Dit is een hoofdstuk uit het inmiddels niet meer te verkrijgen boek over de opkomst van commerciële omroep in Nederland en wordt als naslagwerk gekoesterd als het gaat over de periode 1985-1996 in de Nederlandse omroepgeschiedenis. Dit keer Willem van Kooten, die een monoloog gaf over alles wat de overheid verkeerd doet op mediagebied en die ten tijde van het interview nog de behoefte had dat zelf te veranderen.
"De overheid hanteerde een kunstmatige schaarste in de ether en op de kabel, maar eigenlijk hadden ze dan het zappen moeten verbieden. Dan had Brinkman moeten zeggen: "Gij zult niet Zappen. Gij zult kijken naar Nederland 1 en Nederland 2. Wordt u betrapt op het kijken naar een andere zender, dan hakken we uw armpje af. Doet u het nog een keer, nog een armpje eraf."
Mediagoeroe Willem van Kooten staat bekend om zijn niet aflatende stroom kritiek op de sturende rol van de overheid op mediaterrein. Spreekbuis Van Kooten verwoordt namens zijn collega's het treffendst waar de overheid cruciale fouten heeft gemaakt. Een leerzame les van ex-dj Joost den Draaijer, die al in 1961 op de Veronica boot leert hoe de commerciële omroep kan functioneren. Na zijn succesvolle jaren bij de zeezender komt Joost aan land, en ervaart de publieke omroep. Tussen 1969 tot 1978 is Den Draaijer bij de NOS, AVRO en de VPRO op Radio 3 te horen, tot hij het daar niet meer uithoudt. Naast zijn platenfirma Red Bullet roert zakenman Van Kooten zich in medialand onder andere door betrokkenheid bij Holland FM, Sport 7, en Endemol. Ook had hij anderhalf jaar lang zijn eigen radiostation: Cable One. Tot ook daar de overheid, in het bijzonder de CDA-mediamaffia, roet in het eten gooit. Van Kooten is er niet minder strijdbaar door geworden. Nieuwe radio- en tv-plannen liggen al weer klaar.
"De publieke omroep is een gepasseerd station. De vraag is hoe het verder moet met onze audiovisuele industrie. De audiovisuele industrie is de grootste werkgever in het Gooi. De commerciële omroep heeft de werkgelegenheid in deze sector enorm vergroot. Waarom is dat niet gelukt met de publieke omroep toen Hilversum het monopolie had? Ze zijn er nooit in geslaagd er een exportprodukt van te maken, omdat het niet hoefde. Maar nu er een hoop industrieën in het land kapot gaan, moeten we uitbouwen waar we goed in zijn: de audiovisuele industrie. Endemol heeft intussen tien vestigingen in Europa, overal zie je de Nederlandse programmaformules. We hebben dus een hele nieuwe industrie gecreëerd, ondanks de aanhoudende moordpogingen van de overheid. We moeten daar trots op zijn, de Nederlandse overheid hoort trots te zijn op dit produkt. Iemand als Hedy d'Ancona kan wel zeggen dat voor de gemiddelde Nederlander RTL4 een Nederlands station is, maar 60 procent van de winst gaat naar Luxemburg. Dat hoort niet. Bovendien heb ik mijn ego. Als Ajax volgende week verkocht wordt aan Berlusconi dan moet je ingrijpen. Als de Nachtwacht verkocht wordt aan een Amerikaan zegt d'Ancona waarschijnlijk ook "Maar Rembrandt blijft toch een Hollander." De Nederlandse overheid moet het eigen produkt beschermen namens het Nederlandse volk, alleen doet ze dat niet. Je gaat het monument op de Dam toch ook niet verkopen?
De overheid I (De rondjes)
De overheid heeft zich altijd laten inhalen door de feiten. Dat er nu commerciële omroep in Nederland mogelijk is komt alleen doordat die mogelijkheid in de Europese wetgeving is vastgelegd. Ze hadden het graag nog langer tegengehouden, maar dat kan niet meer. Vanaf 1976 heb ik lopen waarschuwen in Den Haag voor de effecten van het defensieve beleid. In 1976 ben ik voor het eerst bij de mediaspecialisten langsgegaan. Nou ja, specialisten. Je komt in de Kamer, en ineens krijg je een portefeuille. Mensen als d'Ancona of Nuis, hoeveel verstand hebben die nu van de media? Bovendien zijn het strootjes in de stroom, want de echte belangrijke mensen blijven zitten, zodat er niks verandert. Neem Harry Kramer, die zit er al sinds 1986. Ministers komen, ministers gaan, maar Kramer blijft altijd bestaan. Kramer roept van zichzelf 'De minister van media, dat ben ik'. Dat vind ik niet goed. Na het torpederen van Cable One ben ik gestopt met politieke rondjes maken. Ik heb tussen 1976 en 1986 minstens tien pogingen gewaagd, maar ik laat me niet langer voor de gek houden. Het heeft toch geen zin, ze liegen gewoon. Ze hebben andere belangen.
De overheid II (Het terugtrekken)
De overheid had zich midden jaren tachtig moeten terugtrekken op mediagebied, op zijn laatst. Toen er in 1987 een nieuwe Mediawet kwam, zou er meer openheid komen, en leek er commerciële omroep mogelijk te worden. Dat is ook het moment geweest dat ik met Cable One begonnen ben. Toen had de publieke omroep gereorganiseerd moeten worden, en Nederlandse commerciële initiatieven toegang moeten krijgen tot het Nederlandse medialandschap. De overheid moet regulerend optreden, als dat echt nodig is. Maar ik vind dat je de gemeenschap niet op moet laten draaien voor dingen die de markt kan regelen. Je moet concurrentie creëren als het mogelijk is, want dat is heel heilzaam. Als je alleen Albert Heijn had in Nederland, zag het er somber uit voor de consument. Gelukkig is er een Edah, een Super, een C1000, noem ze maar op. Zo moet je het ook bij media bekijken. Bij de Spoorwegen wordt er wel geprivatiseerd, terwijl ik er daar weer tegen ben. Want ik zie geen twee spoorwegen naast elkaar. Je moet pas regelend optreden als je concurrentie kunt creëren, anders is het een farce.
Eigenlijk is het al misgegaan in 1966, toen Den Haag de STER toeliet in het publieke bestel. Dat was defensief beleid, omdat Veronica een succes was. Met de STER wilden ze wat van de advertentiemarkt afsnoepen, en weghalen bij Veronica. Zoals ook Radio 3 werd verzonnen, als antwoord op Veronica. Daarvoor was er alleen Radio 1 en Radio 2, en had je amper popmuziek op de publieke radio. Ze hebben nooit een beleid gevoerd, alleen defensief het hek dichtgehouden. Ik vind dat de overheid daar niet voor is. Toen bleek dat er commerciële radio mogelijk was, en dat er een publiek voor was, toen had je de boedelscheiding al kunnen maken. Daar is het kabinet Marijnen mede op gevallen, in 1966. Dat hebben ze niet willen doen, ze hebben geen beslissingen willen nemen. Het was alleen belangrijk om de STER-inkomsten en het Kijk- en Luistergeld zo hoog mogelijk te houden. In Engeland hebben ze het wel op tijd gezien. Je hebt de BBC en de commerciële omroep ITV, dat hoort niet bij elkaar. Dus hup, jullie links zonder reclame maar met kijk- en luistergeld, en hup, jullie rechts en jullie zoeken het zelf maar uit. Zo hoort het.
De overheid III (De fouten)
In de jaren zestig was het verzuilde systeem nog niet zo achterhaald als in de jaren tachtig, maar de ontzuiling kon je toen ook zien aankomen. De komst van de satelliet, kabelradio, het heeft allemaal niet geholpen. Het hok moest dichtgehouden worden. De publieke omroep beschermen, dat was de politieke opdracht. Naar Marcel van Dam luisteren, die vanuit Hilversum met Kok of d'Ancona belde. En niet naar Van Kooten luisteren, want ik ben geen vriendje. Maar ik ben ook niet de vijand. Ik creëer werkgelegenheid, in de groeiende audiovisuele industrie. Het CDA heeft, samen met de PvdA, het hok zo lang mogelijk dichtgehouden. En waarom? De commerciële omroep kwam toch, maar nu is het een puinhoop. Ik vind dat de overheid dingen mogelijk moet maken, niet onmogelijk. Er zijn cruciale fouten gemaakt, historische fouten van de hoogste orde.
Het gevolg van die fouten is dat de media in Nederland nu door buitenlanders wordt beheerst. Zestig procent is in buitenlandse handen. Dat is een schande, dat gebeurt nergens, hoor. Het lukt mij ook niet in Engeland. Waarom Luxemburgers dan wel hier? En de Engelsen met Classic fM en Murdoch in Sky Radio en Radio 538? Omdat we gestoord zijn, ons vak niet verstaan, en alleen maar defensief bezig zijn. Dat is de Nederlandse overheid. Het was beter geweest als de overheid zich nergens meer mee bemoeid zou hebben, dan hadden wij Hollanders het gewoon zelf geregeld. Dan breng je werkgelegenheid, betaal je hier je belasting over de winst. De VVD vond dat altijd wel, maar die hadden geen meerderheid. Loek Hermans, in de jaren tachtig de VVD mediaspecialist in de Tweede Kamer, zei altijd: "Zorg maar dat ik 76 stemmen krijg, anders redden we het niet. Zolang de PvdA en het CDA in de meerderheid zijn, kan ik niets veranderen." Hermans was het met me eens, maar hij vocht een vergeefse strijd. Van der Sanden was namens het CDA mediaspecialist, en namens de PvdA had je Jeltje van Nieuwehoven. Marcel van Dam hing dagelijks bij haar aan de telefoon. Dat werd gewoon vanuit Hilversum ingefluisterd. De VVD had niet zulke omroepbanden, dat werkt nu in hun voordeel. Want verder was het natuurlijk een baantjescultuur tussen Den Haag en Hilversum. Waarom denk je dat Braks voorzitter van de KRO is geweest? Omdat hij zoveel verstand heeft van de omroep? Maar dat oud-politici vanzelf topbaantjes moeten krijgen is wat minder vanzelfsprekend geworden. Dat heb je gezien aan die CVSE-affaire. Het was toch een vorm van corruptie. Je moet de goede mensen op de goede plek neerzetten. Mensen beginnen dat nu door te krijgen. Misschien wel doordat ik heel hard roep hoe de vork in de steel zit. Dat is niet uitgesloten, wie weet helpt het.
Het schaarstemotief
De overheid heeft altijd volgehouden dat er weinig radiofrequenties beschikbaar waren. Toen in de jaren zeventig de FM kwam was het schaarstemotief eigenlijk voorbij. Maar in het rapport Donner van 1990 wordt nog steeds gesproken over schaarste. Als je dat nu nog durft te hanteren, dan deug je eigenlijk niet. Toen Sky Radio en Radio 538 in 1995 die zaak wonnen bij de Commissie van Beroep voor het Bedrijfsleven, toen waren er ook ineens frequenties. Er zijn toch genoeg frequenties? Radio 1 hoor je door het hele land, op wel dertig verschillende frequenties. Het hangt er maar van af wat je wilt. Als je als overheid zegt: 'Ik heb de macht, en ik wil dat het zo gebeurd', dan is het verhaal klaar. Maar het schaarstemotief is niet democratisch en het is ook niet de waarheid.
Toen in de jaren tachtig de kabelnetten kwamen opzetten, kreeg je weer een distributieprobleem. De kabelnetten waren tot midden jaren negentig voornamelijk in handen van de gemeentes, en die hebben wéér een kunstmatige schaarste gecreëerd. De gemeentepolitiek keek naar Den Haag en Hilversum. Daar hadden ze ook al bepaald waar je wel en niet naar mocht kijken en luisteren. Maar eigenlijk hadden ze dan het zappen moeten verbieden. Dan had Brinkman moeten zeggen: "Gij zult niet Zappen. Gij zult kijken naar Nederland 1 en Nederland 2. Wordt u betrapt op het kijken naar een andere zender, dan hakken we uw armpje af. Doet u het nog een keer, nog een armpje eraf." Daar kun je om lachen, maar dat is in feite toch wat ze proberen? Het is niet moeilijk om op het kabelnet te komen, dat is de zaken omdraaien. Het is pas moeilijk om op het kabelnet te komen, als ze niet willen dat er meer zenders op de kabel komen. Eerst vonden ze vijf zenders genoeg, toen tien, nu zijn er overal gemiddeld twintig zenders. Maar ik wil er honderd, voor die poen. De gemeenteraad hoeft niet voor mij te beslissen waar ik naar kijk, dat wil ik zelf bepalen. Ook hier heeft de politiek niet gezegd, kom maar. Terwijl ik vind dat als je er voor betaalt, dat je ook zelf uit mag maken waar je naar kijkt, en luistert. Dat gaat nu gelukkig veranderen. Veel kabelnetten worden verkocht, geprivatiseerd, en vercommercialiseerd.
Cable One
In 1987 werd de nieuwe Mediawet aangekondigd, die ruimte zou maken voor commerciële omroep op de kabel. Ik dacht echt dat dat het moment was om te beginnen. Ik was nog zo naïef om te denken dat de overheid eindelijk toekomstgericht te werk ging, en niet bezig was passief het verleden te verdedigen. Toen ben ik begonnen met Cable One. Ik was daarmee groot aandeelhouder van het eerste satellietradiostation in Europa. Daar ben ik nog steeds trots op. Ik heb toen veel overleg gevoerd en geschreven met Brinkman. Gevraagd of ik het goed deed, 'Ja meneer Van Kooten, zo doet u het goed'. Dat hebben we zwart op wit van hem gekregen. Daarom heb ik het ook zo vormgegeven. Op 1 januari 1988 is Cable One van start gegaan, de dag waarop ook het Commissariaat voor de Media van start ging, en de nieuwe Mediawet inging. Dat was geen toeval, dat had allemaal met elkaar te maken. Ik ben bezig geweest met Cable One voordat het Commissariaat bestond. De eerste uitzending was op 1 februari 1988.
Cable One was een gouwe-ouwe station, een beetje zoals Radio 10 Gold nu klinkt. Niet zoals Radio 10 toen klonk, want dat was nog een popstation, een surrogaat van Radio 3. We zonden niet alleen oude hits uit, er zat ook zo'n 15 procent nieuwe platen bij. Alleen maar ouwe platen was toen niet handig, want Cable One was de enige commerciële zender, en je moet doen wat er nog niet is in de markt. Pas als er meerdere zenders zijn, ga je je specialiseren in een bepaald format. Tom Mulder was programmaleider bij Cable One. Hij zit nu met een aantal andere Cable One mensen bij Radio 10 Gold. Cable One had een succesvolle formule die heel goed werkte. Het was een Nederlands satellietstation maar er luisterden weinig mensen via de schotel. Dus we moesten op de kabel. Dat betekent dat we in elke gemeente moesten gaan praten over toelating op het kabelnet. Daar moest de Gemeenteraad dan over beslissen, en dat waren in die tijd vaak nog CDA gemeentes. Dat duurde dus erg lang. Maar na anderhalf jaar hadden we zo'n drie miljoen aansluitingen, wat toch niet slecht was.
Twintig maanden na de start moest ik de zender sluiten. Dat lag niet aan Brinkman of aan het Commissariaat, maar aan Lubbers. De minister-president heeft persoonlijk ingegrepen. Dat roep ik al acht jaar. Toen Cable One van de kabel af moest heb ik gezegd dat de CDA-mediamaffia dat gedaan hebben. Lubbers en zijn vriendjes, zoals Boukema van de afdeling rechtspraak van de Raad van State. Een behoudend kliekje wat geen beleid voerde, maar alleen bezig was de boel te vernietigen. En met steun van de voormalige minister-president. Dat is het echte verhaal. Ik roep niet voor niks dat Lubbers eigenlijk de grote boze wolf is. Een kliek ouderwetse uitgevers en het CDA hebben de boel gefrustreerd. Met de PvdA als instemmende, toekijkende derde. Als dat niet zo was geweest, hadden ze mij een proces moeten aandoen. Want ik zeg daar nogal wat. Maar daar heb ik niks op gehoord.
Hoe is het nu precies gegaan? De NOS en de gezamenlijke omroepen procedeerden tegen Cable One en Radio 10, omdat ze vonden en vinden dat ze het alleenrecht hadden. We hebben drie rechtszaken gehad, we hebben ze alle drie gewonnen. Waarom heeft het dan zo lang geduurd voordat Cable One van de kabel geweerd werd? Omdat Joop van den Ende in april 1989 bekend maakte dat hij TV10 wilde starten. Dus het CDA helemaal geschrokken; 'Ook dat nog, daar moeten we iets aan doen'. Radio vonden ze eigenlijk ongevaarlijk, wij waren toen al anderhalf jaar bezig, maar televisie was iets anders. Van der Sanden van het CDA is toen met zijn vriendjes gaan lullen, zoals Boukema van de Raad van State, om te kijken hoe ze dat tegen konden houden. Dat werd de U-bocht constructie. Maar ik weiger dat woord te gebruiken. De U-bocht constructie is bedacht door Van der Sanden, CDA. Bedacht in de zomer van 1989, voor die tijd had ik nog nooit van die term gehoord. Door die U-bocht hadden ze de stok gevonden om Cable One te verbieden, en TV10 ook.
De uitspraak van de Raad van State kwam op 31 augustus 1989. Het verbieden van Cable One door de Raad van State maakte TV10 ook onmogelijk. Ze hadden die uitspraak nodig als juridische basis om Joop en mij aan te pakken. Op 19 september 1989 deed het Commissariaat voor de Media de beslissende uitspraak, waarbij TV10 niet mocht en Véronique wel. Eigenlijk te laat, want TV10 wilde 1 oktober beginnen. Cable One stond als eerste op de rol van de Raad van State, daardoor werden we steeds drie maanden eerder behandeld dan de anderen. Op 1 oktober 1989 sloten de kabelnetten ons plotseling af, dat kon de overheid toen nog doen. Van de satelliet konden ze ons niet weren, maar de kabelnetten waren in handen van de gemeentepolitiek, en alle kabelmaatschappijen waren bang. Op 2 oktober moest ik ruim dertig mensen ontslaan. Vreselijk is dat. Het was ook onnodig. Ik vergeef het ze nooit.
Bij TV10 is het precies hetzelfde gegaan als bij Cable One. Brinkman heeft al die tijd laten doorschemeren aan Joop dat het akkoord was. Maar de oud KVP-man Van der Sanden zag het anders. Het was een persoonlijke hetze tegen Van den Ende, of Van der Sanden is de uitvoerder geweest van de gedachten van Lubbers. Maar ik denk dat ze het samen hebben verzonnen. Op 1 september 1989 werd Van der Sanden lid van het Commissariaat voor de Media, precies op tijd om het verbod te regelen. Bij de uitspraak van 19 september zat Van der Sanden op een apart stoeltje, omdat hij zogenaamd pas op 1 oktober zou beginnen. Maar hij is wel bij alle vergaderingen van het Commissariaat geweest over TV10. Zijn voorganger Reinold zat nog bij de uitspraak, maar was al erg ziek. Die is drie maanden later overleden. Zogenaamd was hij nog mede verantwoordelijk voor dat besluit. Geurtsen, Reinold en Den Bak zaten achter de tafel, en één stoel verderop zat Van der Sanden. We zijn eigenlijk het slachtoffer geworden van het feit dat Van der Sanden TV10 weg wilde hebben.
Als er al sprake was van een U-bocht constructie, dan hadden Radio 10 en Véronique natuurlijk ook afgekeurd moeten worden. Véronique, alleen de naam al, hoeveel duidelijker kon je nog maken dat Veronica hier achter zat? Dat is later ook gebleken, zowel Rob Out als Lex Harding waren aandeelhouder van Véronique, terwijl ze nog in het publieke bestel zaten. En Véronique mag wel, en TV10 niet? TV10 was de grootste zender geworden, en dan had je het in Nederlandse handen gehouden. Van der Sanden kan wel zeggen: "Ja, we moesten het zo doen, want het staat in de Mediawet." Maar die Mediawet is geen vaststaand gegeven, maar een uitvloeisel van iets. Van der Sanden heeft zelf eerst die Mediawet gemaakt en het door de Kamer gesleurd zoals hij vond dat ie moest zijn. Namelijk; defensief, gat dichthouden, geen initiatieven. Dan kun je wel zeggen "Ik houd me aan de Mediawet", maar dan moet je er bij zeggen dat je hem ook zelf hebt verzonnen. En omdat het een amateur is mislukken er ook steeds dingen. "Oh, daar hebben we ook niet gedacht, ook even onmogelijk maken." Dat is de waarheid, en niet andersom. De Mediawet is het evangelie volgens P. Van der Sanden, tussen haakjes CDA. Niet omdat het zo nodig moest, maar omdat het CDA het wilde, met gedoogsteun van de PvdA. Die situatie is pas veranderd door druk van buitenaf. In andere landen heb je deze toestanden allemaal niet gehad. Het heeft me een hoop geld gekost, en ik ben mijn vertrouwen in de politiek definitief verloren.
Holland FM
In 1991 ben ik mee gaan doen aan Holland FM. Ik wou wat voor het Nederlandse repertoire doen. Daarom heb ik Holland FM gesteund, hoofdzakelijk als aandeelhouder. Holland FM was een goede zender, die goed scoorde in het volkse repertoire. Holland FM bestond eerder dan Radio Noordzee Nationaal, en was ook veel populairder. Maar toen Guus Jansen van de Buma/Stemra achter onze plannen kwam, wilde hij een eigen zender. Hij roept altijd dat hij de oude zeezender Radio Noordzee heeft opgezet, maar dat zijn Jan van Veen en ik geweest. Nou dacht Jansen: "Verrek, hebben ze een Hollandse zender, en dan heb ik weer niks". Hij heeft er geen gulden zelf ingestopt, het was allemaal geld uit de Buma kas. Pure oplichterij, de belangenverstrengeling tussen Guus Jansen, Strengholt en de Buma. Dat deugt voor geen kant. Zo gaat dat in Nederland, ritselen. Hij is ook gaan lobbyen bij Harry Kramer voor een etherfrequentie. Drie keer raden wie de frequentie kreeg, niet meneer Van Kooten. Radio Noordzee Nationaal kreeg een FM-frequentie, die wij natuurlijk ook wilden. Terwijl ze helemaal niet voldeden aan de voorwaarden uit het bidboek. Ze hadden een kabeldekking van veertig procent, terwijl je zestig procent moest hebben. Er klopte nog meer niet, en toch kregen ze een frequentie. Terwijl wij een miljoen hadden uitgegeven om er op tijd te zijn, en voldoende kabeldekking te hebben. Maar toen Noordzee maar veertig procent bleek te hebben, werd die grens plots omlaag gedaan. Nadat Holland FM een middengolf afdankertje had gekregen, stelde het allemaal niet veel meer voor. Als je concurrent een FM-frequentie heeft kun je wel inpakken. Dus toen hebben we in 1995 die AM-frequentie verkocht aan Veronica. Die wilden uit het bestel, en die hadden een frequentie nodig. Einde verhaal.
De publieke omroep
Het oude Hilversum roept vaak dat de commerciële omroep vervlakking brengt. Maar Hilversum zelf is een eenheidsworst. Ze jagen allemaal de kijkers na, in plaats van zich bezig te houden met de boodschap uit te dragen waarvoor ze zijn aangenomen. De boodschap van nu lijkt: veel kijkers en dus veel reclamegelden. Maar dat geldt ook voor RTL. Daarmee is het onderscheidend gezicht van Hilversum verloren gegaan, en dat mag niet. De publieke omroep moet niet doen alsof ze de commerciële omroep is en er maar achter aanhollen. Je hebt pretparken en musea, ieder heeft zijn eigen taak. Documentaires wil ik zien, of religie. De KRO is Katholiek, ik wil missen zien. De Nederlansche Gristelijke Radio Vereniging moet de programma's brengen die horen bij de stroming die ze vertegenwoordigt. De EO doet het goed, en de VPRO kan ik ook herkennen. De VPRO kijkt niet naar wat RTL4 precies doet, die gaan hun eigenwijze gang met het maken van creatieve programma's. En dat moet zo blijven. De publieke omroep hoeft niet al het amusement overboord te gooien, maar laten ze ook eens wat documentaires uitzenden. Praat maar met documentairemakers, die krijgen geen geld. Of Nederlandse filmmakers, de Nederlandse filmindustrie is op sterven na dood. De laatste zeer succesvolle film was 'Filmpje', en wie heeft die gemaakt? Endemol. Maar dat soort dingen moet de publieke omroep mogelijk maken. Als het goed gaat met de audiovisuele industrie, gaat het ook goed met de filmindustrie. Het hangt allemaal samen, maar niemand heeft die visie bij de publieke omroep of in Den Haag.
Aan het geld kan het niet liggen. De budgetten zijn niet verminderd in Hilversum. De publieke omroep kost ons wel 1,4 miljard gulden per jaar. Een miljard aan kijk- en luistergeld en de rest aan STER-inkomsten. Het marktaandeel van de publieke omroep is de afgelopen tien jaar alleen wel gehalveerd. Dus eigenlijk is de publieke omroep twee keer zo duur geworden, als je de economische wetten hanteert. Van al dat geld kun je makkelijk twee televisiekanalen reclamevrij en drie of vier radiozenders reclamevrij runnen. RTL4 en RTL5 samen wordt voor tweehonderd miljoen gemaakt, en dan houden ze nog over ook. Maar je moet het ook willen, hè. En als je niet wilt, moet je gedwongen worden. Nou, Hilversum wil niet en Den Haag dwingt ze niet. Het zijn vriendjes van elkaar, die elkaar nodig hebben. De één wil het geld van de ander, de ander wil het Gesprek Met de Minister-President. Een vreselijk programma, met allemaal voorgekookte vragen. Ze moeten het elkaar niet te moeilijk maken. "Meneer Lubbers, wat een mooi pak heeft u aan", op die manier. Nooit één spontane vraag zit er bij.
Weet je waar ze het geld bij de publieke omroep wél in steken? In onroerend goed, daar is de publieke omroep goed in. In Hilversum zie je de mooiste omroepgebouwen van de hele wereld. En wat gaat de AKN doen, nu de nood hoog is? Ze gaan een nieuw gebouw neerzetten, terwijl ze barsten van de fantastische gebouwen. Voor honderden miljoenen is er al gebouwd voor de omroepen. Dit is het beste bewijs dat ze het nooit zullen leren. Ze hadden toch ook bij elkaar kunnen intrekken, of wat kunnen verkopen? Maar dat willen ze niet, want ze hoeven het niet. En over een paar jaar is de poen weer op. De publieke omroep heeft het geld in gebouwen gestopt, terwijl je het in je produkten hoort te stoppen. Maar het produkt is altijd de laagste prioriteit geweest in Hilversum.
Nu probeert Hilversum Den Haag de schuld te geven, maar dat is natuurlijk onzin. Hilversum had het zelf moeten regelen, want ze hebben genoeg vriendjes in Den Haag, ze krijgen alles voor elkaar. Maar dat ze zelf niks veranderen, tja.... Ik was laatst te gast bij een Radio 3 programma. Ik heb zelf jaren voor Radio 3 gewerkt, 'Joost mag niet eten', het eerste horizontaal geprogrammeerde radioprogramma bij de publieke omroep. Toen, midden jaren zeventig, ging de kantine dicht om vijf uur, en de fonotheek om kwart over vijf. Het is nu twintig jaar later, en de kantine gaat nog steeds dicht om vijf uur, en de fonotheek om kwart over vijf. Dat is iets waar ik me toen al kwaad over heb gemaakt, dat een discotheek van een station wat 24 uur per dag in de lucht is om kwart over vijf dicht gaat, en het hele weekend ook dicht zit. Maar waarom zou je iets veranderen, want dan moet je echt gaan werken. Reken maar dat het hard werken is. Maar niet bij de publieke omroep. Ik kan het weten, ik heb er zelf jaren lang gezeten. Het zomerseizoen is ook zoiets. In april gaan ze dicht, en dan zeggen ze 'Tot oktober!'. Maar omroep gaat toch dag en nacht door? Wij werken toch ook allemaal? Het is nu een beetje veranderd, ze werken nu twee maanden langer. Maar als je niet hoeft verander je ook niks. Zo is het altijd geweest.
En nu is het te laat. Sommige dingen hebben geen zin meer. Rembrandt is ook dood, die kan ook niet meer schilderen. De kaarten zijn geschud. Als je niet reorganiseert, dan ga je langzaam dood. Eerst hadden ze een marktaandeel van vijfentachtig procent, en nu van vijfendertig. Dat is steeds bijgesteld. Eerst riepen ze 'met vijftig procent nemen we genoegen', en een jaar later 'vijfenveertig procent is voldoende', en weer een jaar later 'veertig procent is goed'. Maar ik wil een Van der Louw helemaal niet horen over marktaandeel, wat is dat voor een onzin. Dat hoeft helemaal niet bij het publieke bestel. Ze moeten zich met de programma's bezig houden, niet met de marktaandelen.
Commissie Ververs
Als dan een commissie onder leiding van een ex-topman van Wolters / Kluwer een advies opstelt zonder met de commerciële omroepen te gaan praten, denk ik dat ze het nog niet door hebben. Meneer Ververs heeft mij niet gebeld. Dan snap je al welk advies er uit gaat komen. 'His Masters Voice', want wie betaalt de rekening? En wat wil degene die de rekening betaalt graag horen? Ik had toch verwacht dat meneer Ververs onafhankelijker zou zijn. De overheid is al dertig jaar niet benieuwd naar wat ik te zeggen heb, terwijl ik toch vaak gelijk gekregen heb. Zelf heb ik wel altijd gedaan wat ik gezegd heb. 'Put your money where your mouth is'. En met enig succes, mogen we wel zeggen.
Sport 7
Bepaalde mensen hadden graag gewild dat ik ondersteboven was gebleven, echt fysiek. Ze vonden het heel vervelend dat bij Sport 7 die Van Kooten weer betrokken was. 'Oh, houdt het dan nooit op, daar heb je hem weer', hoor je dan. 'Potverju, zijn we dan nooit van die man af'. Dat doet mij genoegen inmiddels, zoals je je kunt voorstellen. Ik ben aandeelhouder van Endemol, en zodoende vroeg bij de planfase van een sportzender betrokken geraakt. Het was al een oud plan van me, het is mede mijn idee. Ik zat er midden in, dat vind ik geweldig. Het is een volledig Nederlandse aangelegenheid, en daar ben ik trots op. Zo hoort het. Toen De Telegraaf interesse had om mee te doen heb ik mijn 5 procent aandelen weer verkocht.
Hoewel ik nergens meer van schrik heb ik me toch weer verbaasd over de reacties die de komst van Sport 7 losmaakte. De regering in spoedberaad bijeen op 12 februari 1996. Voor alleen de aankondiging van een Sportkanaal? Dat vind ik dus echt ongelofelijk. Laten ze zich met serieuze dingen bezig houden. Dat is toch gênant? En de pers doet daar aan mee, want iedereen praat elkaar na in dit land. Terwijl niemand de moeite had genomen op 10 februari het voorstel goed te bestuderen. De regering niet, het Buitenhof niet, 'Nova' niet. Nee, iedereen ging wat roepen: We Zijn Tegen. Typisch Nederland. We lijken zo tolerant, en zo open te staan tegenover nieuwe ontwikkelingen, maar dat is helemaal niet waar. De politici struikelden over elkaar heen om te roepen dat ze alles zouden doen om Sport 7 tegen te houden. Populisten zijn het. Ze denken daarmee in het gevlei te komen bij het volk, maar dat komen ze dus niet. Zelfs een Minister Ritzen roept dat hij er voor zal zorgen dat Ajax-Feijenoord bij de publieke omroep te zien zal zijn. Waar bemoeit een minister van onderwijs zich mee? De overheid heeft voetbal altijd lastig gevonden, een verachtelijk misbaksel van de twintigste eeuw. En ineens roept de regering dat het bij cultuur hoort, en derhalve ook bij de publieke omroep. Ze zijn gestoord! Als er één commercieel produkt is dan is het voetbal. Je kunt de gemeenschap niet voor het voetballen laten opdraaien. De mensen die er naar willen kijken, moeten de mogelijkheid hebben daarvoor te betalen. Voetbal kun je nooit gebruiken om het bestaan van de publieke omroep te rechtvaardigen. De komst van een sportzender is niet de doodsteek van het publieke bestel, dat is in Engeland bij de BBC ook niet gebeurd. Dat de publieke omroep zich druk maakt om een verlies van honderd miljoen aan reclamegelden, ze zouden juist blij moeten zijn omdat ze nu meer tijd vrij hebben om aan hun echte werk te beginnen.
De trots
Al die tegenwerking van de overheid heeft me kwaad gemaakt, natuurlijk. En ik heb geleerd dat ik goed ben als ik kwaad wordt. Dan verzin ik weer wat nieuws. Ik weet nog wel vijf kanalen, en die gaan er komen ook. Ik zeg lekker niet welke en ook niet wanneer. Want anders doen de Amerikanen het, en dat verdom ik. Of andere buitenlanders. FilmNet is Zuidafrikaans, RTL is Luxemburgs, Sky Radio en Radio 538 is nog steeds grotendeels van meneer Murdoch uit Engeland, noem ze maar op. Ja, meneer Murdoch wel en Van Kooten niet! En niet alleen Van Kooten niet, andere Nederlanders ook niet. Ik vind niet dat we ons voor lul moeten laten zetten. Ik heb mijn trots als Nederlander. Ik creëer werkgelegenheid, en de overheid heeft getracht me dat onmogelijk te maken. Het is ze een paar keer bijna gelukt, maar ik trek aan het langste eind".
(c) Arjan Snijders