Dit is een hoofdstuk uit mijn inmiddels niet meer te verkrijgen boek over de opkomst van commerciële omroep in Nederland en wordt als naslagwerk gekoesterd als het gaat over de periode 1985-1996 in de Nederlandse omroepgeschiedenis. Dit gesprek kostte het meeste voorwerk. Precies een half jaar bellen (mailen kon toen nog niet) en faxen, totdat Hij eindelijk hapte. De grote man, Joop van den Ende, die met niet zo veel plezier terugkeek op z'n commerciële tv-uitspattttingen en daarom ook niet zo'n behoefte had aan een gesprek daarover. Maar nadat iedereen wel mee had gedaan, vond hij het toch relevant om zijn versie van de waarheid toe te voegen. In zijn hoofdkwartier werd ik exact 60 minuten gegund, tussen twee drukke vergaderingen door. Woordvoerder Thomas Notermans, meester in het terugdraaien of afzwakken van uitspraken van zijn bazen, zat er bij en keek ernaar. Joop liep precies 58 minuten leeg, een monoloog waar ik amper iets aan hoefde toe te voegen. En Thomas zei na afloop: 'Nou, wat hij nu heeft gezegd, heeft hij nog nooit ergens eerder gezegd.' En zo was het maar net. Vooral de uitspraak over de ontmoeting met de Veronica-crew op de RTL-burelen, toen begin 1990 Joop met z'n TV10-inboedel wel met RTL in zee moest gaan, is ontluisterend....
"Ik was echt een Hansje in Bosbessenland. Ik dacht als mensen zeggen 'zo is het' dat het ook zo was. Ik vertrouwde mensen nog. Dat was een beetje stom. Ik heb er veel van geleerd, ik denk er nu anders over."
Neerlands grootste en bekendste mediatycoon Joop Van den Ende kent een ontelbare reeks successen als producent van tv-hits, zoals 'De Soundmixshow', 'Wedden Dat' en 'Goede Tijden Slechte Tijden'. Maar als tv-baas is hij minder succesvol geweest. Om zijn eigen produkten van een constante afzetmarkt te voorzien gaat Van den Ende in 1989 akkoord met de plannen voor een eigen tv-zender: TV10. De politiek lijkt ontvankelijk, maar zet toch het licht op rood. Het Luxemburgse RTL-Véronique komt er wel, het Sterrennet niet. Van den Ende gaat dan maar met zijn hits naar RTL4, en maakt deze zender groot. Een tweede poging om meer grip te krijgen op de afzet van de eigen produkten is de deelname aan de Holland Media Groep. Maar wederom is de politiek de dwarsligger, tot en met de Europese Commissie in Brussel. Joop moet noodgedwongen terug naar RTL. De derde poging is de deelname in Sport 7. Wederom schreeuwt de politiek moord en brand bij dit 'pretsportnet'. Maar ondanks of juist dankzij deze tegenwerking heeft Joop in die zeven jaar, samen met John de Mol in zijn megafusiebedrijf Endemol, het grootste Europese producentenbureau neergezet. En thuisbasis Aalsmeer is het Hollywood van de lage landen. Joop Van den Ende zoekt en vindt zijn weg toch wel.
"Commerciële televisie is een bedrijf. Het leuke ervan is dat het een creatief bedrijf is, dat je er iets meer mee kunt doen dan alleen maar geld verdienen. Zo beschouw ik steeds mijn hele werk. Ik werk niet in eerste instantie om geld te verdienen. Ik werk omdat ik het leuk vind, en omdat ik denk dat ik iets maak dat bijzonder is, wat men er ook van zegt of denkt. Daardoor lukt het mij om een gezond bedrijf te runnen. Dat bedrijf omvat veel meer dan alleen die tv-produkten. Maar het tv-hoofdstuk is wel één van de meest bewogen delen daarvan. Ik kijk met gemengde gevoelens terug op de tijd van TV10. Aan de ene kant ben ik trots dat ik erbij was, dat ik daar deel van heb uitgemaakt. Maar aan de andere kant is het niet gelukt, en dat was niet leuk. Ik ga niet zover om te zeggen dat de politiek mij heeft mishandeld. Ik vind wel dat ze niet doortastend genoeg gehandeld hebben. Maar het bedrijf heeft nog 80.000 andere projecten waar de politiek niet dwars heeft gelegen.
Commerciële televisie
Als producent van tv-programma's heb ik de komst van commerciële initiatieven naast de publieke zenders altijd toegejuicht. Ik was een voorstander van het duale bestel. Er lag het plan van de AVRO, TROS en Veronica (ATV) om met steun van vier uitgevers gezamenlijk commercieel te gaan. Daarbij ben ik op de achtergrond betrokken geweest. Dat was september, oktober 1988. Ik werkte voor de TROS en de AVRO, dus ik hoorde van de programmadirecteuren wat er aan de hand was. Ik heb gesprekken gevoerd met Elsevier en de VNU, en ook met Brinkman heb ik over deze situatie gesproken. Ik was toen van plan om mijn bedrijf uit te bouwen door het productievolume op te schroeven, en meer op commerciële basis televisie te maken. Ik heb toen Studio Aalsmeer opgezet vanuit de gedachte dat er commerciële televisie kwam in Nederland. Het was ook door de politieke partijen aangekondigd, ook Brinkman was er voor, het moest maar eens gebeuren. En dan was ik er klaar voor.
Maar het ATV-plan ging niet door. De politiek was misschien niet duidelijk genoeg geweest, de publieke omroepen waren er misschien niet klaar voor, de betrokken uitgevers waren er misschien alleen maar bij om hun eigen advertentiebudgetten veilig te stellen. Hoe dan ook: het ging niet door, en alles bleef bij het oude. De TROS en de KRO voerden hun zoveelste bezuinigingsronden door, en ik kon steeds minder afleveringen maken van verder zeer succesvolle programma's. Dus er kwam geen commerciële televisie, en ik kon steeds minder produceren. Ik dacht er niet over om zelf een zender te beginnen. Ik ben een programmamaker, ik heb verstand van televisie in het algemeen, dat is mijn vak. Ik ambieer het niet om directeur van een tv-zender te zijn. Ik ben er steeds voor gevraagd, ik ben er nooit zelf mee begonnen. Elke keer dat ik betrokken ben geweest bij een tv-zender was dat omdat het produceren van tv-programma's zoals wij dat hier doen in de wielen werd gereden door plannen die niet door konden gaan. Dan zoek je uitwegen, zoals een goed ondernemer betaamt. Als je aan de ene kant gestopt wordt, zoek je een andere weg om je idealen te realiseren.
Ik ben eind jaren tachtig een paar keer benaderd, omdat de mogelijkheid voor commerciële televisie in de wet op een kier werd gezet. Ben Bunders van Polygram is bij mij geweest. We zijn toen naar Jan Timmer in London geweest om te kijken of Philips geïnteresseerd was om zoiets van de grond te krijgen. Maar de tijd was er toen nog niet rijp voor, er was nog zoveel politiek onduidelijk.
De poging I / TV10
Toen kwam in januari 1989 Peter Jelgersma naar me toe. Hij was mede-eigenaar van Radio 10, wat op dat moment een soort lokale licentie had in een klein stadje in Italië. Volgens die zelfde constructie was het volgens hem ook mogelijk om commerciële televisie op te starten, TV10. Hij zei: "We moeten eens praten. Ik heb een groep financiers die de mogelijkheid hebben om commerciële televisie op te starten." Die financiers waren Macko Laqueur en Bob Meijer, twee vermogensbeheerders die dit als persoonlijk project zagen. Jelgersma heeft gevraagd of ik kennis wilde maken met de financiers, en dat heb ik gedaan. Ze hadden 40 tot 80 miljoen gulden beschikbaar om het project van de grond te tillen. We hebben juridisch advies ingewonnen over de Italiaanse omweg, en dat bleek haalbaar.
Ik heb toen geprobeerd om één van die uitgevers, Elsevier, mee te krijgen, omdat die contacten nog liepen vanuit het ATV-project. Dat is niet gelukt, dus toen ben ik met Laqueur en Meijer alleen in zee gegaan. Zij wilden er liever ook geen partners bij. Ik wilde wel graag de TROS er bij hebben, die hadden aangegeven teleurgesteld te zijn over de mislukking van het ATV-project. Daar is een soort samenwerkingsconstructie uit voort gekomen waarbij de TROS, als wij eenmaal legaal konden gaan uitzenden, naar TV10 kon overstappen. Je kon in die tijd niet openlijk meedoen aan zo'n project.
De concurrent
De pers schreef elke dag wel over TV10 en het andere initiatief wat begin 1989 openbaar werd, Véronique. In de aanloopfase heeft Rob Out geprobeerd mij door gesprekken samen te brengen met RTL. Ik heb een keer een bespreking gehad bij Rob Out thuis, en daarna nog een keertje bij mij thuis. Dat was mei of juni 1989. Ook Philips, die met 2 procent in RTL-Véronique zat, heeft geprobeerd TV10 en RTL samen te brengen. Maar ik kon daar niet veel over zeggen, ik was niet de financier van het geheel. Ik was mede-aandeelhouder geworden, maar ik had geen eigen geld in TV10 zitten. Masco Laqueur moest beslissen en dan kon ik zeggen of ik akkoord ging of niet. Ach, er zijn zoveel besprekingen geweest om de hele zaak samen te voegen, want RTL kreeg geen gulden advertenties binnen en wij hadden de artiesten. Een samenwerking tussen beide partijen had natuurlijk veel problemen kunnen voorkomen.
De gevolgen
De publieke omroep keerde zich in die tijd geheel van mij af. Alle contracten werden ontbonden. Ik stond met lege handen in Aalsmeer. Ik heb het nu over de zomer van 1989. Toen zijn we maar hard aan de slag gegaan. Alle artiesten en mensen die meededen vonden dat er maar eens wat moest gebeuren, iedereen had iets van 'we doen het gewoon'. Men voelde dat er iets nieuws ging gebeuren. We waren met een enthousiaste club leuke en aardige mensen, het was echt een feest. En deze programmamaker aan het hoofd van die andere programmamakers, dat zagen ze wel zitten.
De omweg
In juli werd ik uitgenodigd door de Luxemburgse minister van cultuur. Hij bood mij aan om een plek op de Astra vrij te maken voor TV10. De Luxemburgse regering was aandeelhouder van Astra, en ze wilden zich manifesteren als centrum voor de audiovisuele industrie. Ze hadden daar zelfs subsidies voor. Er werd mij dus een Luxemburgse licentie aangeboden. Daar ben ik op ingegaan. Alle aandeelhouders van TV10 zijn daarmee akkoord gegaan. Peter Jelgersma plaatste wel wat bedenkingen maar ging ook akkoord. Dus je had in Milaan een soort voelspriet op een dak van een flat, dat was dan de zender van Rete Zero. En ik kreeg een licentie van de Luxemburgse regering, een zelfde licentie als CLT had. De keuze leek mij duidelijk. Wij kregen bij Astra in Luxemburg een studiocomplex beschikbaar, daarvandaan zouden wij gaan uitzenden en werden de omroepsters ingedeeld. Op 15 augustus stond alles kant en klaar om met de uitzending te beginnen.
De tegenslagen
Intussen kwam er steeds meer politieke druk om beide commerciële zenders te verbieden. Er was een enorme lobby van de publieke omroep en de kabelbedrijven. Er werden allerlei beperkingen aangebracht, maar we gingen stug door met voorbereiden. We hadden intussen de voetbalrechten binnen, toen al, van wedstrijden van Ajax, Feijenoord en PSV. Het was augustus, er was al veel geld uitgegeven. Om de zaak verder te bekostigen hadden de financiers bedacht om aandelen uit te geven om een groter financieel draagvlak voor de zender te creëren. Er was zoveel publiciteit omheen dat aandelen van TV10 absoluut een succes waren geweest. De AMRO bank had de emissie voorbereid, de prospectus was al gedrukt. Toen heeft de politiek druk uitgeoefend op de AMRO bank om de emissie af te lasten. Dat was ruim een maand voordat we wilden beginnen met uitzenden.
In de eerste week van september kwam daar een opmerking van de Raad van State bij die op zijn zachtst gezegd ingestoken was door de politiek. Ze zeiden onder andere dat de U-bocht constructie vanuit Luxemburg oneigenlijk was. Ik weet dat er intern bij de Raad van State nogal wat onrust over is geweest, omdat een zeer onafhankelijk college zo sterk beïnvloed kon worden door de toenmalige politieke leiding. Helaas wordt er veel van bovenaf voor ons geregeld. Dat was dom om dat niet genoeg onderkend te hebben. Maar het lag politiek ook gevoelig. Ik had onder andere uit gesprekken met Brinkman geproefd dat hij een voorstander was van het TV10-initiatief. Ik zou de benodigde vergunningen krijgen, de politieke bereidheid leek er te zijn. Maar Lubbers was de baas en hij wilde niet, weet ik uit betrouwbare bron. De lobby van de publieke omroep zal daaraan hebben bijgedragen. Die lobby om beide zenders te laten verbieden kon ik tóen wel begrijpen. Iedereen vecht voor zijn eigen zaak, en de schrik zat er bij de publieke omroepen toen goed in. Maar als politicus moet je één stap vooruit denken. Je kon zien wat er in het buitenland aan de hand was met de commerciële omroep, en als je dat hier niet zou regelen dat het dan van buitenaf zou komen. Dat heeft men niet goed ingeschat. Dat is dus een politieke fout.
De lobby
Lobbyen is een algemeen ingeburgerd verschijnsel in Nederland. Nieuwe wetten beoordelen zal toch vaak plaatsvinden doordat kamerleden en politici luisteren naar wat er in het land gebeurt. Gesprekken voeren met de belangenorganisaties hoort daar bij. Alle grote ondernemers in het land kunnen niet zonder politiek, dus moeten zij ook lobbyen. Lobbyen heeft ook zin. Mijn contact met Brinkman is zo ontstaan, zoals Brinkman met nog wel honderden anderen contacten onderhoudt. Dat contact was niet zo persoonlijk dat hij kon zeggen: "Ik zal jou eens helpen", of "Ik zal jou eens persoonlijk tegenwerken." Hij was toen als minister ook verantwoordelijk voor het publieke bestel en andere culturele zaken. Dat hij luisterde naar de verzoeken van de publieke omroep is ook logisch. Nuis is nu ook vertegenwoordiger van de publieke omroep. Maar ik ben ook verantwoordelijk voor mijn kinderen. Die kun je verstandig opvoeden, of in de watten leggen, of ze bijbrengen hoe hard de wereld is en hoe alles verandert.
De weigering
De zaak was dus voor TV10 een stuk onzekerder geworden. Daar werd Bob Meijer ontzettend ongerust van, hij ging de financieringskraan wat dichtdraaien. Maar de hel brak pas echt los toen het Commissariaat voor de Media een onderzoek ging instellen naar TV10 in Luxemburg. Het Commissariaat oordeelde een paar weken voordat we wilden beginnen dat wij een U-bocht constructie gebruikten, en RTL-Véronique niet. Véronique zou een Luxemburgse onderneming zijn, hoewel het wel duidelijk was dat het initiatief van uit Nederland kwam. Alsof dat geen U-bocht was. CLT was trouwens voor het grootste gedeelte eigendom van Fransen, over U-bochten gesproken.
Ik ben niet haatdragend naar het Commissariaat en naar Aart Geurtsen over dat besluit. Ik denk wel dat ze een verkeerd besluit hebben genomen, waarbij ze een puur Nederlands initiatief hebben achtergesteld. De Nederlandse omroepwereld had op een ander niveau gebracht kunnen worden, en die kans heeft Geurtsen laten schieten. Ze hadden het netjes kunnen regelen. Je kunt niet zeggen dat ze het goed of fout hebben gedaan, het is gewoon niet goed genoeg gedaan. En dat is jammer. Mijn bedoelingen waren zeer oprecht om iets moois te maken van TV10, het was niet bedoeld om er uitsluitend zelf beter van te worden.
Na de afkeuring door het Commissariaat voor de Media konden we dus niet beginnen met uitzenden. Achteraf gezien hadden we wel kunnen beginnen met TV10, omdat de overheid ons waarschijnlijk op korte termijn moeilijk dwars kon zitten. Harry Kramer zegt dat nu ook. Toen zei hij dat niet, toen was hij vertegenwoordiger van de publieke omroep en was hij niet zo openlijk. Maar het had toch niet gekund. Alles was klaar voor de uitzending, de uitzendstraat, de programma's waren er, de gidsen waren gedrukt, maar de financiers trokken het geld in. De financiers hebben achteraf tegen mij gezegd: "We hadden gewoon door moeten gaan." Maar ja, dat is napraten. Doordat zij koude voeten kregen zijn ze hun geld kwijtgeraakt. Als ze gewoon door waren gegaan dan hadden ze nu dubbel en dwars hun geld terug verdiend.
De Fransen / TF1
Ik ben daarna gaan proberen een andere partij te vinden waarbij ik wel een vergunning zou krijgen om in Nederland op de kabel te mogen komen. Patrick Cox van NBC bracht me in contact met TF1 in Frankrijk. Eind oktober zouden we een contract tekenen waarin TV10 en TF1 en NBC een nieuwe zender zouden opstarten, vanuit Luxemburg. En toen begon ik te twijfelen. Die twijfels zijn gekomen doordat die Fransen een aantal dingen gewoon niet wilden die ik wel voor ogen had met TV10. Ze wilden het allemaal goedkoper en eenvoudiger, mijn idealen werden in de kiem gesmoord. Ze voelden dat ik tegen de muur stond, met de strop om mijn nek. Maar waar mensen zich altijd in mij vergissen is dat ik op zulke momenten, als ze denken dat ze me platgewalst hebben, juist op mijn sterkst ben. Ik deed het niet. Ik heb tegen de financiers gezegd: "Dit kan ik niet tekenen."
Daarna heb ik een telefoongesprek gevoerd met Brinkman en gezegd: "Ik heb het gevoel dat ik een stukje Nederland aan het verkopen ben. Kan het nu echt niet anders geregeld worden?" Hij zei: "Ik kan nu niks voor je doen, maar laten we weer bij elkaar gaan zitten." Inmiddels was de nieuwe coalitie CDA/PvdA zich aan het vormen, en formateur was oud-minister Van Doorn, die toen ook voorzitter van de Mediaraad was. Hij adviseerde Jeltje van Nieuwenhoven en Marten Beinema over mediaonderwerpen. Hij zei tegen ze: "Jullie regering is klaar, doe nou niet zo knullig en los dit probleem op. Er zijn al zoveel fouten gemaakt de afgelopen jaren." Toen heb ik samen met Vinken, Brentjens, Minderop van de TROS en één van mijn financiers om de tafel gezeten, en in één avond een schema gemaakt hoe snel de wet klaar kon zijn en door de Eerste kamer, Tweede kamer en Raad van State geloodst kon worden. Het was toen oktober, de berekening was dat het in maart klaar kon zijn.
Dat half jaar moest nog wel worden overbrugd. En daar moest geld voor komen, want dat was er niet meer. Ik had dat geld niet, ik heb me nooit als financier opgesteld in het geheel. De investeerders durfden het niet aan. Omdat ik me had teruggetrokken uit de TF1 onderhandelingen wilden de oorspronkelijke financiers ook niet verder meer. Ze stopten op een bepaald moment de betalingen. Maar ik had alle rechten op mijn naam vast laten leggen, dus ze konden niet weg zonder mij. Ik probeerde toch de leiding te houden, hoe moeilijk het ook allemaal was. Dus toen ben ik overal gaan zoeken naar nieuwe geldschieters, maar zonder succes. Op een gegeven moment was het bedrijf voor 20 miljoen te koop, maar niemand wilde happen. Daardoor moest ik weer terug naar TF1...... Het was niet anders. Maar de Fransen hadden inmiddels zo de pest aan mij dat ze me zes weken lang op schandelijke wijze aan de praat hebben gehouden met praatgroepjes hier en praatgroepjes daar. En de tijd tikte maar verder....
De lijmpoging
De publieke omroepen hebben ook nog geprobeerd het contact te herstellen. Dat heeft Joop van der Reijden nog gedaan als toenmalig NOS-voorzitter. Maar dat is door Marcel van Dam afgeschoten met de woorden: "Laat hem maar lekker failliet gaan, dan komen de artiesten vanzelf wel terug." Maar die artiesten vormden één front, en gingen niet terug. Iedere omroep heeft toen geprobeerd de artiesten rechtstreeks te benaderen, maar het was zo'n eenheid!
De toenadering / CLT
Iedere week belde CLT mij op, en zeiden ze: "Laten we toch samengaan." Maar ik wilde niet meer, ze waren de concurrent. Tot ik op een avond een prachtig gala bijwoonde wat André van Duin net voor de TROS had gemaakt. Na afloop zei hij tegen mij de gevleugelde woorden: "Ik begrijp het niet zo goed. Jij hebt het talent en de sterren, zij de zenders, waar praten we nu nog over?" Zo simpel was het. Tja, zo is het dus gegaan. Ik heb als enige eis aan CLT gesteld dat er een goede afvloeiingsregeling zou komen voor die mensen die niet mee konden verhuizen van TV10 naar RTL. Daar is hard over onderhandeld, en dat is ook gelukt. De afvloeiing bij TV10 was beter dan die bij Fokker nu.
We zijn één week voor de kerst van 1989 naar Luxemburg gereden, we hebben in een bankgebouw met de hoofddirectie van CLT gepraat, en daar kwam de intentie-afspraak uit voort dat we met elkaar in zee zouden gaan. Toen ben ik naar Parijs gegaan waar nog steeds met TF1 werd gesproken. Daar heb ik voor de tweede keer de onderhandelingen afgebroken. Vinken en Brentjens waren daar nog bezig en dachten dat het TF1 zou worden. Ik zei tegen ze: "Ik kan niet veel zeggen, maar ga maar niet naar Parijs maar naar Luxemburg." Na een week onderhandelen waren we de vrijdag voor kerst klaar om het contract in Luxemburg te ondertekenen. Dat contract moest geheim blijven want de directie van CLT wilde de aandeelhouders van het oude Veronica eruit gooien, Bordewijk, Harding en De Jager. Als zij wisten dat wij erbij waren gekomen dan zouden hun aandelen veel meer waard geworden zijn. Later bleek dat de zender op het punt van faillissement stond. Als wij dat geweten hadden...., tja. Wat leer je daar van? Dat je zo veel mogelijk moet weten van je onderhandelingspartner. Tussen kerst en oud-en-nieuw hebben Vinken en Brentjens de 39 procent aandelen gekocht die de Veronica club eerst had in RTL-Véronique. Op 5 januari kwam ik terug om zogenaamd het contract te tekenen, wat eigenlijk al getekend was. En daar liep ik de toenmalige Veronica-voorzitter Bordewijk en de boekhouder met de mooie witte schoenen Peter de Jager tegen het lijf. En toen zei Bordewijk tegen mij: "Zo Joop, wij hebben onze zakken gevuld, nu jij." Een voorzitter van een publieke omroep die dat zegt, dat deed voor mij de deur dicht! Ik was alleen maar bezig om mijn programma's ergens onder te brengen. Ik was echt een Hansje in Bosbessenland. Ik dacht als mensen zeggen 'zo is het' dat het ook zo was. Ik vertrouwde mensen nog. Dat was een beetje stom. Ik heb er veel van geleerd, ik denk er nu anders over.
Het succes / RTL4
In februari zijn we begonnen om voor CLT te werken. In het begin was dat voor iedereen best zwaar, want ze waren toch de oude vijand. Maar ik heb mijn wonden gelikt, niet bij de pakken neergezeten, en keihard gewerkt met een groep goede mensen. Er zijn natuurlijk wel dingen niet doorgegaan die ik graag voor TV10 had willen maken. Bijvoorbeeld een andersoortig nieuws waarin ook society nieuws zat en kunstrecensies. Ik had ook een soort voorloper van 'Nova' gepland, een andersoortige talkshow. Drama-series die nog een stap verder gingen. Ik had een meer ideaal beeld, ik wilde graag wat dingen maken die minder kijkers en minder geld zouden opleveren. Dat CLT dat niet heeft willen doen kan ik CLT niet verwijten. Dat kan ik wel zo bedacht hebben, maar het is hun geld en dus hun risico. Mijn andere produkten hebben RTL4 veel succes gebracht en ons bedrijf tot grote bloei gebracht. De eerste drie, vier maanden scoorden de shows lager dan normaal. Toen riep iedereen: Het is voorbij. Iedereen had zijn mening klaar. Zoals nu bij Veronica ook gebeurt. Maar RTL heeft geen slechte koop aan mij gedaan.
De breuk
Je kunt het beste met mij samenwerken door me te motiveren. Dat is ook de taak van een programmadirecteur van zenders, om mensen die programma's voor jou maken zo te motiveren dat ze tot betere prestaties komen. Zo werk ik ook met mijn presentatoren en artiesten, af en toe een beetje boos op ze zijn, ze koesteren en begeleiden. Die elementen miste ik sterk in de samenwerking met Freddy Thyes van RTL. Het was niet bepaald een feestje, die samenwerking werd met de dag moeilijker, zo niet onmogelijk. Dus toen ik in 1994 samen met Veronica en de publieke omroepen de strategische alliantie aanging voelde ik me bevrijd. Die uitspraak op televisie had ik misschien beter niet kunnen doen, het word je een leven lang nagedragen. Niet dat ik er echt spijt van heb, ik sta nog steeds achter wat ik gezegd heb, maar ik had me misschien wat genuanceerder kunnen uitdrukken.
De samenwerking
Ik vind de samenwerking met CLT, VNU en de RTL-directie nu heel behoorlijk gaan. Het grootste verschil met de vorige periode is dat de nieuwe leiding bij RTL4 haar afspraken nakomt. Er zijn wel eens problemen, maar ik ben zeer tevreden over de manier waarop we nu samenwerken. Misschien heel saai, maar ik heb niks te klagen. Ik hoop dat die samenwerking blijft. Dat weet je nooit zeker. Maar er zal geen beerput aan ervaringen opengaan, mocht ik ooit weggaan.
De poging II / De Holland Media Groep
De Holland Media Groep had een heel mooi samenwerkingsverband kunnen worden tussen Veronica, RTL en Endemol, maar we zijn door politieke druk uit elkaar gedreven. Het is ontzettend jammer dat het zo gelopen is. Wat we voor ogen hadden is niet tot stand gekomen. De eerste keer bij TV10 kon ik het allemaal nog begrijpen, maar dat het de tweede keer weer gebeurt! Dat heeft me nog het meest verbaasd. Maar het is niet anders.
De poging III / Sport 7
Bij de lancering van het derde plan, Sport 7, kwam er weer een lawine van kritiek over ons heen. Endemol maakt daar weer deel van uit, ja. Maar weer niet als leading party, slechts als medeaandeelhouder voor 17 procent. Het is niet zo dat ik nu denk met mijn deelname aan Sport 7 eindelijk mijn gram gehaald te hebben. De politiek had veel bedenkingen, maar ook de journalistieke helderheid liet veel te wensen over. Ik heb me wel gestoord aan de kortzichtigheid in de berichtgeving over zo'n nieuwe vorm van televisie maken. Het beeld is nu dat de mensen er meer voor moeten gaan betalen, en er dus twee gulden per maand op achteruit gaan. Maar als de NOS de voetbalrechten had bemachtigd dan zou een groot deel van de voetbalwedstrijden naar FilmNet verhuisd zijn. En FilmNet vraagt een aanzienlijk hoger bedrag per maand dan Sport 7. Als je het allemaal uitrekent is de huidige constructie goedkoper voor het publiek. Ze zien meer voetbal voor minder geld dan in de combinatie FilmNet/NOS. Ik kan de kijker dus recht in de ogen aankijken, we hebben niet iets willen doordrukken wat de mensen extra geld kost.
Uiteindelijk is het publiek zo goedkoper uit. Je kunt ook zeggen dat het kijkgeld omhoog moet, maar daar is geen politieke meerderheid voor te krijgen. Er hangt nu eenmaal een prijskaartje aan de kosten van de rechten van voetbal, wereldkampioenschappen, Olympische Spelen, zoals bij alle belangrijke dingen, grote shows, dramaseries, films. Daar zal financiering voor moeten komen. Dus betaal je voor iets wat je extra krijgt, zoals dat in het buitenland al gemeengoed is. Het publiek zal moeten leren dat als je voor iets betaalt je ook iets kunt eisen. Als je een abonnement op een krant hebt en je vindt die krant niet meer goed dan zeg je het abonnement op. Daardoor kun je een krant dwingen alerter te zijn, je hebt een stukje sturing in de hand. Met televisie zal dat hetzelfde gaan worden. Je zal je home-entertainment op een gegeven moment moeten betalen. Dat doe je nu ook al, je betaalt kijk- en luistergeld, je betaalt de kabel. Nu krijg je RTL nog gratis, maar op het moment dat de spoeling dunner wordt zul je een klein bedragje per maand moeten gaan betalen om het die zenders mogelijk te maken kwalitatief goede programma's te brengen. Het is dus in het belang van de kijker, en dat is nieuw. We zullen zien hoe iedereen daar op reageert.
Reclame
Mensen klagen over reclame. Bij de publieke omroep kan ik me dat voorstelen. Je betaalt daarvoor kijkgeld en kabelgeld, en dan krijg je óók nog eens reclame. Als dat extra geld wat binnenkomt nu gebruikt zou worden voor mooiere programma's, dan moet je weer blij zijn dat die reclame er is. Maar dan moeten ze het extra geld ook daar voor gebruiken, en dat gebeurt niet.
De verdiensten
Voor de kijker heeft de commerciële omroep meer keuze opgeleverd. Ik reis veel, ik zie heel veel televisie, het is mijn vak, en Nederland heeft hele goede tv. Door de komst van de commerciële televisie in Nederland is de audiovisuele industrie flink gegroeid. Dat is één van de belangrijkste verdiensten van commerciële omroep. Endemol is nu Europa's grootste onafhankelijke televisieproducent, Nederland speelt daarin een voortrekkersrol. Ik heb door de commerciële omroep een prachtige kans gekregen om Joop van den Ende Productions uit te bouwen. Dat geeft een goed gevoel. Dat heb ik toch aan CLT te danken, dus chapeau. Als ik terugkijk heb ik het beste er uit gehaald wat er uit te halen viel. Daar ben ik best tevreden mee. Het is soms ook moeilijk geweest, en zwaar. Misschien had ik een eigen zender erbij kunnen hebben, misschien was het dan nog beter geweest. Maar misschien ook niet. Omdat ik ben tegengehouden ben ik waarschijnlijk eerder de grens over gegaan en heb ik het bedrijf internationaler gemaakt. En anders was de fusie met John de Mol misschien nooit tot stand gekomen. Dus het is allemaal betrekkelijk. Maar je kunt niet zeggen dat het allemaal zo gelopen is omdat de politiek zulke briljante beslissingen heeft genomen."
(c) Arjan Snijders