland en wordt als naslagwerk gekoesterd als het gaat over de periode 1985-1996 in de Nederlandse omroepgeschiedenis. Met veel verhalen van mensen van achter de schermen. Henri Roemer, baas van RTL in Nederland vanaf de start tot de latere jaren negentig, was zo'n belangrijke man, maar wie kent hem (nog)? De forse Luxemburger trof ik in het Hilversumse RTL-pand, maar gezien zijn gebrekkige Nederlands (een combi van Frans, Duits, Nederlands en Engels) waande Arjan zich toch in Luxemburg...
"Nog voordat Véronique in oktober van start ging, veranderde Rob Out van mening. 'Mister Veronica' koos op dat moment duidelijk voor zijn Veronica in het publieke bestel. Hij heeft een aantrekkelijk bod van ons van de hand gewezen. Wie weet hoe anders het was gelopen als Out met ons in zee zou zijn gegaan?"
Aan het hoofd van het succesvolle tv-station RTL4 staat de Luxemburger Henri Roemer. Hij is vanaf het eerste uur nauw betrokken geweest bij het initiatief van CLT om in Nederland een commercieel station te vestigen. Dit resulteerde in 1989 in de oprichting van RTL-Véronique. Onder Roemer's hoede ontwikkelde Véronique zich tot het grote familiestation RTL4, de onbetwiste marktleider onder de commerciële tv-stations. Met de Holland Media Groep, waartoe ook RTL5 en het in 1995 commercieel geworden Veronica behoren, probeert CLT nummer 1 te blijven in het groeiende commerciële tv-landschap in Nederland. De algemeen-directeur Henri Roemer geeft zijn lezing van de successtory, een succes dat in een steeds drukker wordend medialandschap ook steeds minder vanzelfsprekend is.
"Elke gebeurtenis in je leven, hoe onbetekenend deze aanvankelijk ook lijkt, kan uiteindelijk een grote ommekeer betekenen. Ik woonde in Parijs, toen mijn vrouw voorstelde een vakantie in Nederland door te brengen. Wanneer zij andere plannen had gehad, was er in oktober 1989 misschien geen commerciële televisie in Nederland gekomen. Mijn vrouw verdiepte zich in de Nederlandse cultuur en dat wekte mijn interesse. Ik heb toen bij CLT voorgesteld om de Nederlandse markt eens te gaan verkennen. Zo lukte het CLT om op de Nederlandse markt te komen, iets wat TF1 en NBC tot op dat moment niet was gelukt. Je moet altijd proberen op het juiste moment op de juiste plaats te zijn. Zo behoort goed management te werken. Daar heeft CLT ook bij haar radio- en tv-projecten in het verleden baat bij gehad. Het is een echt vak wat je moet leren. Bij CLT zitten professionals, die door jarenlange ervaring precies weten welke zaken in dit vak specifiek vereist zijn.
De aanloop
CLT was al jaren met succes bezig de Europese commerciële markt in kaart te brengen. In 1988 ontwikkelde CLT initiatieven in Spanje en Frankrijk, en in Duitsland waren we begonnen met RTL+. Ik had het Nederlandse omroepbestel al in een eerder stadium bestudeerd, waardoor ik een beetje wist welke juridische problemen een commercieel initiatief met zich mee zou brengen. Bovendien kende ik Gaston Thorn goed. Voordat hij voorzitter van de CLT-'board' werd, was Thorn in Luxemburg minister van Buitenlandse Zaken. Vanuit zijn functie had hij hele goede contacten opgebouwd met Nederlandse politici. Zo heeft hij ook geprobeerd contact te leggen met premier Lubbers. In mei 1989 hadden Thorn en ik een afspraak met de toenmalige minister van WVC, Elco Brinkman. We stonden al op het vliegveld toen op het laatste moment de afspraak werd afgezegd. Misschien heeft Lubbers Brinkman er van weerhouden met ons te praten? Ik denk dat de discussie over commerciële televisie anders al veel eerder op gang was gekomen.
Het begin
Onder het motto 'televisie moet zo nationaal mogelijk zijn', heeft CLT altijd geprobeerd met nationale partners zaken te doen. Dat was ook de reden waarom we in eerste instantie in zee gingen met de Veronica-achterban, Elsevier en VNU. We hebben ook gesproken met de TROS en De Telegraaf. De eerste serieuze gesprekken over een initiatief in Nederland vonden plaats eind oktober 1988. Wout Bordewijk, de toenmalige voorzitter van Veronica, was op bezoek in het hoofdgebouw van CLT in Luxemburg. We onderzochten de mogelijkheid om vanuit Luxemburg, onder CLT-vlag, een commerciële op Nederland gerichte tv-zender te beginnen. Bordewijk had een fles jenever meegenomen, met daarop een Delftsblauwe windmolen. Hij zei tegen mij dat als de fles leeg zou zijn volgens hem alles naar wens was verlopen. Die fles is intussen al een aantal malen leeggedronken, maar ik laat er altijd een klein bodempje in staan, ha ha. Twee weken later heb ik in Bussum opnieuw met Veronica-vertegenwoordigers gesproken. Er werd een studiemaatschappij opgericht, Etudes et Projects, met een startkapitaal van dertigduizend gulden. Vijftig procent was afkomstig van CLT en vijftig procent van Tornado BV, een organisatie van de Veronica-vertegenwoodigers Rob Out, Peter de Jager en Lex Harding. De Jager en ik waren voorzitter van dat bedrijfje. Etudes et Projects werd opgezet op 6 januari 1989. Het was de bedoeling de problemen in kaart te brengen die zich zouden voordoen als we in Nederland een commerciële zender wilden oprichten. Alle factoren kwamen daarbij aan bod: de juridische, financiële en fiscale aspecten, maar ook de programma-inhoudelijke kanten van de zaak. Kortom alles wat belangrijk is als je een bedrijf wilt opzetten. Uit dat project is uiteindelijk RTL-Véronique ontstaan.
Begin 1989 kwam ook Joop van den Ende met het plan om een commercieel station te beginnen: TV10. Het zou vanuit Milaan op Nederland worden gericht. In april en mei hebben we toen in Brussel en Parijs met Van den Ende gesproken om te zien of we de bedrijven samen konden brengen. Het was de bedoeling om er één station van te maken, omdat Nederland een kleine markt is. Maar de deal ging niet door omdat door TV10 volgens ons te hoge financiële eisen stelde.
Rob Out
Nog voordat Véronique in oktober van start ging, veranderde Rob Out van mening. Hij was altijd 'Mister Veronica' geweest, maar hij zag wel in dat dit project niet meer kon worden gestopt. In juni 1989 zei hij tegen mij: "Henri, we worden nu vijanden. Niet persoonlijk, maar met betrekking tot een commercieel Véronique en een publiek Veronica. We zullen de strijd met elkaar aangaan." Out koos op dat moment duidelijk voor zijn Veronica in het publieke bestel. Hij heeft een aantrekkelijk bod van ons van de hand gewezen. Van Veronica kreeg hij namelijk ook een aanbieding en toen wilde hij niet meer commercieel gaan. Wie weet hoe anders het was gelopen als Out met ons in zee zou zijn gegaan?
De goedkeuring
De juridische aspecten waren zeer belangrijk. Ik heb met Lex Harding en Wout Bordewijk contact opgenomen met professor Dommering, die ons enorm heeft geholpen en nuttige adviezen heeft gegeven. Hij onderzocht de juridische mogelijkheden en adviseerde ons bij het schrijven van brieven naar het Commissariaat voor de Media. Zolang we het vanuit Luxemburg deden en CLT als buitenlandse organisatie achter ons stond, kon ons niks gebeuren, zo verzekerde hij ons. In tegenstelling tot TV10, dat op een gegeven moment haar Milanese frequentie opgaf en zich in Luxemburg wilde vestigen. Maar CLT had een monopolie op de etherfrequenties, waardoor TV10 in Luxemburg geen voet aan de grond kon krijgen. Vertegenwoordigers van het Commissariaat voor de Media zijn een paar dagen voor de beslissende uitspraak nog in Luxemburg geweest om de juridische constructies van beide zenders te bekijken. Ze gingen bijvoorbeeld controleren of we wel echt kanaal 49 gebruikten, dat soort zaken. Een paar dagen later kregen we de toestemming van het Commissariaat.
TV10 versus RTL-Véronique
TV10 was een project met hoge investeringen, dat leunde op de shows en sterren van Joop van den Ende. Daarom hebben wij ons in eerste instantie gericht op de jongerenmarkt. We hebben Véronique zo opgezet dat het leek op Veronica, een wat sneller en jonger station, duidelijk complementair aan TV10. Het businessplan van Véronique ging uit van een markt waarin we allebei hadden mogen beginnen. Misschien had dat ooit tot een fusie geleid, als we allebei in de problemen waren gekomen. Maar ja, dat zullen we dus nooit weten. Maar ik geloof nog steeds dat Véronique en TV10 naast elkaar hadden kunnen bestaan. TV10 had meer kijkers van de publieke omroep weggesnoept dan van Véronique. We waren zeker marktleider geworden, zoals dat ook in andere landen is gelukt. Binnen een paar maanden hadden wij met Véronique een marktaandeel van 10 procent. Wij hadden de know-how en de ervaring. Wij vormden één geheel: we hadden sport, films, series en nationale shows. TV10 had alleen de Van den Ende shows.
Omdat TV10 geen toestemming kreeg om te gaan uitzenden, ben ik rond de tafel gaan zitten met Joop van den Ende. Hij was op dat moment ook nog in gesprek met andere partijen, maar al op 21 december 1989 hebben we een contract afgesloten over zijn shows en de daarbij behorende sterren. In de periode tussen 21 december en 1 januari heb ik daarover ook gesprekken gevoerd met Joep Brentjens, de grote baas van de VNU en zijn collega Pierre Vinken van Elsevier. Beiden zijn kort daarna aandeelhouder geworden. Vlak daarvoor zijn Lex Harding en een aantal van zijn collega's bij Véronique opgestapt. Volgens Lex vanwege het contract met Van den Ende, maar volgens mij ook omdat de NOS een verzoek had ingediend bij de Raad van State met de bedoeling het Véronique-project af te schieten. Misschien had dat nog invloed op hun beslissing om hun aandelen in Véronique te verkopen. Ikzelf denk dat dat een belangrijke rol heeft gespeeld. In februari 1990 hebben we nog met Harding gesproken, omdat we hem graag wilden behouden. Maar hij maakte zelf de keuze om naar Veronica terug te gaan.
RTL4
Véronique was al een succesvolle zender, maar op een bepaald moment moet je veranderingen doorvoeren. De belangrijkste voorwaarde voor een commercieel station is een plaats op de kabel. Als je die niet hebt, heeft het geen zin om te investeren. Daarna moet je een plaatsje op de markt veroveren. En dat kost tijd. Intussen verander je de programmering met elementen die de concurrentie laat liggen en waarin andere stations zwakker zijn. Op die manier kun je een goed marktaandeel veroveren. Na het vertrek van Lex Harding maakte Ruud Hendriks de overstap van Veronica naar RTL, waar hij de programmaleiding bij Véronique overnam. Hij bouwde deze zender om tot een breed, generalistisch station. Die nieuwe formule kreeg ook een andere naam: RTL4. Met de komst van de producties van Van den Ende is die omwenteling wat versneld, maar zonder Van den Ende zou dat naar mijn stellige overtuiging zeker óók zijn gebeurd, alleen wat langzamer.
Van den Ende
Joop van den Ende heeft een grote bijdrage geleverd aan het succes van dit station en dat zal wat mij betreft ook in de toekomst zo blijven. Hij is een hele creatieve man die goede produkten levert. Maar een programmering is één samenhangend geheel, van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat. RTL heeft goede middagprogramma's, die de kijkers de avond in trekken. Het is wel belangrijk dat er ook goede showprogramma's zijn, maar een tv-station is een totaliteit waaraan iedereen een bijdrage levert, zoals ook Van den Ende. Het is voor beide partijen prettig dat we elkaar hebben. Joops bedrijf is toch gegroeid door zijn relatie met CLT. Ik heb geholpen om de produkten van Joop en ook John de Mol via CLT bij onze Duitse zender RTL+ onder te brengen. Dat heeft Endemol een grote omzetstijging opgeleverd. Ik denk dus dat Joop en John heel blij zijn dat ze met ons kunnen samenwerken. Als ik de jaarcijfers van Endemol bekijk, dan is dat het beste bewijs dat de rekenmeesters niet alleen aan deze kant hebben gezeten.
De uitbreiding / RTL5
Als je in de commerciële omroepwereld leeft, moet je altijd vooruit denken. Je moet de ontwikkelingen scherp in de gaten houden. Je moet investeren en uitbreiden. Eén tv-station is maar een half been, daar kom je niet mee vooruit. Je moet goed kijken wat er nog meer in de Nederlandse markt kan worden gezet. Je kunt niet vier generalistische stations naast elkaar hebben. Zo hebben we in 1994 nog aan een Disney- kanaal gedacht, maar dat is niet doorgegaan. Verder was de oprichting van RTL 5 in 1993 zeker een goede zet, alleen is dat in het begin fout benaderd.
RTL 5 ging uit van verschillende doelgroepen, de jongeren, de mannen én de hoger opgeleiden. Die drie in één benadering was te gecompliceerd. Televisie maken betekent dat je mensen die eenmaal naar je zender kijken probeert vast te houden. Dat kan niet als je zulke verschillende programma's achter elkaar op één zender brengt. RTL 5 was in eerste instantie bedoeld als een station dat RTL 4 zou aanvullen op het gebied van het infotainment. Bert van der Veer, die in 1993 Ruud Hendriks als programmamanager was opgevolgd, had daar bepaalde ideeën over. Hij heeft zelf in een interview gezegd dat hij daar een inschattingsfout heeft gemaakt. We geven de programmamanagers zoveel mogelijk de vrijheid, zolang het maar werkt. Het management van CLT heeft op hele korte termijn gezien dat het niet werkte, met als gevolg dat RTL5 is aangepast. Die nieuwe koers heeft goed gewerkt. Voordat er concurrerende zenders waren, scoorde RTL5 zeven tot negen procent marktaandeel. En ook na de komst van meer concurrentie lag dat nog steeds boven de zes procent. RTL5 was heel winstgevend, zonder dat er echt veel werd geïnvesteerd in het station. Die taak heeft RTL5 goed ingevuld. Het zou natuurlijk het mooiste geweest zijn als RTL5 had mogen blijven bestaan in de oude vorm, maar na de uitspraak van Van Miert werd er een nieuwe constructie verzonnen. Zoals de zaken er nu voorstaan zal RTL 5 Nieuws & Weer een goede aanvulling op RTL4 en Veronica blijven.
Aan een nieuwszender kun je niet heel veel geld verdienen, maar het is wel een goede aanvulling op ons pakket. Nieuws is voor een commercieel station een dure aangelegenheid en je hebt het niet per se nodig om een behoorlijk totaal televisieprogramma te maken. Maar in mijn ogen is een programma zonder nieuws zoiets als een voetbalwedstrijd waar geen techniek aan te pas komt. Je moet de kijkers niet alleen brood en spelen geven. Daarom ben ik binnen CLT altijd een groot voorstander geweest van veel informatie in de programmering. Het nieuwe RTL 5 als nieuwszender is een mooie aanvulling waarvoor we de ervaring en expertise al in huis hebben.
De Holland Media Groep
De ontwikkelingen op de commerciële omroepmarkt voltrekken zich in hoog tempo. Er is sinds 1995 zóveel gebeurd, en er zullen nog heel veel dingen gaan veranderen. Het samengaan van Veronica en RTL in de Holland Media Groep is een sterk offensief tegen alle marktontwikkelingen. Veronica is zowel partner als aandeelhouder geworden binnen de HMG. De Veronica Omroep Organisatie (VOO) is een hele aparte partij binnen de aandeelhouders. De Holland Media Groep biedt drie zenders die heel verschillend en aanvullend aan elkaar zijn. De kwalificatie 'machtsconcentratie' vind ik onterecht. Ik las in een advertentie van SBS dat ze daar spreken over 'de meest concurrerende markt van Europa'. En dat hebben ze goed gezien, er is nergens zoveel concurrentie als in dit mediacircuit. Helaas dacht men daar in Brussel anders over. De samenwerking met Endemol werd afgekeurd en aanvankelijk moesten we RTL5 verkopen. Toen bleek weer hoe snel de zaken zich ontwikkelen. Uiteindelijk mochten we RTL 5 behouden, als de zender maar iets anders voor een kleinere groep kijkers gaat brengen. Het is jammer dat het zo is gelopen. Maar ja, je kunt winnen en verliezen, zo is het leven. Als je aan het eind maar gewonnen hebt. Alles wat wij doen moet aan het eind een succes zijn, dat is voor ons altijd een belangrijk uitgangspunt geweest. Bij een Europa Cup-finale met verlenging telt niet de uitslag na 90 minuten, maar de uitslag na de verlenging. Die uitslag moet bij ons nog komen.
Veronica
Veronica doet het ondanks de kritiek heel goed. Een marktaandeel voor het eerste half jaar van negen tot tien procent is uniek. Dat heeft geen enkel nieuw station eerder gepresteerd, ook Véronique niet. Veronica wordt het tweede station van Nederland. Het zal in de toekomst een sterk imago krijgen, het wordt een echt merk. Het station moet nog was breder worden, zodat het naast RTL 4 kan staan. Ik begrijp best dat mensen van de oude garde zeggen dat Veronica niet meer is wat het was. Maar dat is het al tien, vijftien jaar niet meer. Veronica moet een nieuw gezicht krijgen. En dan niet het gezicht van de piraat van destijds die altijd iets alternatiefs bracht. Veronica moet nu op een andere manier verrassen. De mensen die Veronica kijken, moeten zeggen: Veronica, dat zijn wij. Maar zoiets opbouwen kost nu eenmaal tijd. De fusie van Veronica en RTL vergt een integratie, waarbij ik probeer alle medewerkers zich thuis te laten voelen in de HMG. Als die integratie gelukt is, zal het een bedrijf zijn met een hele grote slagkracht.
De controverses
Er zijn inderdaad nogal wat mensen bij RTL weggegaan, zoals Lex Harding, Ruud Hendriks, Bert van der Veer, Freddy Thyes, Fons van Westerloo en bijna ook Endemol. Maar iemand die een bedrijf runt moet goed rekenen en hard onderhandelen, om het beste uit een contract te halen. Dat is de eerste taak van een goede manager. Als mensen iets willen opbouwen en daar iets aan willen verdienen, dan moet je ook met de beste calculator werken. Het is onvermijdelijk dat er dan mensen opstappen. Dat gebeurt in elke business. Je moet goed rekenen om aan het eind van het jaar tegen de aandeelhouders te kunnen zeggen dat het een goed jaar is geweest. Maar RTL-Véronique is niet alleen van de grond gekomen omdat er goede rekenmeesters achter zaten, maar ook omdat de zaken op een diplomatieke en juridisch goede manier zijn aangepakt. In goede relatie met de mensen die het opbouwden. Daarom is het een succes geworden. Maar om succes te hebben, moeten soms ook mensen sneuvelen.
Het buitenland
Natuurlijk is het een vreemde situatie dat de grootste tv-zender in Nederland een buitenlands station is. Maar die situatie hebben de Nederlandse politici zélf gecreëerd. Zij stonden niet open voor de commerciële zenders, ook niet toen wij bereid waren over andere constructies te praten. En nu maakt het niet zoveel meer uit. De politiek roept steeds dat de reclame-inkomsten naar het buitenland vloeien, maar dat is echt onzin. Er is een fiscale regeling tussen de Luxemburgse en de Nederlandse overheid, waardoor Nederland het grootste gedeelte van alle belastingen binnenhaalt.
De sportrechten
De HMG blijft sport uitzenden zoals we dat altijd hebben gedaan. Maar we zijn geen sportzender. Het is voldoende om informatie te brengen over de Nederlandse competitie. We zullen ook special events uitzenden, bijzondere voetbalwedstrijden, de Duitse en Engelse competitie. Maar een commercieel station kan niet álles brengen. Je moet aan de grenzen van je mogelijkheden denken. Een commercieel station kan geen grote wedstrijd meer kopen voor de prijzen die er nu voor worden gevraagd. De grens is bereikt, ook voor andere marktpartijen.
De concurrentie
De eerste jaren was RTL4 de enige marktbespeler, naast de publieke omroep die een sterke tegenstander was met goede programma's. En op de Nederlandse kabel waren al veel goede buitenlandse zenders te zien. RTL heeft het dus niet cadeau gekregen. De toegenomen concurrentie, halverwege de jaren negentig, heeft niet zoveel veranderd. De HMG is weliswaar opgericht, maar wie creatief is vaart zijn eigen koers. Je moet wel goede marktanalyses maken. Eén van mijn ontbijtstukken is elke dag opnieuw de lijst met de kijkcijfers, óók die van de concurrerende stations. Het is belangrijk om te weten welke programma's waarom door wie worden bekeken. Op die manier kun je een mooi produkt samenstellen. RTL 4 zal ons vlaggenschip blijven, ik mag het graag de Rolls Royce onder de commerciële omroepen noemen. Maar we denken ook aan andere vormen van televisie, zoals betaal-tv en pay per view. Maar als dat ooit zou gebeuren, wordt het uitsluitend een aanvulling op wat we al brengen. RTL 4 is vertrouwd bij de mensen, dat laten ze ook niet zomaar vallen. En dus mogen wij dat ook niet doen.
RTL-Radio
Televisie was een succesverhaal voor RTL, met radio is het een stuk moeilijker gegaan. Radio is ook een hele andere markt. Er is geen partij die een monopolistische situatie kan creëren. RTL-Rock Radio is nooit een succes geworden, maar dat komt omdat we nooit een FM-frequentie hebben gehad. Kabelradio is een moeizame zaak gebleken. Het bereik doet alles, ook bij de radio. We hebben in 1993 een frequentie in Den Haag gehad, en het ging in die regio meteen een stuk beter. Het is toen even Happy-RTL geweest, maar toen we die frequentie kwijtraakten is het weer RTL-Rock Radio geworden. Je moet je programmering aanpassen aan je distributie. Binnen de HMG is RTL-Rock Radio Kink FM geworden, en we hebben HitRadio Veronica erbij gekregen. HitRadio staat sterk en heeft zoveel medewerkers achter zich, dat die wel een frequentie moet krijgen. Daar kan de politiek in mijn ogen niet omheen. Voor Kink FM is misschien ook een kleinere frequentie vrij te maken. Een etherfrequentie is de enige manier om te overleven. Tot die tijd moeten we die zenders op de kabel in leven houden.
De positie
De publieke omroep in Nederland mag wat mij betreft drie tv-kanalen houden. Maar dan zie ik wel liever dat zij niet mede uit reclame wordt gefinancierd. De reclame-inkomsten voor de publieke omroep zouden eigenlijk bij de commerciële zenders terecht moeten komen. Dat is in andere landen veel beter geregeld en gestructureerd dan hier. De overheid heeft er alle baat bij dat de commerciële omroepen in Nederland geld verdienen. Hoe meer winst, hoe meer belasting de Nederlandse overheid kan ontvangen. Er moet een bepaalde hoeveelheid reclame-inkomsten zijn voor de commerciële omroep om kwaliteitsprodukten op de buis te kunnen blijven brengen.
De politiek
Aanvankelijk vonden nogal wat politici dat de commerciële omroep slechts vervlakking brengt. Natuurlijk, iedereen heeft mankementen. Toch denk ik dat bepaalde politici onvoldoende voeling hebben met alle partijen. Als ze dat wel zouden hebben dan zouden ze ontdekken dat niet alleen de publieke omroep, maar ook wij hard werken om een goed produkt te maken. Dan zullen ze hun mening beslist moeten aanpassen. De tijden zijn veranderd, de publieke en de commerciële omroep horen naast elkaar te leven. Commerciële televisie is nu eenmaal een niet meer weg te denken feit. De overheid zal dat moeten accepteren. De politiek wil de publieke omroep sterk houden zonder veel in te grijpen. Zolang ze ook maar de ruimte laat voor de commerciële omroep om voldoende geld te verdienen, zodat wij de overheid belasting kunnen betalen.
De pluriformiteit
De komst van de commerciële omroep werd ook als verlies aan pluriformiteit gezien. De macht van het getal, zodat niet iedereen meer aan het woord zou komen. En toch heb ik tot nu toe nog geen enkele klacht gekregen over iets dat wij zouden hebben nagelaten. Niet over het nieuws of over een infotainment programma. Er zijn nooit problemen geweest. Daarom denk ik dat het dik in orde is, we doen precies wat de Nederlandse kijker wil. Met de digitalisering wordt de pluriformiteit alleen maar nog groter. Honderden tv-stations met nieuws en berichtgeving, met goede en slechte zenders, maar de mensen bepalen uiteindelijk gelukkig zelf wat ze willen zien. De pluriformiteit is ook nooit zo hoog als nu geweest.
De verworvenheden
RTL heeft veel gebracht voor Nederland. De werkgelegenheid in de mediasector is sterk toegenomen. We leveren hier werk aan 3000 tot 4000 mensen. Veel productiemaatschappijen zijn gegroeid, ook de kleintjes die aan de commerciële tv leveren. RTL heeft de andere stations wakker gemaakt. Er is competitie ontstaan. De kwaliteit van het nieuws is verbeterd, toen wij als tweede partij met nieuwsuitzendingen voor concurrentie zorgden. De positieve kanten van commerciële omroep in het algemeen zijn heel breed. Dat heeft invloed op alle punten van de economie. De voetbalclubs in Nederland zijn er rijker van geworden. De KNVB mag blij zijn, want als er geen commerciële omroep was gekomen, dan hadden ze nog steeds maar twintig miljoen per jaar gekregen. Competitie is echt heel belangrijk. Dat kan de kwaliteit van de televisie alleen maar ten goede komen. Ook de publieke omroep is er beter van geworden. Misschien was onze komst juist wel goed voor de publieke omroep."
(c) Arjan Snijders