Dit is een hoofdstuk uit het inmiddels niet meer te verkrijgen boek over de opkomst van commerciële omroep in Nederland en wordt als naslagwerk gekoesterd als het gaat over de periode 1985-1996 in de Nederlandse omroepgeschiedenis.
“John de Mol en ik reden naar de persconferentie waar Sport 7 gelanceerd zou worden en we luisterden naar de radio. Daar was de verwarring totaal, als kippen zonder kop werd gemeld dat die en later weer dat zus de rechten had, maar dat helaas Endemol buiten de boot gevallen was. Wij vonden het erg vermakelijk.”
Als Ruud Hendriks na een korte tijd op de Caroline boot het commerciële radiovirus oploopt lijkt een carrière bij het publieke Veronica bijna een logisch vervolg. Bij de voormalige piraat wordt nog geregeld gesproken en gedacht over commercieel gaan, en de presentator van ‘Nieuwslijn’ is daarnaast al druk bezig met diverse plannen. In 1989 raakt Hendriks betrokken bij de oprichting van Véronique, en verlaat hij het publieke bestel. Al na een half jaar wordt de Veronica-equipe er door RTL bij Véronique uitgegooid, maar Hendriks mag blijven. Begin jaren negentig kan hij van RTL4, inmiddels aangevuld met de programma’s van Joop van den Ende, een groot succes maken. De onderhandelingen tussen RTL’s rekenmeester Freddy Thyes en Van den Ende verlopen echter stroef, en Ruud Hendriks fungeert als intermediair. Na de lancering van RTL5 verlaat Hendriks het Nederlandse medialandschap voor een kort avontuur in Engeland bij de restyling van het oude Super Channel naar NBC/Super Channel. Maar nog geen jaar later treedt hij in dienst bij Endemol, en werkt hij aan de fundering voor de Holland Media Groep. Ook is Hendriks de architect van het abonnee-avontuur van Endemol, Sport 7. Dat is de vierde zender waar Hendriks dan dicht bij is betrokken.
“De oorsprong van alles wat er nu gebeurt in het commerciële medialandschap ligt op 31 augustus 1974. Op die dag werd Veronica met onheuse argumenten van zee gehaald omdat er zogenaamd geen frequentieruimte meer was. Twee jaar later startte Radio 4. Kijk eens naar hoeveel zenders er nu uitzenden, die ruimte was er natuurlijk wel. Het hele traject daarna is een logisch verhaal, het is een weg van piraterij naar commercieel gaan in het bestel, voortdurend de deur dicht vinden en het dan maar via de achterdeur proberen. Als Veronica, en daarmee commerciële omroep in Nederland, in 1974 niet verboden was, dan was de Veronica Omroep Organisatie (VOO) nooit begonnen. Dan zouden er nooit een aantal mensen in het publieke bestel gewerkt hebben die diep in hun hart er weer uit wilden en de boel wilden opblazen. Dan had je gewoon een legaal Veronica kunnen hebben die zich waarschijnlijk beperkt had tot radio en nooit met televisie was begonnen. En na de commerciële radiozenders was commerciële televisie een logisch vervolg geweest, maar dan via de voordeur en niet via rare omwegen vanuit Luxemburg. En de volgende stap is doelgroepencommercie. Dat gebeurt nu ook met Sport 7 en Kindernet.
De politiek
De taak van de overheid is het beschermen van de cultuur in Nederland en het stimuleren van het bedrijfsleven. Het probleem is dat de politiek denkt dat die dingen niet samen kunnen gaan op het terrein van de media. Ze wil het publieke bestel beschermen door de commercie de pas af te snijden. Ik denk dat je heel goed het publieke bestel kunt beschermen en tegelijkertijd de commercie de ruimte kunt geven. Dan raak je wel luisteraars en kijkers kwijt in het publieke bestel, maar is dat zo erg? Die programma’s worden toch ook niet gemaakt voor de grootste doelgroep? Maar nu komt Nuis weer met een basispakket met daarin alleen maar de publieke omroep. De politiek is dus nog niet veranderd. Ze hebben fout op fout gestapeld. Ze worden elke keer verrast. Ik schep daar overigens geen genoegen in, ik vind het alleen maar triest. Maar de tegenstanders van commerciële omroep krijgen ongelijk. Alles was eerst verboden, en nu zijn er dertien regionale radiozenders, meer dan driehonderd lokale zenders, meer dan tien landelijke commerciële radiozenders en acht tv-zenders, en dat groeit alleen maar door. Er komen nog tig vormen van televisie, waarvan mensen weer gaan roepen dat het nooit wat zal worden. Het is duidelijk hoe deze ontwikkeling zal eindigen. Straks raakt de publieke omroep nog meer etherfrequenties kwijt, vroeg of laat moet er een publieke tv-zender sneuvelen. Het enige wat de politiek kan doen is de boel vertragen. Een strijd zal ik het niet willen noemen, het is een spel. Piet van der Sanden, het CDA, de vrolijk doorvechtende Harry Kramer wetende dat hij gaat verliezen. Aan het eind krijgen ze allemaal ongelijk.
Politieke lobby is erg belangrijk. De band tussen Den Haag en de publieke omroep is altijd heel sterk geweest. De commerciële omroepen hebben jarenlang een slechte lobby gehad, waardoor de boel nog eens een paar jaar verder is vertraagd. Een aantal commerciële partijen zijn druk bezig dat te verbeteren, zoals Sky Radio en Radio 538. Ton Lathouwers heeft zo zijn etherfrequenties gekregen. Ook onafhankelijke tv-producenten lopen nu regelmatig in Den Haag. RTL heeft altijd weinig gelobbyd. Ik voel me nog altijd niet erg op mijn gemak als ik in Den Haag ben. Het is ook niet makkelijk in een wereldje waar veel trager en bureaucratischer gewerkt wordt, en waar de gedachte altijd is geweest om het publieke bestel te beschermen. Kijk maar naar wat er met Sport 7 is gebeurd. De ophef en de schande die men spreekt over de KNVB die zijn voetbalrechten verkoopt aan een commerciële zender. Onder het mom ‘Elke voetballiefhebber moet het Nederlands elftal kunnen zien’. Dat heb ik niet in de wet kunnen lezen. Het argument wordt alleen maar gebruikt om de publieke omroep op peil te houden en de reclamegelden binnen te halen. Daar gaat het om.
Commerciële omroep, vooral televisie, is altijd afgeschilderd als pulp-tv. Terwijl het ook Discovery Channel is, CNN, Channel 4, Sport 7. De commercie begint nu eenmaal in elk land met een grote brede entertainment zender, van daaruit groeit de markt door. In dit land wordt je te vaak in een hokje gedrukt. Ben je commercieel dan ga je over lijken en ken je geen normen en waarden, ben je publiek dan ben je saai en gepolitiseerd. Dat is flauwekul, er zit absoluut iets tussen. Je ziet commerciële en publieke omroep ook steeds meer naar elkaar toe groeien, het lijkt steeds meer op elkaar. Of commerciële omroep op tv-gebied een verrijking is waag ik te betwijfelen, hoewel ik het wel goed vind dat de NOS met sport en nieuws wat concurrentie heeft gekregen. Maar op radiogebied vind ik commerciële omroep veel beter dan de publieke radio. Radio 3 is een aanfluiting, het is een schande dat dat in deze vorm bestaat. Radio 4 is te triest voor woorden. Concertradio en Classic fM vind ik ook niet echt goed, maar als je het met Radio 4 vergelijkt zijn ze veel beter. Radio is een complete format-driven business. Je kunt met 16 verschillende omroepen niet één gezicht neerzetten, dat kan niet als ze zich aan hun omroeptaak houden. Je kunt bij radio geen compromissen sluiten. Daarom is het ook fout gegaan bij Veronica NieuswRadio, omdat ze zowel nieuwsradio, talkradio en muziek uitzenden. Radio is duidelijkheid, één format, vasthouden aan één formule. En dat kan niet in het publieke bestel.
De voorgeschiedenis
Ik kende Erik de Zwart al uit zijn piratentijd bij Radio Caroline. We hebben samen een tijdje aan boord gezeten, Jeroen Soer was daar ook bij. Erik en ik hebben samen de landpiraat Unique FM opgezet, in Amsterdam. Daar konden we beiden van leven, het was een puur professioneel commercieel lokaal radiostation. Toen dat werd verboden hebben we gekeken of we legaal in Amsterdam een lokale zender konden opzetten met sluikreclame, om uiteindelijk zo toch commercieel te gaan. Dat station heette Amsterdam FM. Wij zijn daar op een gegeven moment afgehaakt, maar Jeroen is doorgegaan. Daar is eigenlijk Radio 10 uit voort gekomen. Erik en ik hebben bij Veronica gesolliciteerd, en zijn we onafhankelijk van elkaar aangenomen. Hij bij de radio, ik bij de tv-afdeling, binnen het publieke bestel.
Veronica
Hoewel Veronica een publieke omroep was werd er altijd gesproken over commercieel gaan. Die huls waarin Veronica zat heeft sommige mensen nooit weerhouden om er ook weer uit te komen. Ik denk dat Lex Harding en Rob Out toch ook iets hadden van ‘Veronica is ons op onrechtmatige wijze afgepakt, dat zullen we ze nog een keer betaald zetten’. Wat ik me goed kan voorstellen als je het populairste radiostation van Nederland hebt, en een fantastisch commercieel draaiend bedrijf. Dat wordt je afgenomen om cultuurpolitieke redenen en technische argumenten die nergens op slaan. Lex en ik hebben er nooit een geheim van gemaakt dat we vonden dat het zo snel mogelijk af moest zijn met het bestel. Dat vind ik nu overigens niet meer.
Tijdens de Veronica tijd probeerden we steeds uit hoe we de deur naar commerciële omroep wat verder konden openzetten. Als je het maar een ‘experiment’ noemde, want dan mocht je het doen. In 1984 tijdens de Firato hebben we samen met Europa-TV ‘Europa Radio’ opgezet, het eerste satellietradiostation. Gewoon om te kijken of het technisch wel mogelijk was. We hebben Veronica Lokaal opgezet tijdens de Firato van 1986, een netwerk met 60 lokale zenders die allemaal ons programma uitzonden. We wisten dat dat niet lang mocht blijven uitzenden, maar je leert er van, en je douwt die deur naar commerciële omroep weer een stukje verder open. Elke juridische mogelijkheid werd bekeken, Europees, nationaal, provinciaal, lokaal, als er iets kon dan probeerden we het uit. In 1988 ben ik nog samen met Ton Lathouwers en Lex Harding naar Parijs geweest om te kijken of we niet met een sterke FM-zender op een hele hoge heuvel Noord Frankrijk, Zeeuws Vlaanderen en het zuiden van Nederland konden bereiken. We hebben echt metingen verricht! De meest vreemde U-bochten zijn overwogen. Via Monte Carlo, Liechtenstein, Andorra, Luxemburg tot aan de Nederlandse Antillen toe. Op een gegeven moment moest je uitzenden in de taal van het land van herkomst, dus hebben we zelfs aan Zuid-Afrika gedacht. Als er maar drie mensen Nederlands spraken was het al goed, ha ha.
De drijfveer
We hebben al die dingen niet gedaan omdat we piraterij zo leuk vonden. Piraterij doet me niks. Toen we op die boot zaten ben ik hartstikke ziek geweest. Maar we wilden gewoon professioneel, dagelijks commercieel radio en televisie bedrijven. Gewoon omdat we het medium fantastisch vinden, en omdat we dachten dat we er veel geld mee kunnen verdienen. Niet om de overheid een hak te zetten, maar omdat we vonden dat het verbod op commerciële omroep iets onrechtvaardigheid was. Mensen die bereid zijn een paar maanden met alleen maar mannen op een bootje te gaan zitten, dat vereist toch een bepaalde mentaliteit. Dat zijn mensen die niet opgeven, doorzetters die begeestert zijn van het vak. Je hebt een aantal mensen nodig die bereid zijn alles te riskeren wat ze hebben, ook letterlijk hun privé vermogen. Er werd zelfs gedreigd met openbare verkoping van mijn huis. Ik verdien nu heel goed mijn brood, maar als ik morgen dit werk voor het minimum jeugdloon moest doen, en er was geen alternatief, dan had ik het ook gedaan. Ik kan ook niet anders, ik leef voor radio en televisie. Dat geldt ook voor mensen als Lex, Jeroen, Erik en nog een aantal anderen, zonder wie de commerciële radio en televisie in Nederland anders nooit zo ver was gekomen. Het is in ieder geval een groep die daadkracht had op een moment dat anderen alleen maar bezig waren met het bespreken van discussienota’s.
De plannen
Patrick Cox, die ik later weer tegen zou komen bij NBC, werkte voor Sky Channel. Hij wilde daar een Nederlands tv-station van maken. Maar hij dacht: Als ik nou eerst eens begin met een Nederlands radiostation, dan kunnen we zo bekijken of dat lukt. Hij zocht in Nederland naar aandeelhouders om mee te doen. Ik had daar van gehoord, en ik zei tegen Lex: “Die Cox wil een radiostation beginnen.” Maar Lex zei: “Huh, dat wordt nooit wat.” Maar ik zei: “Als je nou met non-stop muziek begint dan kost het niks. Gewoon een beetje rustige muziek, want het is toch alleen via de kabel in de huiskamer te ontvangen. Dan kijk je wat dat wordt.” Nou, toen ging Lex toch maar met Patrick praten en dat werd al snel iets moois. Ik wilde dat Sky Radio wel leiden. Maar Ton Lathouwers werkte ook voor Veronica, en tot mijn stomme verbazing hoorde ik die ineens roepen dat hij Sky Radio ging leiden. Dus ik ging Lex om opheldering vragen, en die zei: “Ja, dat gaat Ton doen. Ik heb jou voor andere dingen nodig, voor tv.”
In 1988 zond Sky Radio uit, en Radio 10 en Cable One. Commerciële radio was begonnen, en maakte eindelijk de weg vrij voor wat later commerciële televisie werd. Ik herinner me dat ik toen Richard Schoonhoven tegenkwam, hij was één van de grote mannen van de KRO, en ik vroeg hem wat hij van Radio 10 vond. “O, Radio 1, Cable 10, weet ik niet, nooit gehoord”, zei hij. Die houding vond ik al een teken aan de wand. Ik riep: “Maar Richard, als je nou radio uitzendt via de kabel, zou dat dan ook niet voor de televisie kunnen?” Waarop hij zei: “Ach, daar luistert toch niemand naar.” Maar ik zag gewoon het gat in de markt.
Véronique I / Sky
Ik werd weer benaderd door Patrick Cox. Sky Channel zond op dat moment Engelstalige tv-programma’s uit, met onder andere Linda de Mol die dat heel goed deed. Patrick wilde er een Nederlands tv-station van maken met een Nederlandse programmadirecteur. Hij wilde dat ik dat ging doen. Ik heb daar ja tegen gezegd. Maar vlak voordat ik ontslag zou nemen bij Veronica belde hij me op en zei: “Rupert Murdoch wil het niet meer, dus ik kan het niet doorzetten. Ik heb ontslag genomen en ga zelf een businessplan schrijven, want ik geloof er in. Ik denk dat het mogelijk is met een station dat in het buitenland is gevestigd. Ik heb goede relaties met RTL. Ik wil met jou het businessplan schrijven. Het spijt me heel erg, maar ik kan mijn eerdere belofte niet invullen.” Jammer, dacht ik, maar dit klonk ook goed.
Toen hebben we een groepje verzameld met onder andere topambtenaar van WVC Andries Overste, en elke zaterdagochtend kwamen we in het Amsterdam Hilton Schiphol bij elkaar. Patrick vloog op eigen kosten vanuit London. We zijn een businessplan gaan schrijven, ik deed de programmering, en na en half jaar vonden we dat we een heel goed plan hadden liggen. Daar zijn we mee langs diverse partijen geweest, bankiers en grote uitgevers, Elsevier bijvoorbeeld. Maar steeds nul op het rekest. “Het lukt jullie nooit want je hebt de programma’s niet, en het is toch piraterij want de Europese mediawet is nog niet zover. Het is ons veel te onzeker.” Toen zijn we voor het eerst naar Luxemburg gegaan. Daar riepen ze “Interessant, boeiend”, en daar zijn heel wat gesprekken geweest, zoals met Astra. Via de Astra satelliet kon je commerciële televisie uitzenden, en dus ook Nederland bereiken. Ik had Lex Harding vaag verteld waar ik mee bezig was, maar hij nam het ook allemaal niet zo serieus. Totdat hij en Rob Out op een feestje kwamen bij de Luxemburgse ambassadeur, die hen vertelde van de mogelijkheden van de Astra satelliet. Toen besloten Rob en Lex om zelf een groepje op te richten om uit te zoeken wat er mogelijk was. Toen waren er dus twee groepen, de groep waar Cox en ik in zaten, en de groep van Out, Harding en hun vaste financiële adviseur Peter de Jager.
Véronique II / Het businessplan
We kwamen natuurlijk bij dezelfde mensen langs, dus dat kon niet lang geheim blijven. Op een gegeven moment zegt Lex tegen mij: “Rob heeft gehoord dat jij werkt aan een parallelplan in een concurrerende groep. Jij werkt voor Veronica, Rob wil dat niet. Hij wil dat je er mee stopt.” Toen zei ik: “Dat kan ik niet, ik ben er al zover mee, en ik geloof er heilig in.” Rob was er weinig die dagen, dus het bleef even liggen. Een week later zei Lex tegen mij: “Jullie hebben het businessplan, dat hebben wij niet. Maar wij hebben het geld, want wij hebben het Veronica blad als onderpand. Dus laten we die twee bij elkaar stoppen. Dan blijf jij lekker bij Veronica werken, en kunnen we samen die tent van de grond tillen. Dan wordt het wel iets moois.” Nou, dat vond ik wel goed. Toen zei Lex: “Geef dat businessplan maar”, waarop ik riep: “No way, ik ben niet gek.” Dus ik heb Patrick gebeld, die zei dat hij wel iemand wist die Lex ook kende aan wie hij het businessplan kon meegeven. Dat was de ex-kabinetsformateur van de PvdA Victor Halberstad. Patrick adviseerde: “Dan kunnen Lex en Rob het daar inzien, en als ze het goed vinden kunnen ze het ‘inkopen’. Dan krijgen wij een stukje van de aandelen, en hebben we een sterk combinatie.” Maar ik kom één dag later op het kantoor van Lex, en daar ligt ons businessplan. Om een lang verhaal kort te maken, voor dat plan is nooit één cent betaald, en die twee groepen zijn nooit gefuseerd. Andries Overste en Patrick Cox zijn richting TV10 gedreven, en ik heb me bij Lex en Rob aangesloten.
Dat gebeurde allemaal terwijl we gewoon in het publieke bestel werkten. Maar vrijwel niemand bij Veronica wist hiervan, hooguit een paar secretaresses, Lex, Rob en ik. Je mag best zeggen dat ik het laatste half jaar dat ik bij Veronica werkte zo druk bezig was met het tot stand brengen van Véronique dat mijn rol bij Veronica beperkt bleef tot het presenteren van Nieuwslijn. Maar ik heb nooit iets misbruikt van het publieke Veronica om dit stand te brengen, behalve de telefoon en soms het kopieerapparaat. Elk etentje, elke reis naar Luxemburg, alles heb ik uit eigen zak betaald, en nooit vergoed gekregen. Ik vond niet dat je met publieke middelen iets kunt opzetten waar je vervolgens zelf van gaat profiteren. Ik heb ook nooit aandelen gehad in Véronique, niet in de BV’s gezeten waar Rob, Lex en Peter wel in zaten. Ik wilde alleen commerciële televisie maken.
Véronique III / De voorbereidingen
Ons eerste businessplan ging uit van een bestedingsruimte van 500 miljoen. We hebben het uiteindelijk voor 60 miljoen gedaan. Begin 1989 zijn we met de definitieve voorbereidingen begonnen. Op een gegeven moment hielden we een presentatie op het Rembrandtsplein in Amsterdam, want je moet de reclamewereld toch het gevoel geven dat er iets bijzonder aankomt. Dat was mooi, we hadden een paar snollerige dames ingehuurd en veel drank erbij. Vreselijk gelachen. We hadden verder niks te melden, we hadden ook geen rooie cent. De rechtspersoon RTL-Véronique is pas vier dagen voor de eerste uitzending opgericht. Voor die tijd hebben Lex, Peter en ik alles op persoonlijke titel getekend. Toen ik wegging bij Veronica had ik een jaarsalaris van 80.000 gulden, dus ik had geen cent. Maar ik had wel voor tien miljoen getekend! We hadden voor een paar miljoen een ontbijtprogramma bij Harry de Winter besteld, maar die wilde geld zien. Toen wilden wij het programma niet meer, want we konden hem niks betalen. Daar kwam een rechtszaak van, maar de rechtspersoon Véronique bestond nog niet. Dus werd er maar beslag gelegd op het huis van meneer Hendriks, Harding en De Jager. Op een gegeven moment kwam de deurwaarder langs en die zei: “We gaan binnen 24 uur over tot openbare verkoop van uw huis.” Mijn vrouw belde me op en zei: “Ruud, nu wordt het te gek. We zitten hier wel met twee kinderen, en over 24 uur moeten we er uit.” Toen heb ik maar een briefje naar Luxemburg gestuurd dat er nu echt wat gedaan diende te worden, en dat hebben ze ook wel gedaan.
Maar we hadden niet alleen geen geld maar ook helemaal geen ervaring met commerciële televisie. Stefan Warnick, die nu bij RTL het kijkonderzoek doet, had jarenlang als hobby de programmering van de Nederlandse tv-zenders uit de Volkskrant geknipt. Daar had hij elke volgende dag de kijkcijfers van Teletekst achter geschreven. Dat was zijn persoonlijke archief. Op basis van die knipsels hebben Stefan en ik onze eerste tariefkaart voor Véronique in elkaar geknutseld. Als er 30 procent kijkdichtheid stond bij ‘Bananasplit’ dachten wij dat ‘Gaan met die banaan’ zeker 15 procent zou halen. Die cijfers bleken later pijnlijk lager te liggen.
We hadden ook weinig goede programma’s, maar je moest toch wat uitzenden. We hadden wel een paar presentatoren aangetrokken, waaronder Jaap van Meekren, Catherine Keijl, Hans Kazan. Maar we stonden ook 12 miljoen rood, en er lag een enorme stapel contracten. Toen zei Lex: “We gaan niet meer op persoonlijke titel tekenen, dit wordt te gek.” Maar opeens wilden allerlei mensen snel geld hebben. Presentatoren zeiden: “Als ons contract vanavond niet getekend is zijn we morgen weg. We zitten nu al zes weken te wachten.” Dus wij een fax sturen naar Luxemburg: ‘Please send money urgently’. Anders zou er die ochtend op de voorpagina van De Telegraaf staan dat we naar de knoppen waren. Het was echt erg, we durfden geen taxi naar Schiphol meer te bestellen. Dus we zaten achter ons tweedehands kantoormeubel te wachten op antwoord. Komt er drie uur later een fax terug uit Luxemburg: ‘We’ve got a great team, we’re going to win this uphill struggle. However, cannot transfer money today. Keep holding on, all the best, RTL’. Nou, Lex vloeken: “Die klote Luxemburgers!” Toen zei ik tegen Lex: “Of we nu voor twaalf miljoen of zestien miljoen failliet gaan, laten we de boel maar delen. Ik teken de helft, jij de andere helft.” Maar hij had wat meer geld, dus hij wilde wel tweederde pakken en ik éénderde, wat sociaal van hem was. Toen zijn we gaan tekenen. En die avond zaten Catherine Keijl en Dieuwertje Blok bij ‘Jongbloed & Joosten’ te vertellen hoe mooi het allemaal niet zou worden bij Véronique, op basis van contracten waar tot vier uur die middag helemaal niets onder lag. Pas die middag was het goed gekomen, omdat we Rob Out gebeld hadden en zeiden: “Rob, we weten niet meer hoe het nog verder moet, alsjeblieft doe iets.” Tien minuten later kregen we een telefoontje van de bank dat er drie miljoen was overgemaakt. Een half uur later volgde drie miljoen van de NMB, en weer een half uur later drie miljoen van RTL en Credit Lyonnais. En wij constateerden ‘s maandags dat we een paar miljoen op de bank hadden staan. Fantastisch!
Véronique IV / De start
Zonder twijfel is de startdatum van Véronique, 2 oktober 1989 zes uur ‘s avonds, het mooiste moment uit mijn carrière. Iedereen die zei dat het absoluut onmogelijk was, en dan die eerste uitzending. Fan-tas-tisch! Die hele zomer waren er twee partijen geweest, TV10 en Véronique, waarvan iedereen dacht dat ze het nooit zouden redden. En als er eentje het wel zou redden, dan was dat TV10. De kick dat wij het wel redden en zij niet, dat was echt fantastisch. Ik had het liever door concurreren van TV10 gewonnen, maar dat had Véronique nooit gered. Véronique was dan uiteindelijk een soort speelfilmkanaal geworden. De eerste maanden van Véronique scoorde het een relatief beperkt marktaandeel, 10 procent in december 1989. Dat is nu al weer een fors aandeel, maar toen werd dat een belachelijk klein percentage genoemd. We wisten dat er wel meer in zat, maar we misten de goede programma’s. Dat is met de komst van Van den Ende beter gegaan, maar niet meteen. We hadden na anderhalf jaar nog een verlies van 130 miljoen, maar het jaar daarop was dit 10 miljoen winst. Fantastisch natuurlijk.
Véronique V / De visie
Dat begin was een geweldige tijd. Ik was plaatsvervangend algemeen-directeur van die tent. Ik ben er niet rijk van geworden, maar ik heb er wel ont-zet-tend veel van geleerd. Véronique en het latere RTL4 was natuurlijk niets nieuws. Ik heb nog nooit zelf wat bedacht. Ik lees alles, echt alles wat er aan vakbladen bestaat in de talen die ik spreek. Ik heb elke week zo’n stapel bladen thuis, die worden allemaal gelezen. Daardoor haal ik er af en toe als eerste wat uit. En dat lukt dan of niet. RTL4 was wel een jongensdroom, omdat je programmatische vrijheid had om zo te programmeren dat je de meeste kijkers kon trekken. Je moet wel elke vier weken verantwoording afleggen aan de Raad van Commissarissen, in die zin ben je zakelijk meer aan banden gelegd. Maar een vooravond opbouwen, met nieuws, een quiz, een soap, ja dat is natuurlijk geweldig. Daar heb je altijd van gedroomd. En dan lukt het ook nog. Het allerleukste vond ik de scepsis die altijd bestond te overwinnen. “Vijf dagen per week op hetzelfde moment naar een quiz kijken, dat doen ze niet in Nederland.” En kijk wat een hit ‘Rad van Fortuin’ is geworden. Of: “Zulk slecht acteerwerk als in ‘Goede Tijden Slechte Tijden’ hebben we nog nooit gezien.” En wat een kijkcijferkanon is het geworden. Het is toch opmerkelijk dat mensen maar niet willen zien dat wat in het buitenland zo werkt ook in Nederland zo werkt. Met Sport 7 precies hetzelfde. “Mensen gaan nooit kijken naar al die sporters.” Nou, we zullen zien.
Véronique VI / Exit Veronica
Véronique had natuurlijk gewoon Veronica moeten worden. Maar Rob Out durfde niet. Hij wilde zelf graag de baas worden, wat gezien zijn lichamelijke conditie van dat moment niet mogelijk was. Zonder Rob Out was er nooit in deze vorm commerciële televisie in Nederland geweest, maar tegelijkertijd was hij in de ogen van sommigen niet in staat dat station te leiden. RTL heeft de know-how van Veronica gebruikt om Nederland binnen te komen. Maar ze zagen in Luxemburg al snel dat ze pas echt succesvol konden zijn als ze grote succesvolle entertainmentprogramma’s zouden hebben. Toen hebben ze in november al contact gezocht met Joop Van den Ende, zonder dat Lex Harding, Rob Out of Peter de Jager daarvan op de hoogte waren. Ik was daar wel van op de hoogte. Véronique werd op dat moment geleid door twee kapiteins, Freddy Thyes en Lex Harding. En twee kapiteins werkt niet. Ik wist dat de ene kapitein, Thyes, vergevorderde gesprekken voerde met Van den Ende. Het was duidelijk dat ze bezig waren de Veronica medewerkers als aandeelhouders het bedrijf uit te werken. Tegen mij werd gezegd: “Hoor eens, blijf vooral hier. Met jou zien we het wel zitten.” Ik had ook geen belangen in de BV’s die daarin een rol speelden. Dus Veronica eruit, en ik bleef.
Véronique VI / Lex Harding
Overigens ben ik nog dikke maten met Lex, ik beschouw hem als een vriend. Dat wil ik wel in het boek hebben. Soms spreken we elkaar bewust drie maanden niet, dan is er iemand met iets bezig en moeten we elkaar niet bellen. Twee weken voordat de sportzender gelanceerd werd had ik een etentje met Lex en zijn en mijn vrouw. Lex zegt: “Wat ik nu allemaal weer bedacht waar jij mee bezig bent!” Ik zeg: “Lex, we zitten in een black-out periode, stop want ik reageer nergens op.” “Ach”, zei hij “maar ik ga je toch mijn theorie vertellen. Je weet tegelijkertijd dat mijn theorie alleen tussen jou en mij blijven.” En dat is ook zo, als ik Lex morgen vertel waar ik mee bezig ben dan komt het echt niet verder. En hij vertelde mij een theorie over KPN en Endemol die samen een Sportkanaal zouden beginnen. Hij had de aandeelhouders niet allemaal goed, maar ver zat hij er niet naast.
Véronique VII / Joop Van den Ende
In januari 1990 waren de Veronica mensen weg bij Véronique, en werd het nieuws van de komst van Joop Van den Ende bekend gemaakt. Ik ontmoette Joop toen voor het eerst, en dat klikte meteen. Joop was vol enthousiasme en zei: “We gaan samen een fantastische tijd tegemoet.” Waarop ik antwoordde: “Joop, daar ben ik van overtuigd. Jij en ik wel, maar of dat ook zo zal zijn tussen jouw bedrijf en Véronique alias CLT, moeten we nog afwachten.” Nou, het duurde nog geen vier maanden of de eerste spanningen waren daar. Ik begreep Joop heel goed, en ik zag dat zijn mentaliteit bepaald niet strookte met de werkwijze van Freddy Thyes. En die clashes werden steeds heviger. Bij John de Mol kochten we ook programma’s, en ook daar zag ik dat langzaam maar zeker de irritatie groeide. Ik kon heel goed met de Luxemburgers overweg, mijn loyaliteit lag natuurlijk ook bij RTL. Maar ik kwam steeds meer tussen twee vuren te zitten. RTL vroeg me op een gegeven moment om Hans van der Togt weg te halen uit de stal van Joop Van den Ende. Maar ik werkte tegelijkertijd samen met Joop om te zorgen dat die programma’s op de best mogelijke plek de hoogst mogelijke kijkdichtheid scoorden. Toen dacht ik: dit gaat niet goed. Het ene vuur betaalt mij, maar ik voel me programmatisch veel meer met het andere vuur verbonden. Dit kan zo niet doorgaan. Ik heb veel eer gekregen voor het succes van Véronique en vervolgens RTL4, maar ik had dat nooit gekund zonder de programma’s van Joop. Net als een voetbaltrainer goede spelers nodig heeft om te kunnen winnen.
RTL-Radio
RTL heeft ook radio gedaan, al was het nooit een groot succes. Toen we in 1989 met RTL begonnen hadden we ook plannen om een radiozender te beginnen, vijf stations zelfs. We hadden ruimte op de satelliettransponder, daar zaten lege radiokanalen op. Maar het kwam er niet van, want Luxemburg riep dat we eerst maar eens televisie moesten doen, dan kwam de rest later wel een keertje. We hebben wel een verzoek om een etherfrequentie ingediend bij de overheid, voor het geval het ooit toegestaan zou worden. En tot onze stomme verbazing kregen we in 1991 een briefje uit Den Haag dat de overheid een aantal kleine FM-frequenties ter beschikking wilde stellen aan commerciële zenders. Dat gebeurde overigens onder druk van gerechtelijke procedures van andere commerciële radiozenders. Wij kregen een lullig zendertje in Den Haag die niet eens tot achter de duinen kwam. Maar goed, een etherfrequentie, hoe klein ook, moet je toch maar pakken. Alleen hebben we de fout gemaakt om geen lokale zender voor Den Haag te beginnen. In plaats daarvan werd het een nationale zender die in de rest van het land op de kabel zat. Dat werd RTL-Rock Radio. Het maximale marktaandeel wat we ooit gescoord hebben lag rond de drie-en-een half procent. Op een gegeven moment zei RTL’s reclameverkoopmaatschappij IP dat een dergelijk percentage niet te verkopen was. We moesten het rockformat maar verlaten, want voor dat ruige imago waren geen adverteerders te vinden. Toen werd het Happy RTL. Nu denk ik dat we het format veel te vroeg hebben losgelaten. Als we het strak bij classic-rock hadden gehouden dan was het nog wel gelukt.
RTL-Radio is de grootste blunder uit mijn carrière geweest. Daar heb ik nog steeds spijt van. Het is niet gelukt omdat ik niet goed gefunctioneerd heb. Ik ben zo dom geweest om een radiostation te beginnen met tv-apparatuur, die mij vanuit Luxemburg in de maag werd geschoven. Dat heb ik geaccepteerd, dat was mijn eerste fout. De tweede fout was dat ik het station ben begonnen met een aantal diskjockeys die helemaal geen affiniteit met rock hadden. Dat hoor je er aan af, het waren doodgewoon de verkeerde mensen. De derde reden is dat ik die mensen niet keihard in de hoek heb gezet toen dat nodig was. De vierde reden was dat radio in een tv-organisatie altijd een ondergeschoven kindje is. De vijfde reden dat de reclame verkocht werd door een organisatie die alleen maar behoefte had om televisiezendtijd te verkopen, en elke seconde voor radio eigenlijk zonde van de tijd vond. Moet ik nog meer redenen opnoemen? Het was een combinatie van vele factoren. Jammer hoor, want ik vind radio hartstikke leuk. Je ziet de problemen weer terug bij Kink FM, wat is voortgekomen uit RTL-Rock Radio. Een dergelijk format moet je ook niet in een tv-bedrijf stoppen. Maar ik neem nog een keer wraak op mezelf. Ik maak het nog een keertje goed, want nogmaals ik verwijt het niemand anders, de enige schuldige ben ik.
Het vertrek / RTL5
Ik heb al in 1991 voorgesteld om met RTL5 te beginnen, een tweede zender naast RTL4 als aanvulling op wat 4 nog niet deed. Dat heeft tot 1993 geduurd voordat RTL het ook echt wilde doen. De lancering was op 2 oktober 1993, dat was voor mij tevens het moment om bij RTL weg te gaan. Ik zag dat de samenwerking tussen Joop en John en RTL uiteindelijk moest mislopen. Ik wilde daar niet meer tussen zitten. Uiteindelijk heb ik nog tot januari 1994 bij RTL gezeten, maar toen was het ook afgelopen.
De overstap / NBC
Wat gebeurde er namelijk? Patrick Cox belde me in de zomer van 1993 en zei: “Ik wil je spreken op de vaste plaats op het vaste tijdstip volgende week.” Ik had hem vier jaar niet meer gezien, maar ik was keurig om tien uur zaterdagochtend in Schiphol Hilton. En daar zat hij, lachend liep hij op me af en zei: “I knew you would remember.” Wat hij niet wist was dat ik thuis toch even voor de zekerheid er een oude agenda op had nagekeken. Patrick zei toen: “Ik ben bezig met Super Channel, en ik wil dat jij dat gaat leiden.” Maar ik riep: “Ja dag, ik moet er niet aan denken met al die rotzooi die daar wordt uitgezonden.” Toen zei hij: “Maar NBC heeft het gekocht.” Ik was nog steeds niet geïnteresseerd, maar wel bereid een geschikte kandidaat voor ze te zoeken. Maar welke tip ik ze ook deed, ze wilden mij hebben, en daar hadden ze veel geld voor over. Uiteindelijk heb ik toegezegd. Ik zou dus vertrekken bij de lancering van RTL5, maar de onderhandelingen duurden wat langer. Ik moest bovendien mijn huis nog verkopen, want we zouden wel naar Engeland moeten verhuizen. In januari 1994 kon ik dan eindelijk overstappen naar NBC.
Bij NBC heb ik een enorme bezem door het bedrijf gehaald, daar rolden letterlijk de lijken uit de kast. De dag voordat het station door NBC was gekocht hadden mensen nog lucratieve consultancy-contracten afgesloten, wat ik allemaal weer heb moeten rechtzetten. Schulden vereffend, de programmering opgekalefaterd, de naam aangepast in NBC/Super Channel, kortom mijn uiterste best gedaan. Dat ging ook heel goed, ik heb ook nog steeds warme gevoelens bij NBC. Maar Marijke, mijn echtgenote, kon niet aarden in Engeland. NBC heeft me ook nog in Los Angeles laten kijken, maar mijn vrouw vond dat onze toekomst in Nederland lag, dus zijn we weer teruggegaan. NBC heeft van alles geprobeerd om me te behouden, maar uiteindelijk waren ze zo vriendelijk mij te laten gaan.
Ik wilde niet teruggaan naar RTL, dat was een gesloten boek. Je moet niet teruggaan naar dingen die je al gedaan hebt. Ik had de hele NBC-periode contact gehouden met Joop van den Ende en John de Mol. In Engeland heb ik gewerkt aan het ‘Plan Troje’. Het ‘Plan Troje’ hield in dat we Veronica uit het bestel wilden krijgen. Ik adviseerde daarover, want ik kende alle spelers. Ik had tenslotte negen jaar bij Veronica gewerkt, vier jaar bij RTL, ik kende CLT, de VNU, eigenlijk alle spelers. Ik heb Endemol veelvuldig geadviseerd over een samenwerking met Veronica en later de Holland Media Groep. Dat deed ik eigenlijk meer als een soort hobby, want ik had me voorgenomen om nooit meer terug te keren naar Nederland. Mijn toekomst lag tenslotte in Engeland en Amerika. Maar toen Joop en John hoorde dat ik terug wilde gaan naar Nederland, kon ik gelijk bij Endemol aan de gang.
De thuiskomst / Endemol
Het is een waar feest om met Joop en John te werken. Het bedrijf wordt gedreven door creativiteit, en dat vind ik heel belangrijk. Ik zou niet goed kunnen werken in een bedrijf wat trendvolger is en alleen maar herkauwt. Ik vind het heel triest dat bedrijven die eens trendsetters waren nu trendvolgers zijn geworden, zoals bij Veronica en ook bij RTL. Ik hoop dat het Sport 7 niet overkomt. Ik vind dat een bedrijf een beetje lef moet hebben. Endemol heeft dat zeker wel, ook al kleeft er misschien een familie-imago aan het bedrijf. Maar Endemol is wel trendsetter op entertainmentgebied in Europa. Ik geloof niet dat ik kan functioneren in een bedrijf dat een trendvolger is. Het pionierswerk wil ik blijven doen, want dat is het leukste wat er is. Een zender van de grond af opbouwen is fantastisch. Daarom ben ik ook aan Sport 7 begonnen.
Toen ik terugkwam naar Nederland heb ik bij Endemol gezegd: “Jongens, we moeten ons gaan diversificeren. We moeten ook ander programma-categoriën maken, zoals kinderprogramma’s, documentaires en sport. Waarom gaan we niet achter de voetbalproductie aan?” Toen bleek dat voetbalproductie alleen mogelijk was als je ook de rechten had. Toen we dat serieus gingen aanpakken heb ik gezegd: “Laat mij dat maar doen. Ik denk dat ik met mijn ervaring een hoop geld voor Sport 7 kan besparen. Ik heb al eens met de BUMA onderhandeld, en met het ANP, de kabelexploitanten, kortom ik heb het traject al eens doorlopen.” Maar ik wilde de zender alleen maar opstarten. Daarom ben ik 1 oktober 1996 weggegaan, zoals we vanaf het begin overeengekomen waren.
Sport 7 I / De beweegredenen
Willem van Kooten is niet de bedenker geweest van Sport 7, dat is alleen zo in de pers gekomen. Sport 7 is ontstaan op 7 december 1995, hier op het kantoor van Endemol. Een gedenkwaardige avond, want daar hebben we een immense beslissing genomen. Endemol had zich al een tijd georiënteerd op de voetbalrechten. Maar ik dacht, als je zeker wilt zijn dat je sport gaat produceren moet je niet alleen de rechten kopen maar ook een eigen zender beginnen. En omdat Nuis had aangekondigd een basispakket in te stellen moesten we een extra inkomstenstroom voor de sportzender genereren, kortom abonnee-tv. Dat zogenaamde basispakket van Nuis zal de kabelexploitanten honderd miljoen gaan kosten. De RTL-zenders en Veronica verdwijnen in het pluspakket, dus hadden we een trekker nodig om mensen op dat pluspakket te laten abonneren. Dat werd Sport 7. Ik heb voorgerekend wat zoiets betekent, wat de kabelinkomsten zijn, reclame-inkomsten, marktaandeel, noem maar op. Dat is mijn vak. Er waren een paar mensen die de plannen van Nuis hadden gelezen, daar was ik er één van.
Sport 7 II / Het verschil
Tussen het opzetten van Véronique en Sport 7 zit zeven jaar. De enige overeenkomst is dat ook nu mensen roepen dat het niet gaat lukken omdat mensen niet willen betalen voor een zender, zoals ze bij Véronique riepen dat er niemand naar een commerciële zender zou gaan kijken. Maar bij Véronique waren we onervaren gestart, zonder geld, kennis en materiaal. Sport 7 was maanden voor de start al een professioneel bedrijf. Hier is geen chaos, we hadden al een administratie, afdeling personeelszaken, een rechtenafdeling, het is veel gestructureerder. Het grote verschil is ook dat de laatste jaren de sfeer puur zakelijk is geworden bij het opzetten van een nieuwe zender. Wat kun je nog doen, wat ga je ermee verdienen, wat kost het, wat is het risico, noem maar op. Het uitgangspunt is veel commerciëler, veel harder geworden.
Sport 7 III / De toekomst
Een jaar na de lancering van Sport 7 zal de zender een algemeen erkend fenomeen zijn, met een naambekendheid van 98 procent en een kabelpenetratie van 100 procent. Sport 7 heeft een gedegen financiële ondergrond, omdat iedereen er voor betaalt, en dat vinden we de gewoonste zaak van de wereld. Tegen die tijd zijn er drie, vier andere stations die ook betaald worden via een abonnement, voor wat minder geld dan de beroemde twee gulden van Sport 7. De drukte om die financiering in de pers is voorbij, we maken ons dan weer druk om andere dingen. Steeds meer zenders zullen alleen via de decoder te zien zijn. En uiteindelijk gaan we naar een situatie toe waar televisie net als de telefoon afgerekend wordt. Al je naar een bepaalde zender kijkt gaat er een metertje lopen, en betaal je alleen voor de programma’s en de zenders waar je naar kijkt. En eens in de maand krijg je de rekening. Zover is het nog niet, Sport 7 vervult de voortrekkersrol. Dat kan veel geld kosten, omdat we begonnen zijn op een moment dat de decoders nog amper beschikbaar zijn. RTL-Véronique heeft ooit een maximale schuld van honderdtachtig miljoen goed moeten maken, zo diep zullen we met Sport 7 niet hoeven gaan.
Sport 7 IV / De rechten
Er is nooit eerder een sportzender gekomen omdat je zonder de voetbalrechten eigenlijk niet kunt beginnen. Dat is toch het hart van zo’n zender. Vanaf 1989, toen Véronique kwam, heeft de NOS een gigantisch pakket sport gekocht en dat voor vele jaren vastgelegd. Verder heeft de NOS als publieke omroep voorrang bij vele internationale sportevenementen. Bovendien hadden ze heel slim in hun contracten een clausule laten opnemen dat zij het recht hadden om elk bod van een andere partij te matchen. Als ze dat deden, dan bleef het altijd bij de NOS. En het KNVB-bestuur had allerlei relaties met de politiek, zoals bestuurslid Martin van Rooijen van het CDA. Het was dus nogal moeilijk om die voetbalrechten eerder te krijgen, vandaar dat het tot 1996 heeft geduurd.
Sport 7 V / De pers
De drukte in de pers over Sport 7 is vooral ontstaan omdat niemand van de plannen wist. We hebben het geheim kunnen houden tot de lancering op 10 februari 1996. Tot twee weken voor de lancering wisten misschien vijftien mensen hiervan, in de laatste week is dat getal misschien vertienvoudigd. Maar dat waren alleen direct betrokkenen. Mensen in de reclamewereld hadden werkelijk geen idee. Later zei iedereen natuurlijk dat ze het allang wisten, daar hebben we hartelijk om gelachen. Het was wel moeilijk om het zo lang geheim te houden, vermoeiend ook. Niks per fax of per autotelefoon gedaan, codenamen gebruikt. Niet onterecht, als je de commotie gezien hebt na de lancering. De hele vaderlandse journalistiek had geroepen dat de rechten naar Arcade of de NOS zouden gaan, en dan blijkt het ineens een ander consortium te zijn. Niemand vind het leuk om een blunder te maken, en hier had de Nederlandse pers massaal een canard. John de Mol en ik reden naar de persconferentie op die roemruchtige tiende februari en we luisterden naar de radio. Daar was de verwarring totaal, als kippen zonder kop werd gemeld dat die en later weer dat zus de rechten had, maar dat helaas Endemol buiten de boot gevallen was. Wij vonden het erg vermakelijk. Ik denk wel dat veel journalisten hun stukken toen niet gelezen hebben. Vooral over de rol van de kabelmaatschappijen, waarbij de Stichting Kabelbelangen werd verward met de VECAI, dat soort dingen. Daardoor is veel onduidelijkheid ontstaan. Ik denk ook dat het werk van ‘Nova’ niet de schoonheidsprijs verdiende, dat was erg subjectieve berichtgeving. Met name vanuit de publiek omroep had ik me dat anders voorgesteld. En op een gegeven moment vond ik het ook wat overdreven worden. De dijken breken door, Fokker gaat failliet, en een Sportkanaal krijgt nog meer aandacht. Volkomen krankzinnig, echt.
De energie
Sport 7 was de vierde tv-zender die ik na RTL4, RTL5 en NBC/Super Channel heb vormgegeven. Ik denk niet dat ik dat nog vaak zal doen. Het klinkt misschien een beetje raar maar het vergt ongelofelijk veel energie. Het is echt topsport, zeven dagen per week hard werken. Ik wil niet als een oude lul klinken, ik ben pas 37, maar dat valt me steeds zwaarder. Bovendien wil mijn vrouw mij ook wel weer eens zien. Maar nu ga ik weer bij Endemol me met hele andere dingen bezig houden. Misschien ben ik over twee jaar wel bezig met het opzetten van Endemol in Zuid-Amerika. Dat zou zeer wel kunnen.”
(c) Arjan Snijders